Cumğur — Vikipediya

Cumğur — Çingizilər sülaləsindən olan şahzadə və Hülakü xanın ikinci oğlu. Bəzi tarixçilər onun əslində Hülakü xanın ən böyük oğlu olduğunu bildirirlər.^[1][2]

O, 1234-cü ildə Hülakü xanla onun Oyrat tayfasından olan arvadı Güyük Xatunun evliliyindən dünyaya gəlmişdir. O, hər iki tərəfdən Çingiz xanın soyundan gəlməkdə idi. Onun atası Çingiz xanın oğlu Toluy idi. Anası Güyükün anası isə Çingiz xanın qızı Çeçeyxen^[a] idi. Onun ana tərəfdən babası olan Turalçı Güregen Qutuqa Beyinin^[b] oğlanlarından biri idi.^[5]

Hülakü xan yeni fəthlər üçün 1253-cü ildə Monqolustanı tərk etdiyi zaman Cumğur ali xaqan Münke ilə birlikdə qalmışdı. Atasının digər arvadlarına əmanət edilən Cumğur orda ilə birlikdə Almalıq adlı yerdə düşərgə salmışdı. Lakin tez bir zamanda o, özünü vərasət savaşının ortasında tapdı. Bu vərasət savaşı onun əmiləri olan Xubilayla Arıq Bökə arasında getməkdə idi və Cumğur Bökəni dəstəklədi. Bökənin Alquya qarşı 1263-cü ildə yürüşə başlamasından və bir il sonra təslim olmasından sonra Cumğur ailəsinin yerdə qalanı ilə birlikdə atasının yanına qaçdı. Onunla birlikdə qardaşları Tarağay, Tekudar, atasının atvadı Qutuy Xatun da yola çıxmışdı. Bundan xəbər tutan Hülakü onları qarşılamaq üçün özünün generallarından biri olan Abatay Noyonu göndərdi. Lakin Cumğur yolda ikən xəstələndi və Səmərqənddə vəfat etdi. Ailəsi Hülakü xanın yanına Cumğur olmadan gəlib çatdı. Cumğurun ölməsini eşidən Hülakü qəzəbləndi və Abatayı Cumğurun qayğısına kifayət qədər baxmamaqda ittiham edərək 60 ədəd qırmanc cəzası verdi.^[6][7]

Cumğurun iki əsas arvadı və bir neçə kənizi var idi:^[1]

• Tolun Xatun — Buğa Teymurun qızı. Buğa Teymur Cumğurun anası Güyük Xatunun qardaşı idi.^[5]
  • Orghudaq — Şadayla evlənmişdir. Şaday Çilaunun nəticəsi idi.^[c]
    • Günjişkab — əvvəlcə Qazan xanla, daha sonra Olcaytu ilə evlənmişdir.
• Ja'urchi Khatun — Buluğan Xatunun bacısı.
• Kənizlərdən olan övladları:
  • Juşkab (ö. iyun 1289)
  • Kingşu (ö. 1289)
    • Şiremun (1307-cü ildən sonra ölüb)
    • Toğacaq Xatun (ö. 19 yanvar 1291) — Təkudarla evlənmişdir.
  • İncitay — Hülakü xanın oğlu Məngu Teymurla evlənmişdir.

Ailəsi Elxanilər dövlətinə gəldikdən sonra onlara mülk verilmişdir. Ailənin mlkü Cənubi Azərbaycan ərazisində yerləşən Salmasda olmuşdur.^[2]

• Elxanilər dövləti

• Nobuhiro Uno. EXCHANGE-MARRIAGE IN THE ROYAL FAMILIES OF NOMADIC STATES - The Early Mongols: Language, Culture and History. Indiana University Uralic and Altaic Series. 2009.
• Qingzhi Zhao George. Marriage as Political Strategy and Cultural Expression: Mongolian Royal Marriages from World Empire to Yuan Dynasty. 2001.
• Charles Melville və ʿAbbās Zaryāb. CHOBANIDS. V. Encyclopaedia Iranica. 1991.
• Anne F. Broadbridge. Marriage, Family and Politics: The Ilkhanid-Oirat Connection. Journal of the Royal Asiatic Society. 2016. ISBN 1356-1863.
• Ishayahu Landa. Oirats in the Ilkhanate and the Mamluk Sultanate in the Thirteenth to the Early Fifteenth Centuries: Two Cases of Assimilation into the Muslim Environment. Mamlūk Studies Review. 2018.
• Ann K. S. Lambton. Continuity and Change in Medieval Persia. SUNY Press. 1988. ISBN 978-0-88706-133-2.
• Timothy Brook; Michael van Walt van Praag; Miek Boltjes. Sacred Mandates: Asian International Relations since Chinggis Khan. University of Chicago Press. 2018. ISBN 978-0-226-56293-3.