Hindistanın dövlət quruluşu — Vikipediya

Hindistan
भारत गणराज्य Republic of India
Bayraq Gerb
sanskr. सत्यमेव जयते (Yalnız haqq qalib gəlir)
Himn: জন গণ মন(Xalqın canı)
Tarixi
• Elan olunub	15 avqust 1947-ci il
Paytaxt	Nyu Dehli
İdarəetmə forması	Respublika
Prezident	Pranab Mukherjee
Baş Nazir	Narendra Modi
Sahəsi	Dünyada 7-ci
• Ümumi	3287590 km²
• Su sahəsi (%)	9,5
Əhalisi
• Əhali	1 210 193 422 nəfər (2-ci)
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Hindistanın dövlət quruluşu - 1950-ci ildə qəbul edilmiş Konstitusiyaya əsasən Hindistanda hüquqi-siyasi, inzibati, iqtisadi və ictimai münasibətlər sistemi.

Hindistan 1950-ci ilin yanvar ayında təsdiq edilmiş ^[1], 397 maddədən və 9 kitabçadan ibarət Konstitusiyalı federativ respublikadır.

Hindistanın tərkibinə - Baş nazirin məsləhəti əsasında federal Prezidentin 5 illik müddətə təyin etdiyi qubernatorların idarə etdiyi və hər birinin qanunvericilik orqanı (Assambleya) və Hökuməti olan 25 muxtar ştat ^[2] (Andxra-Pradeş, Arunaçap-Pradeş, Assam, Bixar, Qoa, Qucarat, Cammu və Kəşmir, Qərbi Benqaliya, Karnataka, Tamilnad, Pəncab, Tripura, Uttar-Pradeş, Mizoram, Manipur və s.) və 7 ittifaq ərazisi daxildir.

Hindistanda mövcud olan Andaman və Nikobar adaları, Çandiqarx, Dadra və Naqarxaveli, Daman və Diu, Lakşadvip və Puttuççeri (Pondişeri) adlanan ittifaq əraziləri və paytaxt - Dehli ^[3] ərazisinın hər biri federal Prezidentin təyin etdiyi qubernator və ya inzibatçısı tərəfindən idarə edilir.

Prezident - ştatların qanunverici məclislərinin üzvləri ilə Parlamentin hər iki palatasının seçici üzvlərindən ibarət seçki kollegiyası tərəfindən 5 illik müddətə seçilir. Prezident ştatların qanunverici məclislərini buraxmaq, ştatların hökumətlərini ləğv etmək və onların yerinə Prezident üsul-idarəsi tətbiq etmək (ştatların idarəsi qubernatorların ixtiyarına keçir) səlahiyyətlərinə malikdir. Prezident ölkədə olmadığı və ya vəfat etdiyi halda, Parlamentin hər iki palatasının üzvləri tərəfindən 5 il müddətinə seçilən vitse-prezident onun səlahiyyətlərini icra edir. Vitse-prezident eyni zamanda, ştatlar şurasının sədridir. Ölkədə icraedici hakimiyyət prezident və vitse-prezident tərəfindən həyata keçirilir.

Ştatlar Şurası "Raja Sabxa"dan və Xalq Palatası "Lok Sabxa"dan ibarət olan ikipalatalı Parlament tərəfindən həyata keçirilir. Ştatlar Şurası ən çoxu 250 nəfərdən ibarətdir və bunlardan 12-si Prezident tərəfindən təyin olunur. Qalan üzvlər isə ştatların qanunverici orqanlarının seçici üzvləri tərəfindən 6 illiyə proporsional sistem üzrə seçilir. Üzvlərin 1/3 hissəsi 2 ildən bir yenidən seçilir.

Qanun layihələri hər iki palatada təqdir edildikdən və Prezidentin formal razılığı alındıqdan sonra qüvvəyə minir. Konstitusiyaya təklif edilən düzəlişlər - hər bir palatanın üzvlərinin 2/3 hissəsinin və bütün üzvlərin sadə səs çoxluğunun razılığı ilə həyata keçirilir və Prezidentin icazəsi ilə müşayiət olunur.

Mərkəzlə ştatlar arasında səlahiyyətlərin bölgüsünə, ştatların Parlamentdəki nümayəndəliklərinə, Ali Məhkəmənin və yüksək məhkəmələrin fəaliyyətinə dair düzəlişlərin qanuni qüvvəyə minməsi üçün ştatların qanunverici orqanlarının, heç olmazsa, yarısının ratifikasiyası tələb olunur. 1950-ci ildən bu günə qədər 80-dən çox düzəlişlər qəbul edilmişdir.

Hər bir ştat 5 illik müddətə seçilən və üzvlərinin sayı 32-425 arasında dəyişən Qanunvericilik orqanına və ya Vidxan Sabxaya malikdir. Beş daha böyük: Bixar, Cammu və Kəşmir, Karnataka, Maxaraştra və Uttar-Pradeş ştatları Qanunvericilik şurası və ya Vidxan Parişad adlandırılan Qanunvericilik palatası tərəfindən həyata keçirilir. Xalq palatası ən çoxu 545 üzvdən ibarətdir. Deputatlar xalq tərəfindən ümumi və gizli səsvermə yolu ilə 5 il müddətinə seçilir. Hər ştatın öz qanunverici məclisi və hökuməti vardır. İttifaq bölgələri mərkəzi hökumət tərəfindən idarə olunur.

Hindistanda icra hakimiyyəti, həm Prezident, həm də Parlament çoxluğunu qazanmış Federal Hökumət tərəfindən həyata keçirilir. Nazirlərin İcraedici Şurasına - qarşısında məsuliyyət daşıdığı Qanunvericilik orqanından olan hökumət başçısı rəhbərlik edir. Belə ki, bu orqanın dəstəyi olmadan Baş nazir vəzifəsinə seçilmək mümkün deyil. Ştatlar təhsil, səhiyyə, polis və yerli hakimiyyət orqanları üzərində ilkin nəzarəti həyata keçirir, iqtisadi sahədə isə mərkəzin göstərişlərinə uyğun fəaliyyət göstərirlər. Böhran zamanı mərkəzi hökumət və ya Prezident hökumətin idarə edilməsini müvəqqəti olaraq öz əlinə götürə bilər.

Federal hökumət Konstitusiyanın 97 maddəsinin tərkibinə aid olan vətəndaşlıq, müdafiə, xarici ticarət və xarici işlər sahələrində təkbaşına məsuliyyət daşıyır və iqtisadi məsələlərdə həlledici rol oynayır.

Ölkədə məhkəmə hakimiyyətini ən yüksək məhkəmə instansiyası sayılan, sədri və üzvləri (Ali Məhkəmənin sədrinin təqdimatı əsasında) Prezident tərəfindən təyin olunan Ali Məhkəmə həyata keçirir.

• Неру Дж. Открытие Индии / Джавахарлал Неру / Пер. с англ.; Переводчики: В.В. Исакович, Д.Э. Кунина, И.С. Кливанская, В.Ч. Павлов; Ред. перевода В.Н. Мачавариани.. — М.: Издательство иностранной литературы, 1955.
• Ивашенцов Г. А. Индия. — М.: Мысль, 1989.
• Wolpert, Stanley (2003), A New History of India, Oxford and New York: Oxford University Press. Pp. 544, ISBN 0195166787.

• Официальный каталог сайтов Правительства Республики Индия