Jan-Mari Qustav Le Klezio — Vikipediya

Jan-Mari Qustav Le Klezio
fr. J. M. G. Le Clézio
Doğum tarixi	13 aprel 1940(1940-04-13)[1][2][…] (84 yaş)
Doğum yeri	Nitsa[3]
Təhsili	Bristol Universiteti
Fəaliyyəti	yazıçı, tərcüməçi, romançı, esseist, uşaq ədəbiyyatı yazıçısı, jurnalist, universitet müəllimi[d]
Fəaliyyət illəri	1963-cü ildən
Əsərlərinin dili	fransız dili
İstiqamət	Yeni roman
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Jan-Mari Qustav Le Klezio (fr. Jean-Marie Gustave Le Clézio; 13 aprel 1940^[1][2][…], Nitsa^[3]) — fransız yazıçı, Renodo mükafatı (1963) və Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (2008)^[4].

Fransız-Mavriki yazıçısı Jan Mari Qustav Le Klezio Fransanın Nitsa şəhəri yaxınlığında, həkim ailəsində doğulmuşdu. Onun əslən Britaniyadan olan əcdadları XVIII əsrdə ingilis müstəmləkəsi Mavrikiyə köç etmişdilər. Atası Britaniya hərbi qospitallarından birində cərrah kimi çalışdığından Jan Marinin uşaqlıq illəri Nigeriyada keçmişdi. Müəllifin fikrincə, ailə şəcərəsinin etnik baxımdan genişliyi, rəngarəngliyi, habelə özünün müxtəlif xalqlar və mədəniyyətlərlə təmas qura bilməsi yaradıcılığını qidalandıran və fərqli edən əsas amillərdən biridir.

1958-1959-cu illərdə İngiltərənin Bristol universitetində oxumuşdu. Təhsilini Nitsa universitetinin fransız dili və ədəbiyyatı bölümündə başa vurmuşdu. Londonda və Bristolda bir neçə il qaldıqdan sonra Jan Mari ABŞ-yə mühacirət etmişdi. 1967-ci ildə ABŞ ordusunun əsgəri kimi Tailanda hərbi xidmətə göndərilmişdi. Lakin burada azyaşlı uşaqların seksual xidmət sahəsinə cəlb edilmələri ilə əlaqədar kəskin çıxışlarına görə xidmət yeri Meksikaya dəyişdirilmişdi.

Yazıçı 1970-1974-cü illərdə Panamadakı yarımköçəri Embera-Vounan tayfası arasında yaşamışdı. Hindu dilinə yiyələnməsi nəticəsində 1977-ci ildə məşhur hindu ədəbi adidəsi — "Çalam-balamın peyğəmbərliyi" eposunu fransız dilinə çevirmişdi.

Jan Mari Le Klezio 1983-cü ildə Perpinian universitetində orta əsrlər Meksika tarixinə dair doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir. Yazıçı 1975-ci ildə Qərbi Saxara (Mərakeş) əsilli Cəmiə ilə ailə qurmuşdur. Onun iki müxtəlif nikahdan doğulan iki qızı vardır. Ötən əsrin sonlarından başlayaraq Le Klezio ailəsi ilin müxtəlif vaxtlarında Nyu-Mexikoda, Mauritidə və Nitsada yaşayır. Bu səbəbdən də müəllifi bəzən "Fransanın köçəri yazıçısı" adlandırırlar.

1994-cü ildə "Lira" jurnalının keçirdiyi sorğunun nəticələrinə əsasən fransızdilli oxucuların 13 faizi Le Klezionu hazırda həyatda olan ən görkəmli fransız yazıçısı saymışdılar.

Jan-Mari Qustav Le Klezio yazmağa 7 yaşından başlamışdır və 60 ildir ki, bu fəaliyyət sahəsini davam etdirir. Yazıçının 1963-cü ildəki ədəbi debütü kifayət qədər uğurlu olmuşdu. O, ilk mətbu əsərinə — "Protokol" povestinə görə Fransanın nüfuzlu Qonkur mükafatını qazanmışdı. İndiyə qədər Le Klezionun qələmindən otuzdan çox roman, hekayə, esse və nağıl kitabları çıxmışdır. Hindu ədəbiyyatından çoxsaylı tərcümələri isə fransız yazıçısının çağdaş dünya mədəniyyətinə xidmətinin başqa bir önəmli sahəsidir.

Le Klezionun yaradıcılığını adətən iki mərhələyə bölürlər. 1963-1975-ci illərdə müəllif ədəbi eksperimentlərə daha böyük üstünlük vermiş, dil və təhkiyə ilə bağlı heç də həmişə uğurla nəticələnməyən novatorluğa meyl göstərmişdir. 70-ci illərin ikinci yarısından başlayaraq Le Klezio daha çox fransızdilli ədəbiyyatın əsrlər boyu formalaşmış ənənələrinə əsaslanır. Onun son əsərlərinin başlıca mövzusunu uşaqlıq və gənclik illəri ilə bağlı xatirələr, səyahətlər və avropalıların əksəriyyəti üçün səciyyəvi olan təklik problemi təşkil edir. Yazıçının 1980-ci ildə çap etdirdiyi "Səhra" romanı onun yeni ədəbi uğuru kimi dəyərləndirilmiş və Fransa Akademiyasının Pol Moran mükafatına layiq görülmüşdür.

Le Klezio yaradıcılığında bədiiliklə elmiliyi üzvi şəkildə əlaqələndirməyi bacaran yazıçılardandır. Bu mənada müəllifin bir sıra əsərləri həm də tarix, etnoqrafiya, mifologiya haqqında diqqətəlayiq informasiya məhbəyi rolunu oynayır.

Həmvətəninin Nobel mükafatı alması xəbərini eşidən Fransa Respublikasının prezidenti Nikola Sarkozi onu şəxsən təbrik edərək demişdi: "Jan Mari Le Klezio dünyanın vətəndaşıdır, bütün qitələrin və bütün mədəniyyətlərin övladıdır. Yorulmaz səyyah olan bu insan qloballaşan dünyada Fransa təsirini yayır, fransız mədəniyyətini və dəyərlərini təmsil edir".

2008-ci il Nobel mükafatının məhz Fransaya aparılması bu ölkənin mədəniyyəti üçün yaddaqalan hadisəyə çevrilmişdir.

Nobel mükafatı alan sonuncu fransız yazıçısı Klod Simon olmuşdu (1985). Doğrudur, 2000-ci ildə Fransa vətəndaşı Qoa Sintszyan da bu yüksək mükafata layiq görülmüşdü. Lakin o, milliyyətcə çinlidir və mühacir kimi yaşadığı Fransada əsərlərini doğma ana dilində yazır. Ona görə də Nobel qazanmaq baxımından fransız ədəbiyyatının şanssızlığı son illərdə ölkədə ədəbi tənəzzül haqqında diskussiyalara rəvac vermişdi. Le Klezo həmin fikirlərin əsassız olduğunu göstərdi.

Jan Mari Qustav Le Klezio "rəsmi sivilizasiyalar fövqündə bəşəriyyətin tədqiqatçısı olduğuna, yaradıcılığındakı yeni istiqamətlərə, poetik macəralara və hissiyyatlı sevinclərə görə" Nobel mükafatı almışdır.

• Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.