Ballınanə — Vikipediya

Ballınanə
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Lamidlər Dəstə: Dalamazçiçəklilər Fəsilə: Dalamazkimilər Yarımfəsilə: Pişiknanəsikimilər Triba: Nanəkimilər Cins: Ballınanə
Beynəlxalq elmi adı
Melissa L., 1753[1][2]
Şəkil axtarışı ITIS   32564 NCBI   39170 EOL   71171

Ballınanə (lat. Melissa) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Gövdəsi dördkünc, budaqlı, yarpaqları ilə birlikdə yumşaq tüklüdür. Yarpaqları qarşılıqlı düzülmüş, saplaqlı, yumurtavarı formalı, kənarları mişarvarı, demək olar ki, çılpaqdır. Çiçəkləri ağ rəngdə xırda,ətirlidir. Meyvəsi dörd kiçik qozcuqdan ibarətdir. Bütövlükdə bitki limon iyinə,qurudulmuş yarpaqları isə acı ədviyyəli, bir qədər büzüşdürücü dada malikdir. İyun-iyul aylarında çiçəkləyir və iyul-sentyabr aylarında meyvə verir.

Hündürlüyü 30-100 sm olan çoxillik yumşaq tüklü ot bitkisidir. Gövdəsi kəsikdə dördkünc, budaqlıdır. Yarpaqları qarşılıqlı, saplaqlı, yumurtavari, kənarları mişarvaridir. Çiçəkləri xırda, ağ rəngdə, ətirlidir. Meyvəsi dörd kiçik qozcuqdan ibarətdir. Bütövlükdə bitki limon iyinə, qurudulmuş yarpaqları isə acı ədviyyəli, bir qədər büzüşdürücü dada malikdir. İyun-iyul aylarında çiçəkləyir və iyul-sentyabr aylarında meyvə verir.

Dərman bədrənci kserofil coğrafi tipininaralıq dənizi sinfinin aralıq dənizi qrupuna aiddir.Orta Avropa, Aralıq dənizi, Balkan və Kiçik Asiya ölkələri, İran, Əfqanıstan, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır.Azərbaycanda dərman bədrənci Böyük Qafqazın Quba massivi və qərb rayonları, Kiçik Qafqazın şimal və mərkəzi rayonları, Kürdüzənliyi, Samur-Dəvəçi, Kür-Araz və Lənkəran ovalıqlarında, Naxçıvanın dağlıq hissəsində yayılmışdır. Arandan orta dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1800 m qədər) bitir.

Quba, Qusar, Şabran, Şəki, Zaqatala, Şuşa,Laçın, Daşkəsən, Gədəbəy, Göy-göl,Tovuz rayonlarında, Kür düzənliyi, Samur-Dəvəçi, Kür-Araz və Lənkəran ovalıqlarında, Naxçıvanın dağlıq hissəsində yayılmışdır. Arandan orta dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1800 m-ə qədər)rast gəlinir. Əsasən meşə və meşə kənarı kolluqlar, bağ və bostanlarda bitir.

Kseromezofitdir, meşə-kol və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Əsasən meşə və meşə kənarında, kolluqlarda, bağ və bostanlarda kiçik qruplar (3-6 fərd) əmələ gətirir.

Flavonoid, efir və piyli yağlar, C, B1, B2 vitaminləri, karotin, aşı maddələri və aromatik birləşmələrlə zəngindir.

Farmokopeyaya daxil olan rəsmi dərman bitkisidir. Praktiki, eksperimental və xalq təbabətində, eləcə də, farmokologiyada və baytarlıqda geniş tətbiq edilir. Bu bitki əsasən ürək-damar, mədə-bağırsaq, revmatizm, dəri, boğaz, qulaq, bronxit və qan xəstəlikləri, habelə nevralgiya, baş və diş ağrıları, irinli yara və xoralar, yanıqlar, bədxassəli şişlər, podaqra, sınıqlar, burxulma və zədələnmə zamanı istifadə olunur. Antioksidant, antibakterial, antifunqal, antivirus, sakitləşdirici, hipotenziv, ödqovucu, hemostatik, damardaraldıcı, ağrıkəsici, işlədici və iltihab proseslərinə qarşı təsirə malikdir.

Dərman bitkisi olan bədrəncin xirdalanmış yarpaqları sedativ və spazmolotikdir. "Kasmin" preparatı antikoqliyant və antiaqreqant təsirə malikdir. Üz səpkilərində tətbiq edilən "Lomaherpan" kremi əvəzsiz virusəleyhinə təsirə malikdir. Tərkibində ekstrakt və efir yağı olan çox kombinəedilmiş "Dormiplant", "Novo-Passit", "Persen", "Nervoflukus", "Qastrovit", "Enerqotonik", "Altaleks" dərman preparatları da mövcuddur. Sedativ dərman preparatlarının tərkibinin əsas komponentidir. Bədrənc preparatları sedativ, spazmolotik və antibakterial təsirə malikdir. Təngnəfəsliyi, ürək ağrılarını götürür, tənəffüs sayını azaldır, sinir sistemini tonuslandırır və möhkəmləndirir. Yüksək terapevtik effekti tərkibindəki efir yağı ilə bağlıdır. Bədrənc bitkisi mədə şirəsinin ifrazını nizama salır, spazmı azaldır, meteorizm, diskenziya, ferment çatmamazlıqlarını aradan götürür və maddələr mübadiləsini yaxşılaşdırır.

Bədrənc dəmləməsi nevrozlarda, halsızlıq, vegetativ-damar distoniyasında müvəffəqiyyətlə istifadə edilir. Bundan başqa bağırsaq diskenziyasında və bağırsaq sancısında, xolesistit, xolangit, böyrəkdaşı, sidikyolu xəstəliklərində, stenokardiya və klimakterik sindromlarda işlədilir. Xaricə işlətdikdə dəriyə antibakterial, antivirus, frunkulyoz, herpes, stomatit və parodontozlara yaxşı təsir edir. Bədrənc bitkisi kombinəedilmiş şəkildə ektrakt, dəmləmə kimi sedativ, spazmolotik, ağrıkəsici, hipotenziv təsir edir. Çiçəkləyənə qədər cavan yarpaqları kəsilərkən şirəsindən kulinariyada istifadə edilir. Yarpağındakı limon iyi efir yağına görə olduğundan parfümeriyada istifadə edilir.

Arterial hipotenziyaya ziyandır, az zəhərlidir.

Yerüstü hissəsi, yarpaqları, çiçəkləri və toxumları.

İstifadə formaları - Cövhər, dəmləmə və şirələr.

Bal və çiçək tozu verən bitkidir.

• Mutelia Gren. ex Mutel

• Melissa axillaris (Benth.) Bakh.f.
• Melissa flava Benth.
• Dərman ballınanəsi (Melissa officinalis L.)
• Melissa yunnanensis C.Y.Wu & Y.C.Huang