French
Deutschبرک - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
بَرَک نوعی پارچهٔ نرم و چسبان و ضخیم است که در خراسان از پشم شتر یا کرک بز با دست می‌بافند و از آن جامهٔ زمستانی می‌دوزند.[۱] برک از لطافت و استحکام خاصی برخوردار است و از آن عمدتاً برای تهیه و دوخت کت مردانه استفاده می‌کنند. گرمای پارچه‌های بسیار ضخیم و نرم برک، دردهای عضلانی را کاهش می‌دهد و برای دردهای مفاصل نیز التیام‌بخش است.
برک به‌طور معمول خودرنگ بوده و در رنگ‌ها قهوه‌ای، سیاه، سفیده، شیری و شکری و خاکستری تولید می‌شود.
در قدیم، بیشتر درویشان بودند که از برک قبا و کلاه می‌ساختند و بعدها با بهبود کیفیت آن، پادشاهان و فرمانروایان نیز قبا و جبه جنس برک به‌تن می‌کردند.[۲]
منطقهٔ تولید
[ویرایش]روستای برک؛ نهبندان، بجستان، گناباد، فردوس، بشرویه در خراسان از نواحی اصلی تولید پارچهٔ برک هستند.[۳]
تیمور لنگ در سرگذشتی که به قلم خود نوشته‌است دربارهٔ شهر بشرویه خراسان و پاچه برک می‌نویسد:[۴]
- «چند روز بعد نزدیک شهر «بشرویه» رسیدم … سکنه شهر که در سر راهم ایستاده بودند توبره‌ای داشتند و چیزی از آن بیرون می‌آوردند و آن را به دو قسمت تقسیم می‌کردند. یکی را در جیب چپ می‌گذاشتند و دیگری را در جیب راست. بعداً فهمیدم آنها در توبره خود پشم بز نگه می‌دارند و آنها موی بز را از کرک جدا می‌کنند و تا از کرک «برک» ببافند و از موی بز جاجیم و گلیم ببافند. برک از پارچه‌های ابریشمین چین هم لطیف‌تر بود و من پارچه‌ای به آن لطافت در عمرم ندیده بودم. در بازدید از یکی از کارگاه‌های نساجی خواستم به تمام کارگران آن نفری یک سکه هدیه دهم اما آنها نپذیرفتند.»
ناظم‌الاطبا می‌نویسد: برک پارچه‌ای از کرک گوسفند و بسیار نفیس و اعلا است که از آن جبه و سرداری دوزند، و برک بخرز و کرمان بر سایر اقسام آن ترجیح دارد.
ادوارد پولاک در سفرنامه خود نوشته‌است:[۵]
تهیه
[ویرایش]برای تهیه این پارچه، کرک بز را پس از کمان زدن و نوار کردن با چرخ می‌ریسند و آن را تبدیل به نخ می‌کند و در دستگاه تن‌بافی آن را به پارچه برک تبدیل می‌کند.[۶]
پارچه درشت برک را برای مدتی در مغز گوسفند و آب ولرم می‌گذارند و با گز روی آن می‌کشند و با استخوان به آن می‌زند، موهای اضافه از آن خارج می‌شود و آن‌گاه پارچه‌ای نرم و گرم، به‌دست می‌آید.[۶]
شمشیرک
[ویرایش]شمشیرک در قدیم نام یک نوع از پارچه برک بوده‌است. برک در کل پارچه‌ای است که بسیار ارزان به‌نظر می‌رسد و دو نوع از آن وجود دارد؛ به نوع اعلای آن شمشیرک می‌گویند و نوع زبرتر آن را برک می‌نامند.[۷]
پانویس
[ویرایش]- ↑ فرهنگ فارسی معین
- ↑ دهخدا، سرواژهٔ برک
- ↑ راسخون بایگانی‌شده در ۲۵ ژوئن ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine، بازدید: ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ منم تیمور جهانگشا، سرگذشت تیمور لنگ بقلم خود او، ذبیح‌الله منصوری (مترجم)، مارسل بریون (گردآورنده)، تهران: نشر بهزاد، ۱۳۸۶)، شابک: ۹۶۴-۲۵۶۹-۱۴-۰، صفحهٔ ۸۲
- ↑ پولاک، ادوارد، سفرنامه پولاک، ترجمهٔ کیکاووس جهانداری، انتشارات خوارزمی، ۱۳۶۱، ص۱۰۲.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ وب‌گاه خراشاد بایگانی‌شده در ۱۸ نوامبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، بازدید: ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ کتاب سفری به ایالت خراسان نوشته چارلز مگ گریگور [۱]، بازدید: ژوئیه ۲۰۰۹.