زبان‌های کچوا - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

کچوا
Kechua / Runa Simi
اقوام:کچوا
پراکنش:مرکز کوه‌های آند شامل آرژانتین، بولیوی، کلمبیا، اکوادور، پرو و شیلی.
تبار:یکی از خانواده‌های زبانی جهان
زیرگروه‌ها:
کچوا ۱
کچوا ۲
ایزو ۱–۶۳۹qu
ایزو ۵–۶۳۹qwe
گلاتولوگquec1387[۱]
{{{mapalt}}}
نقشه پراکندگی کنونی زبان‌های کچوا

کِچوآ (Qhichwa, Qiĉwa, Quechua) نام خانواده‌ای از زبان‌های بومی سرخ‌پوستان آمریکای جنوبی است که بیشتر در رشته‌کوه‌های آند رواج دارد. کچوآ، پرگویشورترین زبان سرخ‌پوستی در قاره آمریکا است و شمار گویشوران آن از ۶ تا ۱۳ میلیون نفر برآورد می‌شود.[۲][۳]

برخی از کچوآ-زبانان به این گروه زبانی اصطلاحاً «رونا سمی» (زبان مردم) می‌گویند. زبان‌های کچوآ از جنوب کلمبیا تا آرژانتین رواج دارند اما بیشتر گویشوران آن در پرو (۷/۷ میلیون نفر)، بولیوی (۲٫۹ میلیون) و اکوادور (۱٫۵ میلیون) هستند و کچوا در این سه کشور از وضعیت رسمی برخوردار است. تقریباً ۲۵٪ پرویی‌ها به یک زبان کچوآ صحبت می‌کنند.[۴][۵]

کچوآ در سده‌های ۱۵ و ۱۶ میلادی زبان اصلی امپراتوری اینکا بود و هم‌اینک نیز زبان میانجی آند مرکزی به‌شمار می‌آید. کچوآ با خط لاتین نوشته می‌شود. به خاطر نفوذ روزافزون زبان‌های اسپانیایی و پرتغالی، همواره از گستره و کاربرد کچوآ کاسته شده و می‌شود.

طبقه‌بندی

[ویرایش]
نیاکچوا
زبان کچوا
Central
Huaylay

Huaylas

Conchucos

 Huánuco 

Alto Pativilca

Alto Marañón

Alto Huallaga

Huancay

Yaru

Jauja–Huanca

Huangáscar–Topará

Pacaraos[نیازمند منبع]

زبان کچوا
Yungay<br />(Quechua II‑A)
Central

Laraos

Lincha

Apurí

Chocos

Madean

 Northern Peruvian 

Inkawasi–Kañaris

Cajamarca

Chinchay
زبان کچوا<br />(Quechua II‑B)

Ecuador–Colombia

Chachapoyas (Amazonas)

Lamas (San Martín)

quechua

Southern Quechua<br />(Quechua II-C)

Ayacucho

Cuzco–Collao

Cuzco

Northern Bolivia

Southern Bolivia

Santiago del Estero

نمونه زبان

[ویرایش]
فارسی گویش آیاکوچو گویش کوزکو گویش جنوبی کجوآ
آشامیدن upyay uhyay upyay
سریع utqa usqha utqha
کار کردن llamkay llank'ay llamk'ay
ما ñuqanchik nuqanchis ñuqanchik
(پسوند افزاینده) -chka- -sha- -chka-
روز punchaw p'unchay p'unchaw

منابع

[ویرایش]
  1. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Quechuan". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display-editors=4 (help)
  2. "Longman Dictionary". Archived from the original on 2024-05-26. Retrieved 2018-06-02.
  3. Oxford Living Dictionaries, British and World English
  4. "Peru | Languages". Ethnologue. Dallas, Texas: SIL International. 2017. Retrieved 30 November 2017. Population total all languages: 7,734,620.
  5. "Peru | Country". Ethnologue. Dallas, Texas: SIL International. 2017. Retrieved 30 November 2017. Population 30,814,000 (2014 UNSD)

پیوند به بیرون

[ویرایش]