محمد بن سلمان آل سعود - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

محمد بن سلمان آل سعود
محمد بن سلمان در ۲۰۱۹
ولیعهد عربستان سعودی
سلطنت۲۱ ژوئن ۲۰۱۷ – اکنون
پیشینمحمد بن نایف آل سعود
پادشاهسلمان بن عبدالعزیز آل سعود
نخست‌وزیر عربستان سعودی
سلطنت۲۷ سپتامبر ۲۰۲۲ – اکنون
پیشینسلمان بن عبدالعزیز آل سعود
پادشاهسلمان بن عبدالعزیز
قائم‌مقام اول نخست‌وزیر
سلطنت۲۱ ژوئن ۲۰۱۷–۲۷ سپتامبر ۲۰۲۲
پیشینمحمد بن نایف
جانشینخالی
پادشاهسلمان بن عبدالعزیز
  • ولی ولیعهد عربستان سعودی
  • قائم‌مقام دوم نخست‌وزیر
سلطنت۲۹ آوریل ۲۰۱۵ – ۲۱ ژوئن ۲۰۱۷
پیشینمحمد بن نایف
جانشینخالی
پادشاهسلمان بن عبدالعزیز
وزارت دفاع عربستان سعودی
سلطنت۲۳ ژانویه ۲۰۱۵ – ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۲
پیشینسلمان بن عبدالعزیز
جانشینخالد بن سلمان آل سعود
نخست‌وزیرسلمان بن عبدالعزیز
زاده۳۱ اوت ۱۹۸۵ ‏(۳۹ سال)
جده
همسر(ان)ساره بنت مشهور آل سعود (ا. ۲۰۰۸)
پدرسلمان بن عبدالعزیز آل سعود
مادرفهده بن سلطان
پیشهسیاستمدار

محمد بن سلمان آل سعود (زادهٔ ۳۱ اوت ۱۹۸۵) ولیعهد و نخست‌وزیر عربستان سعودی است.[۱] او همچنین به عنوان رئیس شورای امور اقتصادی و توسعه و شورای امور سیاسی و امنیتی فعالیت می‌کند. او پیش از گمارده شدن به نخست‌وزیری، از سال ۲۰۱۵ تا سال ۲۰۲۲ به عنوان وزیر دفاع عربستان سعودی فعالیت می‌کرد. او پسر هفتم سلمان بن عبدالعزیز آل سعود است. محمد بن سلمان حکومت پدرش را کنترل می‌کند و حاکم دفاکتوی عربستان سعودی قلمداد می‌شود.[۲]

محمد بن سلمان پس از تحصیل حقوق در دانشگاه ملک سعود ریاض، از طریق پدر ۸۱ ساله‌اش خیلی زود وارد چرخه قدرت شد. او در سال ۲۰۰۹ زمانی که ملک سلمان فرماندار ریاض بود، مشاور ویژهٔ پدرش شد. زمانی که پادشاه کنونی در سال ۲۰۱۲ ولیعهد شد، پسرش ریاست دیوان ولیعهد را برعهده گرفت و سال ۲۰۱۵ هم با رسیدن پدر به قدرت، وزیر مشاور و نیز رئیس شورای توسعه و اقتصاد شد؛ امری که از جمله برایش کنترل بر شرکت ملی نفت سعودی آرامکو را به ارمغان آورد.[۳]

بن سلمان اسلام واقعی را دین میانه‌رو و کثرت گرا می‌داند که نسبت به همه ادیان و فرهنگها و عقاید مردمان دنیا گشوده است.[۴] وی جداسازی جنسیتی را برخلاف سنت جامعه نبوی می‌داند که در آن مردان و زنان در جامعه مشارکت داشته‌اند.

وی در سال ۲۰۱۶م-۱۳۹۵ش از طریق مجلس اختیار دستگیری و بازجویی افراد را از کمیته امر به معروف و نهی از منکر عربستان (گشت ارشاد عربستان) سلب کرد. از آن پس این کمیته فقط می‌تواند با مهربانی به افراد تذکر بدهد و در صورت ادامه تخلفات بزرگ مشخصات آنها را به پلیس گزارش کند.[۵]

بن سلمان با ارائه چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی قصد خود برای بی‌نیاز کردن عربستان سعودی از درآمد نفت از طریق افزایش صادرات غیرنفتی و افزایش سرمایه‌گذاری و اشتغال و استفاده از موقعیت استراتژیک جغرافیایی به‌عنوان پل بین سه قاره تا سال ۲۰۳۰ را اعلام کرد.[۶]

اوایل زندگی

محمد بن سلمان در ۳۱ اوت ۱۹۸۵، در جده متولد شد. نام مادرش فهدة بنت فلاح بن سلطان آل حثلین العجمی و پدرش ملک سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی است. محمد بن سلمان بزرگ‌ترین پسر ملک سلمان از زن سوم او است.[۷]

محمد بن سلمان از سال ۲۰۰۹ فعالیت دولتی خود را در تشکیلات محلی ریاض آغاز کرد. در سالهای ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ وی به عنوان مشاور امور دولت مرکزی و مشاور پدرش سلمان بن عبدالعزیز ولیعهد وقت شد.

ترقی در قدرت

وزارت دفاع

در دیدار با جان کری وزیر امور خارجه آمریکا پس از افطاری به دعوت کری در واشینگتن
محمد بن سلمان در دیدار با پوتین رئیس‌جمهور روسیه

در ۲۳ ژانویه ۲۰۱۵، ملک عبدالله بن عبدالعزیز درگذشت، سلمان بن عبدالعزیز آل سعود قدرت را در دست گرفت و امیر محمد به وزارت دفاع منصوب شد.[۸] مدتی بعد سمت نایب ولیعهد و نایب دوم نخست‌وزیر به وی داده شد. محمد بن سلمان در ماه‌های پس از رسیدن به وزارت در سفر به کشورهای دیگر و منجمله در دیدار از واشینگتن و مسکو با دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین، رئیسان جمهوری دو کشور دیدار داشت.[۹][۷] این تمرکز ثروت در دستان محمد بن سلمان خشم برخی از بستگانشان را برانگیخته است.[۱۰]

عملیات طوفان قاطع در چارچوب مداخله نظامی در یمن به رهبری عربستان سعودی نخستین واقعهٔ مهم در دوره فعالیت او به عنوان وزیر دفاع بود، عملیاتی علیه شورشیان حوثی در یمن که درگیر جنگ داخلی یمن بوده‌اند.[۱۱] بن سلمان بدون همکاری با نیروهای امنیتی و اطلاع دادن به وزیر گارد ملی سعودی متعب بن عبدالله بن عبدالعزیز آل سعود، که خارج از کشور بود حمله را در مارس ۲۰۱۵ آغاز کرد.[۱۲] در جریان این کارزار امیر محمد برای تعطیلات به مالدیو رفت و وزیر دفاع آمریکا اشتون کارتر چند روز برای تماس با او با مشکل مواجه بود.[۱۲] بنابر گزارش‌ها سازمان ملل و گروه‌های حقوق بشری در این منازعه جنایت جنگی همچون بمباران‌های گسترده انجام شده که متهم به کشتن هزاران غیرنظامی است.[۱۰][۱۳][۱۴][۱۵] این جنگ تاکنون برای پادشاهی سعودی میلیاردها دلار هزینه دربرداشته و بسیاری از زیرساخت‌های یمن را نابود کرده ولی در بیرون راندن شورشیان شیعه از پایتخت ناکام بوده.[۱۶] با این که امیر محمد این جنگ را به عنوان پیروزی سریعی بر شورشیان و راهی برای برگرداندن عبدربه منصورهادی به قدرت وانمود کرد، در عمل تبدیل به یک جنگ طولانی فرسایشی شده است.[۱۷]

ولیعهدی و نیابت شورای وزیران

روز چهارشنبه ۲۱ ژوئن ۲۰۱۷، سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی، محمد بن سلمان را با حفظ سمت به عنوان وزیر دفاع به عنوان ولیعهد جدید این کشور معرفی کرد.[۱۸][۱۹] وی جانشین محمد بن نائف، برادرزاده پادشاه می‌شود که تا کنون ولیعهد این کشور بوده است. محمد بن سلمان همچنین نایب رئیس شورای وزیران برگزیده شده است.[۲۰][۷][۹]

روز چهارشنبه ۲۱ ژوئن دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا، در تماس تلفنی با شاهزاده محمد بن سلمان، انتصاب وی به مقام ولیعهدی را تبریک و نسبت به تعمیق روابط میان دو کشور ابراز امیدواری کرد. کاخ سفید آمریکا اعلام کرد که در این تماس تلفنی، شاهزاده محمد بن سلمان و ترامپ بر سر مبارزه با کمک رسانی به تروریسم به توافق رسیدند.[۲۰]

شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر ضمن ارسال پیامی به محمدبن سلمان انتصاب وی را به عنوان ولیعهد عربستان سعودی به وی تبریک گفت و برای بهبود روابط برادرانه دو کشور ابراز امیدواری کرد.[۲۱]

تصفیه ۲۰۱۷

در ۴ نوامبر ۲۰۱۷، مطبوعات عربستان اعلام کردند ولید بن طلال، میلیاردر و شاهزاده سعودی که به کرات در رسانه‌های خبری انگلیسی زبان به عنوان میهمان حضور می‌یابد و از سهامداران عمده سیتی‌گروپ، نوز کورپ و توییتر، و نیز بیش از ۴۰ تن از امیران و وزرای حکومتی به خواست ولیعهد به دلیل اتهامات فساد و پولشویی بازداشت شده‌اند.[۲۲][۲۳]

کارشناسان معتقدند که با این کمپین‌ها، عربستان سعودی پای خود را به سمت گذار به اقتصاد بازار آزاد گذاشته و برای تشویق سرمایه‌گذاری‌هایی که ستون فقرات اقتصاد عربستان برای فاز پسا نفتی هستند، مطابق با چشم‌انداز ۲۰۳۰ تلاش می‌کند.[۲۴]

محمد بن سلمان معتقد است که فساد منجر به هدر رفتن منابع و فرصت‌های رشد اقتصادی و عدم همگامی با اقتصاد جهانی می‌شود و خویشاوندسالاری مهم‌ترین مانع است که توسعه ملی را مختل و ایجاد توسعه پایدار را به تأخیر می‌اندازد.[۲۵]

نخست‌وزیر

در ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۲، محمد از سوی ملک سلمان به عنوان نخست‌وزیر منصوب شد. به‌طور سنتی، پادشاه عنوان نخست‌وزیر را داشته است.[۲۶]

حکومت

ایدئولوژی محمد ملی‌گرایانه[۲۷][۲۸] و عوام‌گرایانه،[۲۹][۳۰] با یک رویکرد محافظه‌کارانه نسبت به سیاست، و یک موضع لیبرالیستی نسبت به مسایل اقتصادی و اجتماعی توصیف شده است.[۳۱][۳۲] این ایدئولوژی شدیداً تحت تأثیر مشاور سابقش سعود القحطانی[۳۳][۳۴] و حاکم ابوظبی، محمد بن زاید آل نهیان بوده است.[۳۵][۳۶] شیوه حکمرانی او توسط رولا جبرئیل خبرنگار بسیار بی‌رحمانه و توسط جمال خاشقچی و تیودور وینکلر اقتدارگرایانه توصیف شده است.[۳۲]

در ژانویه ۲۰۱۵، محمد به عنوان رئیس شورای جدید التاسیس امور اقتصادی و توسعه، که جایگزین کمیسیون منحل شده عالی اقتصادی شده بود، معرفی شد.[۳۷][۳۷] در آوریل ۲۰۱۵، در پی انتصاب محمد به عنوان ولی ولی عهد کنترل آرامکو با فرمان سلطنتی به او داده شد.[۳۸]

در دسامبر ۲۰۱۷، محمد تصیمیم به رسمیت شناختن اورشلیم به عنوان پایتخت اسرائیل توسط آمریکا را محکوم کرد.[۳۹] در مارس ۲۰۱۸, او از ترکیه به عنوان بخشی از «مثلث شر» در کنار ایران و اخوان‌المسلمین یاد کرد.[۴۰][۴۱] در سال ۲۰۱۸, او حمایت خود را از یک میهن یهودی اسرائیل اعلام کرد.[۴۲] این اولین باری است که یک شاهزاده ارشد سعودی چنان گرایش‌هایی را علناً ابراز می‌کند.[۴۳][۴۴] در سپتامبر ۲۰۱۹، او برنامه بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل را برای الحاق بخش شرقی اشغالی کرانه باختری موسوم به دره اردن محکوم کرد.[۴۵]

در دوره رهبری محمد، عربستان سعودی روابط خود را با ولادیمیر پوتین رهبر روسیه تحکیم کرده است.[۴۶] در سال ۲۰۱۶, توافقی با روسیه برای همکاری در بازارهای جهانی نفت امضا کرد.[۴۶] پس از این که محمد به قتل جمال خاشقجی متهم شد، پوتین یکی از معدود رهبران جهان بود که محمد را پذیرفت. .[۴۷] در سال ۲۰۲۱, محمد با روسیه یک توافق همکاری نظامی امضا کرد.[۴۸]

نقش دین

محمد در حین تسلط یک جنبش دینی پویا بر کل زندگی عمومی در عربستان سعودی به ولیعهدی رسید، سلطه‌ای که ناشی از نفوذ مطلق جنبش بر آموزش، فرهنگ، رسانه و قوه قضائیه بود. کشور دارای یک تعهد دینی بود که ماهیت جامعه عربستان را تحت تأثیر قرار داده و تصویری متفاوت از واقعیات جامعه را نیز منعکس می‌کرد.

قرآن و حدیث

در مصاحبه‌ای با شاهزاده بن سلمان که در ۲۷ آوریل ۲۰۲۱ در پنجمین سالگرد اعلام چشم‌انداز ۲۰۳۰ وی گفت که سعودی در جنبه‌های حقوقی: «مجبور به اجرای مفاد قرآن و مفاد حدیث متواتر، و در مورد احادیث آحاد به اعتبار آنها می‌نگرد، و به «اخبار» مطلقاً نمی‌نگرد، مگر اینکه مصلحت روشنی برای مردم داشته باشد.» «هیچ مجازاتی مقرر نمی‌کنیم مگر آنچه صراحتاً در نص قرآن باشد.» وی با اشاره به اینکه قرآن قانون اساسی سعودی است گفت لازم نیست حکومت افراد را در امری که خداوند برای آن مجازات دنیوی مقرر نکرده است بازخواست کند.[۴۹]

نقش وهابیت

وی در پاسخ به این سؤال که آیا تفاسیر قرآن و حدیث مورد استفاده برای حکومت سعودی لزوماً توسط مکتب محمد ابن عبدالوهاب صادر خواهد شد یا نه، گفت: لازم نیست حکومت فقط تفاسیر یک مکتب فقهی یا یکی از علما را برای اجرای احکام اسلام در نظر بگیرد، چون اینکار قداست بخشی به انسان و بستن باب اجتهاد است، در حالی که «لم یضع الله حجابًا بینه و بین الناس» یا «خداوند بین خود و مردم فاصله قرار نمی‌دهد».[۵۰]

مفهوم میانه‌روی

در ۲۷ آوریل ۲۰۲۱ وقتی از محمد در مورد مفهوم میانه‌روی سؤال شد، گفت: «[کلمه] اعتدال بسیار گسترده است، فقهای مسلمان بیش از ۱۰۰۰ سال در مفهوم اعتدال جهد کرده‌اند». و او از توضیح ساده این کلمه عاجز است، اما برای روشن شدن مفهوم اشاره کرد: «التزام به قانون اساسی پادشاهی عربستان سعودی، یعنی قرآن و سنت که اساس آن را تشکیل می‌دهد. سیستم حکومتی در عربستان سعودی… و کاربرد آن به‌طور کامل و در یک مفهوم گسترده که همه را در بر می‌گیرد.»[۵۰]

وی در مورد اصطلاح اسلام میانه‌رو گفت که استفاده از اصطلاح اسلام میانه‌رو ممکن است افراط گرایان و تروریست‌ها را خوشحال کند، زیرا ممکن است اشاره کنند که عربستان سعودی و سایر کشورها [که اعتدال را پذیرفته‌اند] در تلاش هستند تا اسلام را به چیز جدیدی تبدیل کنند. در حالی که این بازگشت به اصل و ریشه اسلام است «آموزه‌های راستین اسلام که رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و چهار خلیفه راشدین به وسیله آن زندگی می‌کردند، جوامعشان باز و صلح‌آمیز بود و در آن مسلمانان در کنار مسیحیان و یهودیان زندگی می‌کردند، و این آموزه‌ها ما را به احترام به فرهنگ‌ها و مذاهب مختلف راهنمایی کردند.»[۵۱]

مبارزه با تندروی دینی

محمد بن سلمان اقدامات بسیاری را برای مبارزه با افراط گرایی مذهبی در پادشاهی سعودی انجام داد و این اقدامات با هدف پایان دادن به جنبش صحوه در عربستان انجام شد. ناظران می‌گویند افراط گرایی به دلیل سیاست‌های بن سلمان به سمت آنچه که او آموزه‌های واقعی اسلام می‌داند و می‌گوید فرهنگ کثرت گرایی فکری و گشودگی بسمت همه ادیان و سنت‌ها و مردمان جهان است کاهش یافته است.[۴] جنبش صحوه در عربستان یک جنبش فکری، اجتماعی، سیاسی اسلامی است که با حمایت گروهی از مبلغان به وجود آمد.[۵۲] صحوه که در دهه هشتاد قرن بیستم ظاهر شد. به گفته بن سلمان، یک وضعیت غیرعادی بود که از بیرون وارد جامعه عربستان شد و از طریق کنترل نظام آموزشی، شروع به گسترش آنچه او اسلام «غیر میانه‌رو» می‌خواند، کرد و عربستان مورد تهاجم گروه‌های افراطی از جمله اخوان المسلمین و انقلاب ایران قرار گرفت.[۵۳][۵۴]

بن سلمان با بیان اینکه جامعه عربستان به ویژه جوانان قربانی صحوه شدند، قول داد با پایان دادن به آن جامعه سعودی را آزاد کند. وی افزود: «۷۰ درصد مردم عربستان سعودی مردان و زنان جوان زیر سی سال هستند و صراحتاً می‌گویم ما برای از بین بردن تندروی دینی سی سال وقت تلف نخواهیم کرد بلکه امروز و بلافاصله آنها را نابود خواهیم کرد. وی گفت: هیچ کشوری در جهان نمی‌پذیرد که یک گروه افراطی کنترل سیستم آموزشی آن را در دست داشته باشد.[۵۵][۵۶] او در مصاحبه با برنامه شصت دقیقه سی بی اس گفت: ما از سال ۱۹۷۹–۱۳۵۷ قربانی تندروی دینی شده‌ایم و می‌خواهیم به وضعیت طبیعی قبلی برگردیم که مثل کشورهای عرب منطقه زنها بتوانند رانندگی کنند و در همه جا کار کنند و سینما داشته باشیم. تندروها جداسازی جنسی انجام می‌دهند ولی این برخلاف جامعه پیامبر اسلام است. او گفت زنها و مردها هر دو باید جامه‌های سنگین بپوشند ولی کسی نباید زنها را مجبور به پوشیدن نوع خاصی از پوشش کند آنها خود تشخیص می‌دهند چه نوع لباسی مناسب است.[۵۷]

در ۳۰ آوریل ۲۰۱۷، محمد بن سلمان مرکز جنگ فکری وزارت دفاع عربستان را برای مقابله با ریشه‌های افراط گرایی و تروریسم و گسترش فرهنگ تساهل اسلامی راه اندازی کرد. در ۲۱ می ۲۰۱۷ ملک سلمان مرکز جهانی مبارزه با ایدئولوژیهای افراطی ریاض را با حضور دونالد ترامپ، ولیعهد و جمعی از سران کشورهای جهان افتتاح کرد، این مرکز با مبارزه فکری، رسانه ای و دیجیتالی با افراط گرایی و با ترویج ارزش‌های همزیستی و تساهل در میان مردم دنیا به تمامی زبان‌ها به همه جهان کمک می‌کند.[۵۸]

مقامات آمریکایی تمایل شدیدی به اقدامات بیشتر عربستان برای مبارزه با گروه‌های افراطی و تروریستی ابراز کرده و از همتایان سعودی خود خواسته‌اند تا در مشروعیت زدایی از ایدئولوژی مذهبی افراطی در عربستان با شدت بیشتری اقدام کنند.[۵۹]

وی در سال ۲۰۲۰ گفت: "من در سال ۲۰۱۷ قول دادم که فوراً افراط گرایی دینی را از بین می‌بریم. ظرف یک سال توانستیم یک پروژه ایدئولوژیکی ۴۰ ساله را نابود کنیم. افراط گرایی دیگر در عربستان پذیرفته نیست و مطرود گیر شده است. مردم سعودی انزجار از این عقاید را که از خارجه با ردای دین آمده بود به اثبات رساند. " وی افزود: "نفرت‌پراکنی انگیزه اصلی جذب افراط گرایان است و از آزادی بیان و حقوق بشر به عنوان توجیه خود استفاده می‌کند. پادشاهی سعودی ضمن رد اقدامات تروریستی متعهد به مقابله با گفتمان افراط گرایی نیز هست. اسلام تروریسم را جرم انگاری کرده، خونریزی را ممنوع و خیانت و کشتار ناعادلانه مردم بی گناه را ممنوع کرده است. امیدواریم جهان از بی احترامی به مذاهب و حمله به نمادهای مذهبی و ملی تحت لوای آزادی بیان دست بردارد، زیرا این امر باعث ایجاد محیط مناسب برای رشد افراط گرایی و تروریسم می‌شود."[۶۰]

محدود کردن هیئت امر بمعروف و نهی از منکر (گشت ارشاد)

محمد بن سلمان نقش کمیته امر بمعروف و نهی از منکر را که به خودسری و سخت‌گیری در قبال زنان معروف بودند و مرگهای زیادی در اثر گشت زنی آنها ثبت شده بود را محدود کرد. کشته شدن ۱۵ دانش آموز دختر در آتش‌سوزی در یک مدرسه دخترانه در مکه در ۱۱ مارس ۲۰۰۲، پس از اینکه گشت امر بمعروف از ورود مردان آتش‌نشان و آمبولانس به مدرسه به بهانه نامحرم بودن جلوگیری کردند. یا در ماه فوریه ۲۰۱۶، که وزارت کشور از دستگیری اعضای این کمیسیون پس از خشونت به یک دختر در نزدیکی یک مرکز خرید در ریاض خبر داد و انتشار ویدئوهایی که نشان می‌داد دختر را تعقیب و در حالی که روی زمین دراز شده، او را کتک می‌زنند و بر روی زمین می‌کشانند، جنجال گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی به راه انداخت.کنترل کیفری و اداری، بازداشت، پیگیری، تعقیب، دستگیری، بازجویی، احراز هویت، تحقیقات و دستگیری از این کمیته گرفته شدند و به پلیس واگذار شدند.[۶۱][۶۲]

اصلاحات

اصلاحات داخلی

بن سلمان برای توسعه زیرساخت کشور و رهایی از اقتصاد وابسته به نفت، سند چشم‌انداز ۲۰۳۰ را تدوین نمود که جزئیات آن در ۲۵ آوریل ۲۰۱۶ توسط ولیعهد اعلام شد. طرح‌ها شامل ۸۰ پروژه هستند که هر کدام از ۳٫۷ تا ۲۰ میلیارد دلار هزینه دارند. حدود ۷۶ درصد صادرات عربستان را نفت و مواد نفتی و حدود ۱۵ در صد صادرات را محصولات شیمیایی و پتروشیمی تشکیل می‌دهد که آن هم وابسته به نفت است.[۶۳] اجازه شرکت دختران در زنگ ورزش مدارس، حضور زنان در ورزشگاه به بهانه سالگرد جشن سالگرد تشکیل کشور سعودی، صدور فرمان پادشاه برای اعطای آزادی حق رانندگی زنان،[۶۴] انتخاب ریما بنت بندر آل سعود به عنوان سخنگوی وزارت عربستان در واشینگتن،[۶۵] انتخاب یک زن برای اولین بار به سمت معاون شهرداری برای استان الخبر و پخش موسیقی خواننده زن مشهور جهان عرب، آزادی واردات نوشیدنی الکلی به عربستان و آزاد کردن سینما از جمله اولین اقدامات بنیادین اصلاحات فرهنگی و اجتماعی او بوده است.[۶۶]

حق رانندگی زنان

عربستان تنها کشوری در جهان بود که در آن از رانندگی زنان جلوگیری می‌شد و ممنوعیت رانندگی زنان عملاً به دلیل نبود صدور گواهینامه رانندگی بود و هیچ قانون صریحی در عربستان برای منع رانندگی زنان وجود نداشت. در ۱۶ آوریل ۲۰۱۶، در مصاحبه با مجله اقتصادی بلومبرگ محمد بن سلمان فاش کرد که هیچ مشکل دینی در مورد رانندگی زنان وجود ندارد و مشکل از کسانی است که حقایق مذهبی را تحریف می‌کنند تا زنان به حقوق کامل خود که اسلام برای آنها تضمین کرده است، نرسند.[۶۷] لغو ممنوعیت رانندگی زنان در عربستان سعودی در ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۷، سه ماه پس از ولیعهدی بن سلمان، طبق فرمان ملک سلمان صادر شد.[۶۸] اولین گواهینامه رانندگی برای یک زن سعودی در ۴ ژوئن ۲۰۱۸ صادر شد.[۶۹]

لغو نظام سرپرستی زنان

رویه لغو سیستم قیمومیت زنان در سال ۲۰۱۶ میلادی توسط محمد بن سلمان آغاز شد، او در ۱ آوریل ۲۰۱۸ به مجله آتلانتیک گفت: «قبل از سال ۱۳۵۷ش-۱۹۷۹م، آداب و رسوم اجتماعی انعطاف‌پذیرتری وجود داشت و قوانین قیمومیت در عربستان وجود نداشت.» اینها مجموعه‌ای از قوانین پراکنده بودند که از اواخر دهه هفتاد میلادی در مورد محدود کردن زنان وضع شدند. این قوانین حوزه‌های مختلف حقوق بشر از جمله بهداشت، آموزش، کار، ازدواج، قضاوت، رفت و آمد و سفر را در بر می‌گیرند و تصریح می‌کنند که زن نمی‌تواند امور خود را به عهده بگیرد و به مردی نیاز است که برای او تصمیم بگیرد. این قوانین محدوده سنی برای زن تعیین نکرده و سن قانونی نیز برای مرد قیم تعیین نکرده و حتی یک پسربچه در خانواده واجد شرایط کفالت محسوب می‌شود.[۷۰] بن سلمان گفته است که بسیاری از تندروی‌های دینی عربستان پس از سال ۱۳۵۷ در اثر انقلاب ایران به‌وجود آمدند. او در مورد حجاب اجباری گفته است که زنها و مردها هر دو باید جامه‌های سنگین بپوشند ولی کسی نباید زنها را مجبور به پوشیدن نوع خاصی از لباس کند، آنها خود تشخیص می‌دهند چه نوع لباسی مناسب است.[۵۷]

سیستم قیمومیت در عربستان سعودی به عنوان «دیوار برلین» توصیف شده است و دولت سعودی در اجرای چشم‌انداز عربستان سعودی ۲۰۳۰ که برنامه ولیعهد برای اصلاحات شامل بهبود شرایط زنان و مراقبت از آن‌ها از طریق معرفی به عرصه‌های کار و به عهده گرفتن نقش و مناصب مؤثر که باعث پیشرفت و اصلاح در اقتصاد پادشاهی باشد است. بن سلمان متعهد به برابری زن و مرد، به ویژه در مورد حقوق، فرصت‌ها و دستمزدها است.[۷۱]

روزنامه انگلیسی اکونومیست در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۷ نوشت این طرح‌ها و تصمیم‌ها در مورد زنان تمایل صریح محمد بن سلمان به کاهش سیستم سرپرستی زنان و شاید پایان کامل آن در عربستان را نشان می‌دهد.[۷۲]

بن سلمان در مصاحبه ای با شبکه سی بی اس در ۱۶ مارس ۲۰۱۸ گفت: «ما راه بسیار طولانی را پیموده‌ایم و تنها راه کوتاهی باقی مانده است.» وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر لغو نظام سرپرستی مدافعان این نظام و مخالفان اختلاط جنسیت در محل کار را افراط گرا توصیف کرد و گفت: روش این تندروها با روش رسول خدا و خلفا که در جامعه آنها زن و مرد مشارکت فعال داشتند منافات دارند. وی گفت به زودی به زنان عربستان اجازه داده خواهد شد که برای پوشیدن «عبای سیاه» آزاد باشند چون هیچ نصی ای وجود ندارد که عبا یا روسری زن سیاه باشد.[۷۳]

دولت سعودی قوانین متعددی تصویب کرد و بخش زیادی از سیستم قیمومیت زنان را لغو کرد، این قوانین به زنان اجازه ورود به استادیوم‌ها، تئاترها و سینماها و حق برخورداری از بورس تحصیلی و تحصیلات در خارج از کشور و کار در زمینه‌های مختلف از جمله عرصه دیپلماسی و تصدی مناصب عالی را تضمین می‌کنند.[۷۴]

در فوریه ۲۰۱۹ شاهزاده ریما بنت بندر به عنوان «سفیر عربستان در ایالات متحده آمریکا» و اولین زن سعودی منسوب به یک پست مهم در تاریخ عربستان منصوب شد.[۷۵][۷۶]

در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۹، ملک سلمان مجدداً مجموعه ای از اصلاحات را انجام داد. از جمله اصلاحاتی که در ۲ اوت ۲۰۱۹ در روزنامه ام القری منتشر شد و در پایان اوت همان سال لازم الاجرا شد: حق زن سعودی برای گرفتن گذرنامه، حق او برای سفر پس از رسیدن به سن ۲۱ سالگی بدون محدودیت یا شرط، حق او برای درخواست ثبت تولد فرزندش، حق او برای درخواست گرفتن پرونده خانوادگی خود از اداره وضعیت مدنی و حق او برای سرپرستی خانواده درست مانند یک مرد.[۷۷]

اصلاحات آموزشی

در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۱، محمد بن سلمان برنامه توسعه ظرفیت انسانی را که یکی از برنامه‌های تحقق چشم‌انداز ۲۰۳۰ است، با هدف اصلاح نظام آموزشی راه اندازی کرد. این برنامه شامل: "۸۹ ابتکار با هدف دستیابی به ۱۶ هدف استراتژیک چشم‌انداز ۲۰۳۰ است.

برنامه شامل سه رکن اصلی است:

  1. توسعه یک پایه آموزشی محکم و منعطف برای همه
  2. آماده‌سازی افراد برای بازار کار آینده برای کار در کشور و جهان
  3. کمک به ارتقای ارزش‌های: اعتدال و مدارا، جدیت و استقامت، نظم و تسلط بر نفس

هدف کلی برنامه دستیابی به ارزش‌های شهروند جهانی و ارتقای رقابت پذیری و ارتقای قابلیت‌های یک شهروند سعودی، همان‌طور که در تعریف برنامه آمده می‌باشد.[۷۸]

اصلاح نظام قضایی

در طول دهه‌ها، قوه قضاییه سعودی به دلیل «روند آهسته دادرسی» و «ابهام در سازوکار صدور احکام» و «نبود ضمانت اجرایی» مورد انتقاد حقوق بشر قرار گرفته بود.[۷۹]

فقدان یک نظام حقوقی جامع قانونی -شرعی در قوه قضایی عربستان باعث می‌شد قضات قبل از صدور حکم بدون در نظر گرفتن یک رویه متصل قضایی برای هر مورد مستقلاً اجتهاد می‌کردند و احکام قبلی را چه از سوی خود و چه از جانب دیگران بود نادیده می‌گرفتند. این روش تفاوت‌های زیادی در تفسیر ایجاد می‌کرد و حتی در پرونده‌های مشابه احکام متفاوتی صادر می‌شد.[۸۰]

محمد بن سلمان در ۸ فوریه ۲۰۲۱ گفت «احکام قضایی پاسخگوی نیازها و خواسته‌های جامعه نیست.»[۸۱]

عربستان یک طرح گسترده اصلاحات در زمینه حقوق بشر را شروع کرد که اختیارات قضات را کاهش می‌داد. احکام اعدام تعزیری برای افرادی که در زمان ارتکاب به سن ۱۸ سال نرسیده بودند تعلیق شد. این شامل عاملان جنایات تروریستی که احکام قطعی علیه آنها صادر شده بود هم شد. مجازات شلاق لغو و تصمیم به جایگزینی آن با حبس یا جزای نقدی یا با مجازات‌های جایگزین بر اساس مقررات گرفته شد.[۸۲]

در ۸ فوریه ۲۰۲۱، محمد بن سلمان از فقدان یک سیستم قانونی تخصصی توسط قوه قضاییه انتقاد کرد و گفت: «مغایرت قضاوت‌ها و عدم شفافیت در قواعد حاکم بر رویه‌ها منجر به دوره دادرسی طولانی شده است و در غیاب یک چارچوب قانونی روشن برای افراد و بخش تجاری در اجرای تعهدات خود مشکل ایجاد می‌کند.»

وی افزود: «این برای بسیاری از افراد و خانواده‌ها به ویژه برای زنان دردناک است و برخی را قادر ساخته است که از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند.»[۸۳]

این منجر به اعلام شروع طرح «نظام تخصصی قانونگذاری» با هدف «توسعه فضای قانونگذاری از طریق توسعه و اصلاح نظامهای حافظ حقوق، تحکیم اصول عدالت، شفافیت، حمایت از حقوق بشر، دستیابی به توسعه همه‌جانبه و رقابت جهانی از طریق ارجاعات نهادی رویه‌های عینی واضح شد»[۸۴]

نظام قانونگذاری تخصصی

مطابق اظهارات محمد بن سلمان «نظام قانونگذاری تخصصی» شامل چهار پیش نویس مقررات است که عربستان سعودی در حال تهیه آنها است:

  1. احوالات شخصی
  2. معاملات مدنی،
  3. نظام کیفری برای مجازات‌های تعزیری
  4. نظام شواهد

وی گفت «موج جدیدی از اصلاحات در راه خواهد بود که پیش‌بینی پذیری قضاوت‌ها و ارتقای سطح صداقت و کارآمدی دستگاه قضایی و قابلیت اطمینان به رویه‌ها را افزایش می‌دهد و مکانیسم‌های نظارتی، رکن اساسی برای دستیابی به اصول عدالت که شفافیت در حدود مسئولیت را فرض می‌کند و به گونه‌ای است که فردگرایی در صدور احکام را محدود می‌کند. این نظام حقوقی به آخرین روندهای حقوقی و رویه‌های قضایی مدرن بین‌المللی به نحوی که مغایر با احکام شرعی نباشد متکلف است. در ضمن کشور تعهدات خود را در قبال میثاق‌ها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی که به آن ملحق شده است، در نظر می‌گیرد.»

در ۲۸ دسامبر ۲۰۲۱، هیئت وزیران نظام شواهد را تصویب کرد.[۸۵]

طبق نظام شواهد شاکی باید حق خود را ثابت کند و مدعی علیه می‌تواند منکر آن باشد و حقایق قابل اثبات مربوط به دعوی و سازنده و جایز است و قاضی با علم شخصی خود حکم نکرده و بر مبنای شواهد و دلایل حکم می‌کند.

چشم‌انداز ۲۰۳۰

در ۲۵ آوریل ۲۰۱۶، محمد بن سلمان چشم‌انداز ۲۰۳۰ را ارائه کرد. طرح جامع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی که ورود موفق کشور به دوران پس از نفت را تضمین می‌کند.[۸۶] رسیدن به چشم‌انداز ۲۰۳۰ مصادف با تکمیل هشتاد پروژه غول پیکر دولتی خواهد بود که هزینه آنها از چهار میلیارد ریال سعودی تا پروژه‌هایی مثل متروی ریاض با بیش از صد میلیارد ریال سعودی است. طرح توسط شورای امور اقتصادی و توسعه تهیه و به شورای وزیران عربستان به ریاست ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود ارائه شد.[۸۷] پس از اعلام چشم‌انداز، محمد بن سلمان از طریق شورای امور اقتصادی و توسعه، برنامه تحول ملی را در ۷ ژوئن ۲۰۱۶ و برنامه تراز مالی را در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۶ (که هر یک از ارکان چشم‌انداز هستند) را به کابینه عربستان سعودی ارائه کرد و هر دو تصویب شدند.[۶]

هدف چشم‌انداز ۲۰۳۰، افزایش شش برابری درآمدهای غیرنفتی عربستان از حدود ۴۳٫۵ میلیارد دلار در سال به ۲۶۷ میلیارد دلار در سال و افزایش صادرات غیرنفتی از ۱۶ درصد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۱۶ به ۵۰ درصد در سال ۲۰۳۰ است.[۶]

وی سه رکن برای چشم‌انداز تعیین کرده است:

  1. عربستان عمق عربی و اسلامی است، مکه مکرمه و مسجد النبی مهم‌ترین اماکن مقدس مسلمانان به‌شمار می‌روند. قبله بیش از ۱٫۸ میلیارد مسلمان بر روی زمین است و چشم‌انداز باید بر این عامل متوجه باشد.[۸۸]
  2. ظرفیت‌های عظیم سرمایه‌گذاری عربستان سعودی باید موتوری برای اقتصاد و منبع اضافی باشد. با این قابلیت‌ها، هدف چشم‌انداز این است که پادشاهی عربستان سعودی را به یک قدرت سرمایه‌گذاری پیشرو تبدیل کند.[۸۹]
  3. موقعیت استراتژیک جغرافیایی عربستان سعودی و گذرگاه‌های آبی آن - تنگه هرمز در شرق، تنگه باب المندب در جنوب غربی، کانال سوئز در شمال غربی -این کشور را به مهم‌ترین مرکز اتصال سه قاره (آسیا، آفریقا و اروپا) تبدیل کرده است.[۸۹] در گزارشی در سال ۲۰۲۱ اعلام شد که میزان صادرات غیرنفتی کشور در سال ۲۰۲۰ به ۱۰۰ میلیارد دلار رسیده است که افزایش بیش از دوبرابر در مدت چهار سال را نشان می‌دهد.[۹۰]

اقتدارگرایی

محمد در رأس یک حکومت سرکوبگر اقتدارگرا در عربستان سعودی قرار دارد. کنشگران حقوق بشر و حقوق زنان در عربستان سعودی به‌طور مرتب با سوءاستفاده و شکنجه از سوی حکومت مواجهند.[۹۱] منتقدان، روزنامه نگاران و خودی‌های سابق شکنجه و کشته می‌شوند.[۹۱][۹۲] حکومت، مخالفان عربستانی که در خارج از این کشور به سر می‌برند را هدف قرار داده است، که معروف‌ترین ایشان جمال خاشقجی از ستون نویسان واشینگتن پست بود که توسط این حکومت به قتل رسید.[۹۲] محمد بازداشت دسته جمعی کنشگران حقوق بشر را به این خاطر که برای اعمال اصلاحات در عربستان سعودی لازم است توجیه کرده است.[۹۳]

محمد در دوره رهبری خود به‌طور فزاینده‌ای قدرت را در عربستان سعودی به انحصار خود درآورده است.[۹۳] او قدرت کمیته امر به معروف و نهی از منکر عربستان سعودی را به‌طور قابل توجهی کاهش داده است.[۹۴]

حقوق بشر

محمد در اوایل دوره رهبری خود، در پی ترسیم چهره عربستان سعودی به عنوان کشوری بود که در حال پیاده‌سازی اصلاحات گوناگون است. گروه‌های حقوق بشری می‌گویند سرکوب در دوره تصدی او بدتر شده است.[۹۱][۹۳] بنا به گفته گروه‌های حقوق بشری، دستگیری کنشگران حقوق بشری در دوره محمد افزایش یافته است.[۹۵] گزارش شده او جوخه ببر را ایجاد کرده، تیمی از سوءقصد کنندگان که به صورت یک جوخه مرگ فعالیت می‌کند، تا منتقدان عربستانی را در داخل و خارج از عربستان سعودی هدف قرار دهد.[۹۶][۹۷] از جمله کسانی که در یک موج بازداشت‌ها در سپتامبر ۲۰۱۷ دستگیر شدند عبدالعزیز الشبیلی، از اعضای مؤسس انجمن حقوق مدنی و سیاسی سعودی؛ مصطفی الحسن، دانشگاهی و رمان‌نویس؛ و عصام الزمل، کارآفرین بودند.[۹۸][۹۹] همچنین در آستانهٔ رفع ممنوعیت رانندگی زنان در ژوئن ۲۰۱۸، ۱۷ کنشگر حقوق زنان، از جمله کارزارگر رانندگی زنان و مخالف قیم بودن مردان لجین الهذلول[۱۰۰][۱۰۱] که هشت تن از آنان متعاقباً آزاد شدند.[۱۰۲] هتون فاسی، دانشیار تاریخ زنان در دانشگاه ملک سعود، ,[۱۰۳] نیز کمی بعد دستگیر شد.[۱۰۴][۱۰۵]

در اوت آن سال، اسرا الغمغام کنشگر حقوق بشر و همسرش که هر دو در سال ۲۰۱۵ دستگیر شده بودند، با تهدید قانونی قطع سرشان مواجه شدند.[۱۰۶] دیده‌بان حقوق بشر هشدار داد که پرونده الغمغام «پیشینه خطرناکی» برای دیگر زنان کنشگری که در بازداشتند به جا می‌گذارد.[۱۰۷] سارا لی ویتسون اداره کننده خاورمیانهٔ دیده‌بان حقوق بشر گفت: «هر اعدامی نفرت‌انگیز است، ولی خواستار شدن مجازات مرگ برای کنشگرانی چون اسرا الغمغام که حتی به رفتار خشونت‌آمیز متهم نشده‌اند افتضاح است. هر روزه، خودکامگی پادشاهی سعودی کار تیم‌های روابط عمومی را برای چرخش خبری قصه پریان اصلاح به همپیمانان و کسب و کارهای بین‌المللی را سخت می‌کند.»."[۱۰۷][۱۰۸][۱۰۹] در

۲۳ آوریل ۲۰۱۹, ۳۷ نفر، که بیشتر کنشگران حقوق بشر شیعه درگیر در منازعه قطیف، بودند در یکی از بزرگ‌ترین اعدام‌های دسته جمعی این مذهب اقلیت در تاریخ این پادشاهی اعدام شدند..[۱۱۰]

در اوت ۲۰۱۹، ولید برادر لجین الهذلول اطلاع داد که به خواهرش پیشنهاد آزادی در ازای انکار سو استفاده‌های حقوق بشری مرتکب شده علیه او در زندان عربستان شده. ولید در توییتر نوشت که امنیت دولت سعودی پیشنهادی را برای لجین گذاشت تا سندی را امضا کند و در برابر دوربین ظاهر شود تا این که در زندان شکنجه و آزار جنسی شده را انکار کند. او اظهار کرد که لجین به خانواده‌اش گفته که شلاق خورده، زده شده و در صندلی الکتریکی گذاشته شده، و با مردهای ماسک پوش که او را میانه شب بیدار می‌کردند تا تهدیداتی را در سلولش با فریاد به او متوجه کنند آزار دیده. ولید نیز توییت کرد که لجین پیشنهاد مقامات سعودی را رد کرد و فوراً سند را پاره کرد.[۱۱۱]

محمد در پاسخ به انتقادات خارجی و کنشگری حقوق زنان، اصلاحات ساده‌ای را برای بهبود حقوق زنان در عربستان سعودی پیاده کرده است. او در سپتامبر ۲۰۱۷، به خواسته چند دهه‌ای جنبش رانندگی زنان عمل کرد و ممنوعیت رانندگی زنان را رفع کرد.[۱۱۲] او قوانینی را علیه برخی اجزای نظامِ وَلی عربستان سعودی، که آن نیز موضوع کارزار چند دهه‌ای کنشگران حقوق زنان بود وضع کرد.[۱۱۳] در پاسخ به کارزار ضد قیم بودن مردان،[۱۱۴] حکومت سعودی قانونی وضع کرد که به زنان بالای ۲۱ سال اجازه می‌دهد بدون اجازه ولی‌های مردشان گذرنامه بگیرند و به خارج سفر کنند.[۱۱۵][۱۱۶] در فوریه ۲۰۱۸، برای زنان سعودی قانوناً ممکن شد که بدون اجازه یک مرد کسب و کار خود را بگشایند.[۱۱۷] بنا بر وزارت اطلاعات سعودی، تا تاریخ مارس ۲۰۱۸, مادران در عربستان مجاز شدند حضانت فرزندانشان را پس از طلاق بدون نیاز به ارائه هیچ شکایتی به دست بگیرند.[۱۱۸]

در فوریه ۲۰۱۷، عربستان نخستین زن را به ریاست تداول منصوب کرد.[۱۱۹][۱۲۰]

روابط خارجی

رابطه با ایران

صدور انقلاب و جنگ هشت ساله

رابطه عربستان و ایران از زمان انقلاب و شعار صدور انقلاب به مناطق عربی با تنش‌های فراوانی مواجه بوده است. حمایت کشورهای منطقه از عراق در طول هشت سال جنگ، سپس تهاجم آمریکا به عراق در ۲۰۰۳ که از آن به عنوان باارزش‌ترین هدیه آمریکا به تهران یاد کردند و محمد بن سلمان گفت این یکی از «دو اشتباه بزرگی که آمریکا در منطقه مرتکب شده است.» بود.[۱۲۱]

حزب‌الله لبنان

سپس حزب‌الله لبنان که به گفته او بازوی ولی فقیه در لبنان است، حوادث ۷ مه ۲۰۰۸، که حزب به بیروت راهپیمایی نظامی کرد و زندگی سیاسی را مختل کرد و مداخله ایران در کشورهای عربی محسوب شد. عکس العمل کشورهای حاشیه خلیج فارس از یک سو به مداخله نظامی ایران در جنگ داخلی سوریه. سپس لشکر کشی عربستان به بحرین برای خنثی کردن آنچه تلاش ایران برای سرنگونی رژیم پادشاهی بحرین نامیده شد، وخامت روابط، چرخشی بسیار شگرف به خود گرفت و از چارچوب جنگ نیابتی بین دو کشور بیرون آمده است.[۱۲۲]

جنگ یمن

از زمان تأسیس جنبش انصارالله حوثی در یمن - با حمایت ایران - در سپتامبر ۲۰۱۴، پروژه کنترل اوضاع در جمهوری یمن که به عنوان امتداد شبه جزیره عربستان توصیف می‌شود، آغاز شد. مداخله نظامی بین‌المللی به رهبری عربستان سعودی در یمن برای جلوگیری از گسترش حوثی‌ها در مارس ۲۰۱۵، که اولین عملیات نظامی مستقیم عربستان برای پایان دادن به مداخله ایران در جهان عرب بود، همراه شد. محمد بن سلمان در مقام وزیر دفاع عربستان به عنوان فرماندهی نیروهای ائتلاف بین‌المللی در عملیات طوفان قاطع بر اولین حمله نظامی علیه حوثی‌ها در یمن نظارت داشت.[۱۲۳]

حمله به سفارت عربستان

محمد بن سلمان در آغاز سال ۲۰۱۶ با تأیید اعدام شیخ شیعه نمر باقر النمر، بر آتش تنش‌ها با روابط ایران و عربستان سعودی دمید. نیروهای حامی حکومت ایران با به آتش کشیدن سفارت عربستان سعودی در تهران به این اعدام واکنش نشان دادند. از آن زمان، روابط دیپلماتیک دو کشور قطع شده است.[۱۲۴][۱۲۵]

در پی تشدید اختلافات بین دو طرف به دلیل آتش زدن نمایندگی‌های دیپلماتیک عربستان در ایران در ابتدای سال ۲۰۱۶، روابط دیپلماتیک دو کشور به‌طور کامل قطع شد. درست یک ماه قبل از آن، گزارشی درز یافته از سرویس اطلاعات فدرال آلمان (BND) در رسانه‌های بین‌المللی منتشر شده بود که به سیاست نظامی عربستان به رهبری محمد بن سلمان در مقابله با ایران می‌پردازد، در گزارش به عنوان «سیاست دیپلماسی محتاطانه» عربستان سعودی و «سیاست مداخله شتابزده و تکانشی» اشاره شده است. در این گزارش آمده است: «ریاض در دوران ملک سلمان، در مقابله با گسترش ایران در منطقه، تندتر شده است». و سیاست عربستان در گزارش به عنوان «عجله» توصیف شد، از سوی ناظران به «جسورتر شدن» و ابتکار عمل و رهبری در امور دفاع از منطقه عربی بدون اشاره به کشورهای غربی تعبیر شد.[۱۲۶]

به قول محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، سیاست جدید عربستان سعودی «بی پروا» شد.[۱۲۷]

در ایران نیز خبر انتصاب محمد بن سلمان به عنوان جانشین ولیعهد و سپس تصدی سمت ولیعهدی در عربستان با انتقاد مواجه شد و یکی از روزنامه‌های رسمی آن را اعلام جنگ علیه ایران در منطقه دانست.

جنگ نیابتی

محمد بن سلمان در ۳ می ۲۰۱۷ گفت: هیچ نقطه تفاهمی با رژیم ایران وجود ندارد. وقتی مشکلاتی با کشور دیگری پیش می‌آید، از جنبه‌های اقتصادی و سیاسی برای حل آن تلاش می‌کنیم، اما چگونه با ایران کنار بیاییم؟ «چگونه می‌خواهید با حکومتی کنار بیایم که در قانون اساسی آن و وصیتنامه خمینی تصریح شده است باید مسلط بر مسلمانان جهان اسلام شود و فرقه جعفری و اثنی عشری آنها در جهان منتشر شود؟ منطق آنها این است که مهدی موعود می‌آید و باید محیط مناسب برای آمدنش فراهم شود تا جهان اسلام را در دست بگیرد… رژیم ایران بیش از ۳۰ سال است که مردم خود را از توسعه محروم کرده به مرحله گرسنگی و بدی زیرساختها رسانده تا به اهداف خود برسد و ممکن نیست یک شبه هدف خود را تغییر دهد چون مشروعیت او در داخل ایران تمام می‌شود.

وی تأکید کرد که «این رژیم را در زمان رفسنجانی بیش از یکبار آزموده‌ایم و نتیجه نداد همان‌طور که با رئیس‌جمهور سابق احمدی‌نژاد در عراق و سوریه دیدیم. مؤمن دوبار از یک سوراخ گزیده نمی‌شود و ما هدف اصلی رژیم ایران یعنی رسیدن به قبله مسلمین هستیم و منتظر نخواهیم بود که جنگ در عربستان برپا شود، بلکه تلاش می‌کنیم به ایران کشیده شود.»[۱۲۸]

بن سلمان گفت: ایران بزرگ‌ترین خطر برای عربستان نیست، زیرا به گفته وی، با توجه به اینکه ارتش ایران جزو پنج ارتش قدرتمند جهان نیست، «ایران رقیب عربستان نیست». وی با بیان اینکه اقتصاد عربستان از اقتصاد ایران بزرگتر است، در پایان سخنان خود گفت: ایران با ما بسیار فاصله دارد و با عربستان برابری نمی‌کند، اما تأکید کرد: ایران بزرگ‌ترین دشمن منطقه است."

وی علی خامنه‌ای رهبر ایران را به‌خاطر «تروریسم و توسعه طلبی در کشورهای عربی» «هیتلر خاورمیانه» توصیف کرد و گفت: «جنگ بین عربستان و ایران در صورت وقوع فاجعه بزرگی خواهد بود». پ باید در سطح جهانی، با مداخله ایران در منطقه، مقابله کرد.

سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان، استعفای خود را در یک سخنرانی تلویزیونی که در ۴ نوامبر ۲۰۱۷ از ریاض پخش شد و دلیل آن را ترس از ترور خود و دخالت ایران و حزب‌الله در امور کشورهای عربی ابراز کرد، ولی میشل عون، رئیس‌جمهور لبنان استعفای او را رد کرد. حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله، گفت عربستان حریری را مجبور به استعفا کرده است ولی حریری این اتهام را رد کرد.[۱۲۹]

برنامه هسته‌ای

تلاش‌های ولیعهد برای هشدار نسبت به برنامه هسته‌ای ایران، مناقشه دو کشور را به مرحله پیشرفته‌ای در سطح بین‌المللی رساند.

در ۱۶ مارس ۲۰۱۸ بن سلمان در مصاحبه‌ای با شبکه سی بی اس تهدید کرد که اگر ایران بمب هسته‌ای تولید کند، عربستان برنامه هسته‌ای غیرنظامی خود را به برنامه هسته‌ای نظامی برای تولید سلاح هسته‌ای تبدیل خواهد کرد.[۱۳۰]

برجام

در ۲۰ مارس ۲۰۱۸ با رئیس‌جمهور آمریکا در کاخ سفید دیدار کرد و از توافق هسته‌ای ایران انتقاد کرد.

در ۲۶ مارس ۲۰۱۸ در مصاحبه با واشینگتن پست، با اشاره به برجام که به ایران اجازه می‌دهد به غنی سازی اورانیوم ادامه دهد، از ایالات متحده آمریکا خواست تا علاوه بر اینکه به ایرانی‌ها اجازه می‌دهد به تحقیق و توسعه برای تولید سوخت توسط سانتریفیوژها ادامه دهند قوانینی برای اطمینان از عدم سوء استفاده از اورانیوم غنی شده وضع کند. او گفت عربستان ۵ درصد ذخایر اورانیوم دنیا را در اختیار دارد و اگر از آن استفاده نکند مثل اینست که از نفت استفاده نکند[۱۳۱]

در ۲۸ مارس ۲۰۱۸ در مصاحبه‌ای با نیویورک تایمز، خواستار لغو فوری توافق هسته‌ای ایران و جایگزینی آن با توافقی شد که تضمین می‌کند تهران به سلاح‌های کشتار جمعی دست نخواهد یافت. او گفت ایران به‌دنبال ساخت سلاح اتمی برای جلوگیری از حمله به خود و نیز توسعه نقش منفی خود در منطقه است. او برجام را به معاهده مونیخ تشبیه کرد که مورخان آن را جرقه جنگ جهانی دوم می‌دانند، چون به آلمان نازی به رهبری آدولف هیتلر اجازه داد در اروپا گسترش یابد.[۱۳۲]

در ۹ می ۲۰۱۸ ترامپ از برجام خارج شد. به گفته ناظران، تحرکات بن سلمان با تصمیم دونالد ترامپ، که پس از سفر طولانی وی به آمریکا اتخاذ شد مرتبط بود.

مقامات ایرانی ولیعهد را متهم کردند که پشت تصمیم دونالد ترامپ بر لغو توافق هسته‌ای قرار دارد و افزودند اظهارات ولیعهد در مورد «پروژه‌های توسعه و خرابکاری ایران» در منطقه «ادعاهای بی اساس» هستند و از رهبری عربستان خواستند تا از آنچه «سرنوشت دوست و متحد خود صدام» خواندند درس بگیرد.[۱۳۳][۱۳۴]

حملات حوثی‌ها به عربستان

خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با شروع درگیری ایران و عربستان در لبنان و یمن همراه شد که حوثی‌ها با حمایت حزب‌الله حملات خود را به داخل عربستان با پهپادهای ایرانی آغاز کردند.

حملات به تأسیسات آرامکو عربستان در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۹ بزرگ‌ترین ضربه به عربستان سعودی بود و حوثی‌ها مسئولیت آن را برعهده گرفتند، هم دولت آمریکا و هم دولت عربستان به دخالت ایران در این حملات اشاره کردند. گزارش تیم بازرسان سازمان ملل گفت این حملات توسط حوثی‌ها صورت نگرفته و از سمت شمال (سمت ایران) صورت گرفته است.[۱۳۵] سپس قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس در توییتی از حوثی‌ها که آنها را شاخه‌ای از سپاه پاسداران می‌دانست تمجید کرد.[۱۳۶]

در ۳ ژانویه ۲۰۲۰ آمریکا حمله علیه قاسم سلیمانی انجام داد و وی در مجاورت فرودگاه بین‌المللی بغداد کشته شد.

مذاکرات در عراق

دو کشور یک سری مذاکرات را تحت نظارت عراق آغاز کردند که دور اول آن در ۹ آوریل ۲۰۲۱ در بغداد آغاز شد. ولیعهد در ۲۷ آوریل ۲۰۲۱ گفت: «ایران کشور همسایه است که آرزوی ما این است که با آن رابطه خوبی داشته باشیم… و شرایط در ایران سخت نشود. برعکس، ما می‌خواهیم ایران موفق باشد.» با این حال، «مشکل در رفتار منفی تهران در منطقه است، چه از طریق برنامه هسته‌ای یا موشکی‌اش و چه از طریق حمایت از شبه‌نظامیان یاغی». ما به‌همراه شرکای بین‌المللی کار می‌کنیم تا راه حلی برای این مشکلات بیابیم.[۱۳۷]

روابط با آمریکا

روابط ایالات متحده و عربستان از سال ۱۹۴۰ آغاز شده بود و «تاریخی» و «استراتژیک» توصیف می‌شود. اتحاد دو کشور از زمان جنگ جهانی دوم علیه کمونیسم و برای حفظ ثبات قیمت نفت و به منظور حفظ ایمنی میدان‌های نفتی و مسیرهای حمل و نقل نفت و همچنین با هدف تقویت ثبات اقتصادهای غربی، که سعودی‌ها در آن سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی انجام داده‌اند، بوده است.[۱۳۸] روابط، به گفته ناظران، شاهد تنش‌های دیپلماتیک زیادی در دوران ریاست جمهوری اوباما بود. اوباما پس از مذاکرات محرمانه واشینگتن و تهران که منجر به امضای توافقنامه هسته‌ای شد، از سوی طرف‌های خلیج فارس متهم شد که به دنبال بهبود روابط ایران و آمریکا به بهای «روابط آمریکا و اعراب» است. وقتی برجام افشا شد انتقادات گسترده‌ای را از سوی کشورهای عرب خلیج فارس به دنبال داشت. خبرگزاری رویترز در روزنامه لبنانی «دیلی استار» گزارش داد که بندر بن سلطان، معتقد است برجام به تهران اجازه می‌دهد تا بمب اتمی در اختیار داشته باشد و باعث می‌شود «خاورمیانه که در حال حاضر در فاجعه زندگی می‌کند» بی‌ثبات‌تر شود… نتیجه‌ای مشابه توافق هسته‌ای با کره شمالی را ندارد، بلکه انتظار بدتر از آن را دارد.[۱۳۹] اوباما در مصاحبه با مجله آمریکایی آتلانتیک که در آوریل ۲۰۱۶ منتشر شد، در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا عربستان سعودی دوست آمریکاست، گفت: موضوع پیچیده است … کشورهای عضو شورای همکاری باید ایران را در خاورمیانه شریک کنند.[۱۴۰] آنچه به عنوان چراغ سبز آمریکا به تهران تلقی می‌شد و به آن آزادی عمل داد که بدون بازدارندگی در منطقه عمل کند، و منجر به وخامت بی‌سابقه «روابط آمریکا و عربستان» شد. و تبدیل آن از رابطه‌ای «نزدیک و گرم» به نوعی یکی دیگر شد.

پس از انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا که بیش از یک بار اعلام کرد که می‌خواهد با گسترش ایران در خاورمیانه مبارزه کند و توافق هسته‌ای با ایران را پاره کند، روابط به حالت عادی بازگشت.

محمد بن سلمان - زمانی که معاون ولیعهد بود - اولین مقامی شد که در ۱۴ مارس ۲۰۱۷ (دو ماه پس از روی کار آمدن ترامپ) با رئیس‌جمهور آمریکا در کاخ سفید دیدار کرد، ترامپ گفت: «من فکر می‌کنم ما یک شریک قوی داریم.» دیدار این دو نفر به عنوان «نقطه عطف تاریخی در مسیر روابط دو کشور» توصیف شد.

در ۴ می ۲۰۱۷، ترامپ از باغ کاخ سفید اعلام کرد: «اولین توقف خارجی من در عربستان خواهد بود»، هواپیمای او در ۲۰ می ۲۰۱۷ برای شرکت در نشست ریاض در ریاض به زمین نشست. وی با ملک سلمان دیدار کرد و شاهد امضای توافقنامه‌هایی بین طرف‌های آمریکایی و سعودی بودند که «توافق چشم‌انداز راهبردی مشترک» با سرمایه‌گذاری بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار نامید و آن را توافقی «تاریخی و بی‌سابقه» توصیف کرد.[۱۴۱]

در ۲۰ مارس ۲۰۱۸، محمد بن سلمان - پس از ولیعهد شدن - برای دیدار با ترامپ به کاخ سفید بازگشت و از واشینگتن خواست تا فوراً برجام را خاتمه دهد.

در ۹ می ۲۰۱۸ تصمیم ترامپ برای خروج ایالات متحده از برجام و بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران رخ داد.

محمد بن سلمان با جرد کوشنر (شوهر ایوانکا ترامپ) روابطی داشت که گاهی در واشینگتن به دلیل «دور زدن کانال‌های دیپلماتیک معمول» مورد انتقاد قرار می‌گرفت.

کابینه بایدن

روابط بین عربستان و جو بایدن از زمانی که وی معاون اوباما بود، متشنج بوده است، به ویژه پس از اینکه او از یک سو آن عربستان را حامی تروریسم با آموزش، سلاح و پول خواند و از سوی دیگر رابطه آمریکا و عربستان را با اتحاد آمریکا و شوروی در دوران استالین مقایسه کرد، در پاسخ به سؤال که چرا لازم است آمریکا با عربستان برای مبارزه با داعش متحد شود با اینکه عربستان اینهمه حقوق بشر را زیر پا می‌گذارد گفت ما مجبور بودیم با استالین هم برای شکست آلمان نازی متحد شویم با اینکه می‌دانستیم او یک حرامزاده است.[۱۴۲]اینها اظهاراتی است که وی بعدها از آنها بازگشت و عذرخواهی کرد.[۱۴۳]

روابط دو کشور با امضای برجام که بایدن در دولت اوباما از طرفداران آن بود[۱۴۴] وارد تنش شدیدی شد.[۱۴۵] عربستان نارضایتی خود را از این توافق پنهان نکرد و شاهزاده بندر بن سلطان گفت که توافق به ایران اجازه می‌دهد بمب اتمی در اختیار داشته باشد و باعث می‌شود «خاورمیانه را که هم‌اکنون در فضای فاجعه‌باری به سر می‌برد و در آن ایران به بازیگر اصلی بی‌ثباتی تبدیل شده است، ویران کند».[۱۴۶]

این نزدیکی آمریکا و ایران همزمان با سفر بن سلمان به مسکو بود که طی آن وی با پوتین دیدار کرد و شش توافقنامه استراتژیک شامل توافق استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای امضا شد.[۱۴۷] روزنامه‌های سعودی نوشتند که این نزدیکی روسیه و عربستان در زمان مناسب رخ داد و تنوع اتحادهای عربستان با توجه به حرکتهای اخیر آمریکا در منطقه اجتناب ناپذیر است.[۱۴۸]

با آمدن دونالد ترامپ به کاخ سفید و خروج وی از برجام، جو بایدن در جریان مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری خود متعهد شد که تصمیم خروج را که بارها آن را «اشتباهی بزرگ» توصیف کرده بود، لغو کند و به برجام برگردد.[۱۴۹]

در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹، در جریان پنجمین مناظره حزب دموکرات در ایالت جورجیا، بایدن در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا به دلیل قتل جمال خاشقجی تحریم‌هایی را علیه عربستان اعمال خواهد کرد، گفت: وی معتقد است که وی به دستور بن سلمان کشته شده و صراحتاً اعلام کرد که متعهد می‌شود فروش تسلیحات به عربستان را متوقف کند، آن را مجازات کند و منزوی کند، و به هرگونه همکاری آمریکا و عربستان پایان دهد و عربستان سعودی کشوری «بدون ارزش تمدنی» است.[۱۵۰]

کمتر از یک ماه پس از مراسم تحلیف وی به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده، جنیفر ساکی سخنگوی کاخ سفید در ۱۶ فوریه ۲۰۲۱ اعلام کرد که جو بایدن، قصد دارد روابط ایالات متحده با عربستان را دوباره ارزیابی کند و او مستقیماً با ملک سلمان بن عبدالعزیز بدون حضور بن سلمان ارتباط برقرار خواهد کرد.[۱۵۱]

بایدن، در مصاحبه با Univision که در ۲۷ فوریه ۲۰۲۱ پخش شد، گفت: من دیروز با پادشاه صحبت کردم نه با ولیعهد و به وضوح به او گفتم که قواعد تغییر کرده و واشینگتن تغییرات عمده‌ای را در روابط ایالات متحده و عربستان اعلام خواهد کرد. ما آنها را در قبال نقض حقوق بشر پاسخگو خواهیم دانست و مطمئن خواهیم شد که اگر آنها بخواهند با ما برخورد کنند، باید با نقض حقوق بشر برخورد کنند." بایدن به گزارش سیا دربارهٔ قتل خاشقجی اشاره کرد و گفت: گزارش وجود داشت ولی دولت گذشته (دولت ترامپ) حتی آن را منتشر نکرد.[۱۵۲] این تماس در ۲۶ فوریه ۲۰۲۱ انجام شد، روزی که بایدن به سیا دستور داد تا ارزیابی خود از قتل جمال خاشقجی، را منتشر کند.[۱۵۳]

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه و جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی، در ۶ ژوئیه ۲۰۲۱ با شاهزاده خالد بن سلمان آل سعود، معاون وزیر دفاع عربستان، چندین بار در آمریکا ملاقات کردند.[۱۵۴]

در ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۱، بایدن، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی خود را برای دیدار با محمد بن سلمان، اعزام کرد و وال استریت ژورنال در۱۹ آوریل۲۰۲۲ ادعا کرد شاهزاده محمد بن سلمان پس از «فریاد زدن» بر سر مقام آمریکایی به محض اشاره به ماجرای خاشقجی گفته: «او هرگز نمی‌خواهد دوباره دربارهٔ این حادثه بحث کند وگرنه ایالات متحده باید خواسته‌های خود برای افزایش تولید نفت را فراموش کند».[۱۵۵]

با این حال، آدرین واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا بحث دربارهٔ تولید نفت با شاهزاده را تکذیب کرد و خاطرنشان کرد که این دیدار شامل «فریاد زدن» نبوده[۱۵۶] و یک مقام رسانه‌ای سعودی که در سفارت عربستان سعودی در واشینگتن کار می‌کرد اینرا تأیید کرد. کاخ سفید از سعودی‌ها می‌خواست که نفت خام بیشتری تولید کنند، تا قیمت نفت را محدود کنند و تأمین مالی جنگ مسکو را تضعیف کنند. با این حال، عربستان سعودی در راستای منافع روسیه، موضع خود را تغییر نداد.[۱۵۷]

شاهزاده بن سلمان در مصاحبه‌ای با مجله آتلانتیک، که در ۳ مارس ۲۰۲۲ منتشر شد، گفت او مسلماً دستور قتل خاشقچی را نداده و این قضیه من و عربستان را ناراحت می‌کند. او گفت ماده ۱۱ اعلامیه حقوق بشر می‌گوید هرکسی بیگناه است مگر جرم او ثابت شود و در اینجا حقوق من تضییع شده است گفت که او به‌سادگی اتهام نمی‌زند که رئیس‌جمهور آمریکا از او تصویر نادرستی دارد یا نه و افزود: «این به او بستگی دارد که به مصلحت آمریکا فکر کند»[۱۵۸] آژانس آمریکایی بلومبرگ به نقل از مقامات آمریکایی گفته است که دولت جو بایدن، در حال بررسی جدیت اظهارات ولیعهد سعودی است، که صرفاً کلمات است یا تغییر واقعی در سیاست عربستان است.[۱۵۹]

پس از حمله روسیه به اوکراین، رئیس‌جمهور آمریکا از عربستان سعودی خواست تا تولید نفت خود را افزایش دهد، اما ریاض به این خواسته‌ها پاسخی نداد. وال استریت ژورنال در ۸ مارس ۲۰۲۲ مدعی شد کاخ سفید سعی کرده بود به عنوان بخشی از تلاش‌های واشینگتن برای مهار قیمت نفت، تماس‌هایی بین جو بایدن، بن سلمان و شیخ محمد بن زاید ترتیب دهد، اما «به نتیجه نرسید». چون ولیعهد عربستان و ولیعهد ابوظبی از گفتگو با رئیس‌جمهور آمریکا خودداری کردند[۱۶۰] سایمون هندرسون، مدیر برنامه انرژی و خلیج فارس در مؤسسه واشینگتن، موضع آنها را «غیرعادی» توصیف کرد و گفت: «به نظر می‌رسد بن سلمان و محمد بن زاید از واشینگتن عصبانی هستند»، اما سخنگوی شورای امنیت ملی در کاخ سفید، امیلی هورن گفته هندرسون را «منعکس کننده حقیقت» ندانست.[۱۶۱]

در ۱۵ مارس ۲۰۲۲، وال استریت ژورنال مدعی شد عربستان در حال مذاکره با چین برای فروش برخی از محصولات نفتی خود با یوآن چین است،[۱۶۲] که این را تغییر «دراماتیک» دیگری توصیف کرد که ضربه مهلکی به حاکمیت دلار آمریکا در سیستم مالی جهانی وارد می‌کند، عربستان بارها مخالفت خود را با رویکرد بایدن، به برجام و خروج آمریکا از افغانستان ابراز داشته بودند.[۱۶۳] زیرا دلار ۸۰ درصد از فروش جهانی نفت را کنترل می‌کند و ارزش تخمینی آن در سال ۲۰۲۲ به حدود ۲٫۶ تریلیون دلار می‌رسد. کنترلی که عربستان از ۱۹۷۴ زمانی که دلار را به عنوان ارز رسمی برای فروش نفت تعیین کرد درها را بروی آن باز کرد. این توافق در دوران نیکسون شامل تضمین‌های امنیتی برای پادشاهی بود و به تثبیت موقعیت جهانی دلار آمریکا به عنوان ارز غالب در بین ذخایر ارزی در سراسر جهان انجامید.[۱۶۴]

وال استریت ژورنال در ۱۹ آوریل ۲۰۲۲ گزارشی نوشت با عنوان "روابط عربستان و آمریکا چگونه به این سطح رسید؟"[۱۶۵] سپس سفر از پیش اعلام نشده یا برنامه‌ریزی شده ویلیام برنز، رئیس سیا از عربستان شروع شد. او به دور از رسانه‌ها با بن سلمان برای ترمیم روابط آمریکا و عربستان و بحث در مورد چندین زمینه، که در راس آن روابط رو به رشد عربستان و چین در جنبه‌های اقتصادی و نظامی است، دیدار کرد. گزارش آن را وال استریت ژورنال در ۳ می ۲۰۲۲ منتشر کرد.[۱۶۶]

فعالیت‌های اجتماعی و خیریه

محمد بن سلمان یک بنیاد خیریه به نام خود تأسیس کرده است بنام بنیاد خیریه محمد بن سلمان یا «خیریه مسک» که ریاست هیئت مدیره آن را بر عهده دارد و هدفش حمایت از توسعه پروژه‌های نوظهور و تشویق خلاقیت در جامعه عربستان است.

وی همچنین دارای مناصب خیریه زیر هست:

ریاست هیئت مدیره انجمن مدارس ریاض.

معاون و رئیس کمیته اجرایی انجمن مسکن خیریه ملک سلمان

ریاست هیئت مدیره مرکز جوانان ملک سلمان

عضو هیئت امنای مؤسسه خیریه بن باز

عضو شورای عالی هماهنگی انجمن‌های خیریه ریاض

عضو هیئت مدیره جامعه البر ریاض

اولین رئیس افتخاری انجمن مدیریت عربستان در دوره (۱۴۳۵ق - ۱۴۳۷ هجری قمری).

عضو افتخاری انجمن ملی پیشگیری از مواد مخدر

رئیس افتخاری انجمن صنایع دستی

یکی از بنیانگذاران انجمن خیریه بن باز برای تسهیل ازدواج و رسیدگی به خانواده[۱۶۷][۱۶۸]

زندگی شخصی

او از تنها همسرش پنج فرزند، دو دختر و سه پسر دارد.[۱۶۹] وی برخلاف بسیاری از دیگر مردان در این کشور، بنا به گفته خودش، تک‌همسری را برگزیده است.[۳] محمد بن سلمان زندگی تجملاتی داشته است. در یک مورد، او یک قایق ساخت ایتالیا به نام سرین را به مبلغ ۵۰۰ میلیون دلار از یک ثروتمند روسی خرید.[۱۷۰]

محمد در سراسر جهان سفرهای زیادی داشته و با سیاستمداران، رهبران کسب و کار و ابرستاره‌ها دیدار کرده است. او در ژوئن ۲۰۱۶ با سفر به دره سیلیکون با شماری از شخصیت‌های برجسته فناوری آمریکا از جمله مارک زاکربرگ دیدار کرد.[۱۷۱]

پرتره عیسی مسیح اثر لئوناردو داوینچی که ماه نوامبر ۲۰۱۷، به قیمت باورنکردنی ۴۵۰ میلیون دلار در نیویورک به فروش رسید، توسط محمد بن سلمان خریداری شده بود.[۱۷۲][۱۷۳]

منابع

  1. "Saudi Arabia's Crown Prince to become Kingdom's Prime Minister: Royal decree". Al Arabiya English (به انگلیسی). 27 September 2022. Retrieved 2022-09-27.
  2. «محمد بن سلمان کیست؟ شاهزاده جنگ‌طلب سعودی را بیشتر بشناسید». میزان آنلاین. ۳۱ خرداد ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۷.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ «"شهزاده جنگ"؛ داستان صعود محمد بن سلمان». دویچه وله فارسی. ۲۲ ژوئن ۲۰۱۷.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ «ولی العهد السعودی محمد بن سلمان یتعهد بإعادة "إسلام وسطی معتدل" إلی المملکة». فرانس 24.
  5. «منع الهیئة من المطاردة واستجواب الأشخاص والاکتفاء بمعاملتهم باللین».
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ «مجلس الوزراء یوافق علی برنامج التحول الوطنی أحد برامج "رؤیة المملکة 2030"».
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ پادشاه عربستان سعودی ولیعهد جدیدی منصوب کرد
  8. "Saudi King Abdullah passes away". Al Arabiya. 23 January 2015. Archived from the original on 23 January 2015. Retrieved 23 January 2015.
  9. ۹٫۰ ۹٫۱ ملک سلمان پسر ۳۱ ساله‌اش را به ولیعهدی عربستان سعودی منصوب کرد
  10. ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ "Prince Mohammed bin Salman: the son also rises". The Telegraph. 11 November 2015.
  11. "Saudi and Arab allies bomb Houthi positions in Yemen". Al Jazeera. 26 March 2015. Retrieved 25 March 2015.
  12. ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ Mark Mazzetti; Ben Hubbard (16 October 2016). "Rise of Saudi Prince Shatters Decades of Royal Tradition". The New York Times. p. A1. Retrieved 17 October 2016.
  13. "Yemen: Call for suspension of arms transfers to coalition and accountability for war crimes". Amnesty International. 7 October 2015.
  14. MacAskill, Ewen (27 January 2016). "UN report into Saudi-led strikes in Yemen raises questions over UK role". The Guardian.
  15. "Airstrikes hit Médecins Sans Frontières hospital in Yemen". The Guardian. 27 October 2015.
  16. "The most dangerous man in the world?". Independent. 8 January 2016.
  17. "Risk-taking Saudi prince gambling with stability". lfpress. 8 February 2017.
  18. درخواست پادشاه عربستان برای بیعت با پسرش در مکه تسنیم
  19. محمد بن سلمان وزیر دفاع عربستان ولیعهد جدید این کشور شد trt.net.tr
  20. ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ فرمان ملوکانه: اعفای شاهزاده محمد بن نایف و تعیین شاهزاده محمد بن سلمان به ولیعهدی
  21. امیر قطر به محمد بن سلمان تبریک گفت
  22. Alwaleed bin Talal, two other billionaires tycoons among Saudi arrests, Daily Sabah, 4 November 2017.
  23. In Shocking Purge, Saudi King Arrests Billionaire Prince Bin Talal, Dozens Of Others In Cabinet Crackdown 4 November, 2017 7:55 PM, Zero Hdge, quoting Al Mayadeen
  24. «عزیمة ولی العهد تحاصر "هوامیر الفساد " ولصوص الکسب غیر المشروع».
  25. «انتقال اقتصاد عربستان به مرحله پسانفتی» (به عربی).
  26. "Saudi Arabia's Crown Prince to become Kingdom's Prime Minister: Royal decree". Al Arabiya English. 27 September 2022. Retrieved 2022-09-27.
  27. "Beating Up on Canada Again: the Canada Letter". نیویورک تایمز. 10 August 2018. Archived from the original on 12 August 2018. Retrieved 12 August 2018. Prince Mohammed is a Saudi nationalist
  28. "Saudi Arabia's Dark Nationalism". آتلانتیک (مجله). 2 June 2018. Archived from the original on 12 August 2018. Retrieved 12 August 2018.
  29. "Saudi Arabia's Populist King in Waiting". Politico. 22 September 2017. Archived from the original on 24 November 2017. Retrieved 23 November 2017.
  30. "Saudi Arabia's corruption crackdown risks scaring off investors". Financial Times. 30 January 2018. Archived from the original on 12 August 2018. Retrieved 12 August 2018. MbS, who also controls foreign and defence policy, has combined populism at home with hawkish nationalism abroad
  31. "Heir's modernising vision risks conservative discontent". تایمز. 22 June 2017. Archived from the original on 12 August 2018. Retrieved 12 August 2018. Prince Mohammed's vision is conservative in a political sense — he will be an autocratic king — but it is socially more liberal.
  32. ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ Winkler, Theodor (2018). The Dark Side of Globalization. LIT Verlag Münster. p. 192. combines a more liberal economic and societal system with reinforced authoritarian rule
  33. "How the man behind Khashoggi murder ran the killing via Skype". Reuters. 22 October 2018. Archived from the original on 26 November 2018. Retrieved 10 January 2019.
  34. "Spotlight: Inside the stricken court of crown prince Mohammed Bin Salman". GQ. 27 December 2018. Archived from the original on 13 January 2019. Retrieved 10 January 2019.
  35. "Meet the Two Princes Reshaping the Middle East". Politico. 13 June 2017. Archived from the original on 3 July 2018. Retrieved 12 August 2018.
  36. "A Saudi Prince's Quest to Remake the Middle East". نیویورکر. 9 April 2018. Archived from the original on 9 August 2018. Retrieved 12 August 2018.
  37. ۳۷٫۰ ۳۷٫۱ Simeon Kerr (30 January 2015). "Saudi king stamps his authority with staff shake-up and handouts". Financial Times. Riyadh. Archived from the original on 1 February 2015. Retrieved 1 February 2015.
  38. Waldman, Peter (21 April 2016). "Project to Get Saudi Arabia's Economy Off Oil". بلومبرگ بیزنس‌ویک. Archived from the original on 15 October 2016. Retrieved 17 October 2016.
  39. "Who's Speaking Out Against Trump's Jerusalem Move". J Street. 12 December 2017. Archived from the original on 7 July 2019. Retrieved 18 September 2019.
  40. "Iran dismisses Saudi talk of 'triangle of evil' as 'childish'". Al-Monitor. 8 March 2018. Archived from the original on 11 March 2018. Retrieved 20 December 2018.
  41. "Saudi prince says Turkey part of 'triangle of evil': Egyptian media". رویترز. 7 March 2018. Archived from the original on 20 December 2018. Retrieved 20 December 2018.
  42. "Saudi crown prince says Israelis have right to their own land". رویترز. 3 April 2018. Archived from the original on 14 June 2018. Retrieved 25 June 2018.
  43. "Saudi crown prince recognizes Israel's right to exist, talks up future ties". تایمز آو ایزرائل. Archived from the original on 25 June 2018. Retrieved 25 June 2018.
  44. Goldberg, Jeffrey (2 April 2018). "Saudi Crown Prince: Iran's Supreme Leader 'Makes Hitler Look Good". آتلانتیک (مجله). Archived from the original on 24 June 2018. Retrieved 25 June 2018.
  45. "UN condemns Israeli PM's West Bank annexation plans". CBC News. 11 September 2019. Archived from the original on 11 September 2019. Retrieved 18 September 2019.
  46. ۴۶٫۰ ۴۶٫۱ Klippenstein, Ken (2022-02-23). "Saudi-Russia Collusion Is Driving Up Gas Prices — and Worsening Ukraine Crisis". The Intercept. Retrieved 2022-02-25.
  47. Kerr, Simeon; Al-Atrush, Samer; England, Andrew (2022-02-28). "Gulf states' neutrality on Ukraine reflect deeper Russian ties". Financial Times. Retrieved 2022-02-28.
  48. "How could the Ukraine crisis affect the Middle East? | DW | 16.02.2022". Deutsche Welle. Retrieved 2022-02-25.
  49. «قانون اساسی ما قرآن است و در عربستان جایی برای تندروی دینی وجود ندارد». العربیه (به عربی). بایگانی‌شده از اصلی در ۹ مارس ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲۹ نوامبر ۲۰۲۲.
  50. ۵۰٫۰ ۵۰٫۱ مصطفی الأنصاری (۳۰ آوریل ۲۰۲۱). «السعودیة تعید صیاغة علاقة الدین بالدولة». ایندیپندنت (به عربی). بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ اکتبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۹ نوامبر ۲۰۲۲.
  51. Graeme Wood (آوریل ۲۰۲۲). «در قصر همراه محمد بن سلمان». آتلانتیک. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ اوت ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲۹ نوامبر ۲۰۲۲.
  52. "النقد العقائدی - تألیف: عبد الکریم بلیل"، إصدار: مرکز الکتاب الأکادیمی. عام: 2017. صفحة:8.
  53. «محمد بن سلمان: السعودیة لم تکن طبیعیة بسبب إیران.. وسنعیدها للإسلام المعتدل». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئیه ۲۰۲۳.
  54. «بن سلمان یهاجم الثورة الإیرانیة ویلومها علی هذه الأفکار».
  55. «محمد بن سلمان: سندمر التطرف ونعیش حیاة طبیعیة».
  56. [محمد بن سلمان: سندمر التطرف ونعیش حیاة طبیعیة «محمد بن سلمان: سنقضی علی التطرف… وسنعود إلی الإسلام الوسطی»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک).
  57. ۵۷٫۰ ۵۷٫۱ «خلال مقابلة تلفزیونیة فی البرنامج العالمی «60 دقیقة» علی شبکة (CBS) الأمریکیةولی العهد: لن یوقفنی عن الإصلاحات إلا الموت».
  58. «ماذا تعرف عن مرکز الحرب الفکریة السعودی ؟».
  59. «هل تتغیّر الآلیة السعودیة لمکافحة الإرهاب؟».
  60. «الأمیر محمد بن سلمان: سنستمر فی مواجهة أی تطرف».
  61. «السعودیة تقلص صلاحیات هیئة الأمر بالمعروف». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مارس ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئیه ۲۰۲۳.
  62. «"العاصوف" یحیی ذکری مریرة للسعودیین مع رجال الشرطة الدینیة». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ آوریل ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئیه ۲۰۲۳.
  63. "How Realistic Is Saudi Arabia's $2 Trillion Sovereign Wealth Fund?". OilPrice.com (به انگلیسی). Retrieved 2021-07-10.
  64. رانندگی آزادانه زنان در عربستان آغاز شد
  65. ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی طی دستوری، «ریما بنت بندر بن سلطان آل سعود» را به عنوان سفیر جدید عربستان در واشینگتن منصوب کرد
  66. واردات مشروط مشروبات الکلی به عربستان آزاد شد
  67. «محمد بن سلمان: هناک حقوق للنساء فی الإسلام لم یحصلن علیها بعد».
  68. «الملک سلمان یأمر بإصدار رخص قیادة السیارات للمرأة».
  69. «شاهد.. إصدار أول رخصة قیادة لسیدة بالسعودیة».
  70. «من أقوال ولی العهد الأمیر محمدفی السابق کنا أکثر مرونة من الآن».
  71. «سقوط "جدار برلین" السعودی بوقف الولایة علی النساء».
  72. «At last Saudi women will be allowed to take the wheel». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ مه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئیه ۲۰۲۳.
  73. «محمد بن سلمان: العباءة السوداء لیست شرطا والأهم الحشمة».
  74. «Saudi Arabia will finally allow women to drive». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ مارس ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئیه ۲۰۲۳.
  75. «من هی أول امراة سعودیة تشغل منصب سفیرة فی واشنطن؟».
  76. «عام / صدور ثلاثة أوامر ملکیة».
  77. «بعد القرارات الجدیدة.. 6 نقاط مهمة للمرأة السعودیة».
  78. «ولیعهد سعودی برنامه ای را برای اصلاح آموزش و آماده‌سازی شهروندان برای بازار کار راه اندازی می‌کند» (به عربی). بایگانی‌شده از اصلی در ۶ اوت ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲۹ نوامبر ۲۰۲۲.
  79. «Tentative steps in Saudi Arabia». اکونومیست. ۱۷ فوریه ۲۰۰۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲.
  80. «Sharia incorporated [electronic resource]: a comparative overview of the legal systems of twelve Muslim countries in past and present».
  81. «"عام / سمو ولی العهد یعلن عن تطویر منظومة التشریعات المتخصصة وکالة الأنباء السعودیة"». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ فوریه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲.
  82. «"مصادر لـ «عکاظ»: لا إعدام للأحداث والقُصّر دون 18 عاما"». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ آوریل ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲.
  83. «"محمد بن سلمان یعلن عن تطویر منظومة التشریعات المتخصصة"». البیا. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ فوریه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲.
  84. «"عام / سمو ولی العهد یعلن عن تطویر منظومة التشریعات المتخصصة وکالة الأنباء السعودیة"». ۹ فوریه ۲۰۲۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ فوریه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲.
  85. «مجلس وزرا نظام اثبات را تصویب کرد». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ ژوئن ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲.
  86. «چشم‌انداز 2030». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ مارس ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۲۰ ژوئیه ۲۰۲۳.
  87. «مجلس الوزراء یوافق علی «رؤیة السعودیة 2030»». کاراکتر C1 control character در |نشانی= در موقعیت 72 (کمک)[پیوند مرده]
  88. «سند چشم‌انداز».
  89. ۸۹٫۰ ۸۹٫۱ «مصاحبه بن سلمان با شصت دقیقه - مارس 2018».
  90. «هذه أبرز الإنجازات المتحققة لرؤیة 2030 بعد 5 سنوات».
  91. ۹۱٫۰ ۹۱٫۱ ۹۱٫۲ "Critics cite worsening Saudi repression two years after journalist's gruesome slaying". Los Angeles Times. 2020-10-01. Archived from the original on 6 August 2021. Retrieved 2021-07-18.
  92. ۹۲٫۰ ۹۲٫۱ "Saudi Arabia Case Study | Understanding Transnational Repression". Freedom House. Archived from the original on 18 July 2021. Retrieved 2021-07-18.
  93. ۹۳٫۰ ۹۳٫۱ ۹۳٫۲ "The High Cost of Change". Human Rights Watch. 2019-11-04. Archived from the original on 18 July 2021. Retrieved 2021-07-18.
  94. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام NYToct162 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  95. "Rights groups condemn Saudi arrests as crackdown on dissent". رویترز. 15 September 2017. Archived from the original on 18 September 2018. Retrieved 3 October 2018.
  96. "REVEALED: The Saudi death squad MBS uses to silence dissent". Middle East Eye. 22 October 2018. Archived from the original on 22 October 2018. Retrieved 22 October 2018.
  97. "Is Saudi Arabia safe in Mohammed bin Salman's hands?". Middle East Eye. 22 October 2018. Archived from the original on 22 October 2018. Retrieved 22 October 2018.
  98. "Saudi Arabia: Arrest of two prominent activists a deadly blow for human rights". Amnesty International. 18 September 2017. Archived from the original on 14 December 2017. Retrieved 14 December 2017.
  99. Al Omran, Ahmed; Kerr, Simon (19 September 2017). "Saudi security forces clamp down on dissent". فایننشال تایمز. Archived from the original on 22 October 2018. Retrieved 3 October 2018.
  100. Batrawy, Aya; Al-Shihri, Abdullah (3 June 2018). "Saudi Prosecutor Says 17 Detained in Case Against Activists". بلومبرگ ال.پی. Riyadh. Archived from the original on 16 October 2018. Retrieved 3 October 2018.
  101. McKernan, Bethan (23 May 2018). "Saudi police arrest three more women's rights activists". The Guardian. Archived from the original on 24 May 2018. Retrieved 23 May 2018.
  102. "Saudi Arabia releases eight people held in activist crackdown". رویترز. Riyadh. 2 June 2018. Archived from the original on 16 October 2018. Retrieved 3 October 2018.
  103. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام alFassi_KSU_homepage وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  104. Dadouch, Sarah (27 June 2018). "Prominent Saudi women's rights activist detained as driving ban lifted: sources". رویترز. Riyadh. Archived from the original on 16 October 2018. Retrieved 3 October 2018.
  105. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام AJE_alFassi_arrest2018 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  106. Graham-Harrison, Emma (22 August 2018). "Saudi Arabia seeks death penalty against female human rights activist". گاردین. Archived from the original on 1 October 2018. Retrieved 3 October 2018.
  107. ۱۰۷٫۰ ۱۰۷٫۱ "Saudi Arabia 'seeks death penalty for woman activist'". BBC News. 22 August 2018. Archived from the original on 23 August 2018. Retrieved 22 August 2018.
  108. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام HRW_deathpenalty وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  109. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Newsweek_deathpen وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  110. "Saudi gentrifies Shiite old quarter after crushing revolt". Al-Monitor. 4 June 2019. Archived from the original on 5 June 2019. Retrieved 5 June 2019.
  111. "A jailed Saudi activist was told she would be released if she denied being tortured, her family says. She refused". The Washington Post. Archived from the original on 2 January 2020. Retrieved 15 August 2019.
  112. "Saudi Arabia will finally allow women to drive". The Economist. 27 September 2017. Archived from the original on 28 September 2017.
  113. "At last Saudi women will be allowed to take the wheel". اکونومیست. 30 September 2017. Archived from the original on 29 September 2017.
  114. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام alRasheed_second_victory وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  115. "Saudi Arabia Gives Women Travel Rights in Major Policy Shakeup". bloomberg.com. 2019-08-01. Archived from the original on 4 September 2020. Retrieved 1 August 2019.
  116. Jessie Yeung and Hamdi Alkhshali. "Saudi Arabian women finally allowed to hold passports and travel independently". CNN. Archived from the original on 2 August 2019. Retrieved 2 August 2019.
  117. "Saudi women to start own business without male permission". Al Arabiya. 18 February 2018. Archived from the original on 31 March 2018. Retrieved 30 March 2018.
  118. "Divorced Saudi women win right to get custody of children". CNN. Archived from the original on 22 March 2018. Retrieved 30 March 2018.
  119. "Saudi stock exchange appoints first female chair". Reuters. Archived from the original on 31 March 2018. Retrieved 30 March 2018.
  120. "Saudi Stock Exchange appoints first female chief in history of the kingdom". Independent. Archived from the original on 31 March 2018. Retrieved 30 March 2018.
  121. «ایران به منطقه مسلط می‌شود».
  122. «ابعاد تسلط ایران بر منطقه».
  123. «ابرز محطات قبل و بعد العملیه عاصفه الحزم». کاراکتر soft hyphen character در |نشانی= در موقعیت 60 (کمک)[پیوند مرده]
  124. "Nimr al-Nimr executions: Fears of further unrest as Saudi prince defends Kingdom's killing of Shia cleric". Independent. 7 January 2016.
  125. "Saudi Arabia executes prominent Shia cleric Nimr al-Nimr". Financial Times. 2 January 2016.
  126. «المخابرات الألمانیة: السعودیة تتبع سیاسة اندفاعیة بالمنطقة». دی دبلیو (به عربی).
  127. «ظریف: تندروی بی پروای عربستان».
  128. «بن سلمان : منتظر نمی‌شویم جنگ در عربستان واقع شود». الشرق الوسط (به عربی).
  129. «الحریری یصل إلی بیروت للمرة الأولی منذ استقالته کرئیس للوزراء». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ اوت ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۲۲.
  130. «محمد بن سلمان: سنطور قنبلة نوویة إذا فعلتها إیران». البیان.
  131. «ولی العهد السعودی: نمتلک 5% من احتیاطیات الیورانیوم». العربیه.
  132. «الأمیر محمد بن سلمان: یجب إلغاء الاتفاق النووی الإیرانی فوراً». ایلاف.
  133. «نقش بن سلمان در خروج ترامپ از برجام».
  134. «جواب ایران: از سرنوشت صدام درس بگیرید».
  135. Michelle Nichols. «Exclusive: U.N. investigators find Yemen's Houthis did not carry out Saudi oil attack». رویترز. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ اوت ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۴ دسامبر ۲۰۲۲.
  136. «""سلیمانی" یشید بالحوثیین بعد هجوم علی معملیّ نفط سعودیین». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۴ دسامبر ۲۰۲۲.
  137. «ولیعهد: رفتار منفی ایران مشکل ایجاد می‌کند». العربیه. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ مارس ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۴ دسامبر ۲۰۲۲.
  138. بی‌بی‌سی. «العلاقات السعودیة الأمریکیة: تحالف دائم واختلافات طارئة».
  139. الشرق الاوسط. «ما مستقبل العلاقات السعودیة الأمریکیة بعد توقیع الاتفاق الإیرانی؟».
  140. اتلانتیکJeffrey Goldberg. «The Obama Doctrine».
  141. «ترامب یعلن صفقات بین السعودیة وأمریکا تتجاوز 400 ملیار دولار.. تعرّف علی أبرزها».
  142. استیو انیر. «Joe Biden on Being Vice President: 'Isn't It a Bitch?'». سیتی لایف. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ ژانویه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۲۳.
  143. رویترز. «Biden adds Saudi Arabia to his apology list over Islamic State». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۲۳.
  144. «باختیاره لهاریس، بایدن یختار مرشحة دیمقراطیة مؤیدة تقلیدیا لإسرائیل». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۲۳.
  145. شرق الاوسط. «ما مستقبل العلاقات السعودیة الأمریکیة بعد توقیع الاتفاق الإیرانی؟». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۲۳.
  146. شرق الاوسط. «ما مستقبل العلاقات السعودیة الأمریکیة بعد توقیع الاتفاق الإیرانی؟». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۲۳.
  147. «السعودیة وروسیا: 16 مفاعلاً نوویاً و6 اتفاقیات». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ مارس ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۲۳.
  148. «ما مستقبل العلاقات السعودیة الأمریکیة بعد توقیع الاتفاق الإیرانی؟». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۲۳.
  149. سی ان ان. «Biden says Trump made 'gigantic mistake' withdrawing US from Iran nuclear deal». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اوت ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۲۳.
  150. «بایدن یهدد السعودیة بدفع الثمن». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۶ ژانویه ۲۰۲۳.
  151. «واشنطن: سنتواصل مع الریاض عبر الملک سلمان ولیس ولی عهده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ فوریه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۶ ژانویه ۲۰۲۳.
  152. «بایدن: أوضحت للملک سلمان أن القواعد تغیرت.. وسنحاسبهم علی انتهاکات حقوق الإنسان». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اوت ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۶ ژانویه ۲۰۲۳.
  153. «النص الکامل لتقریر الاستخبارات الأمریکیة: محمد بن سلمان وافق علی عملیة خاشقجی». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اوت ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۶ ژانویه ۲۰۲۳.
  154. «البیت الأبیض یکشف تفاصیل محادثات خالد بن سلمان فی واشنطن». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ اوت ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۶ ژانویه ۲۰۲۳.
  155. «How U.S. -Saudi Relations Reached the Breaking Point». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اوت ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۶ ژانویه ۲۰۲۳.
  156. «وول ستریت جورنال: کیف وصلت العلاقات السعودیة-الأمریکیة إلی هذا المستوی؟». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ مه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۶ ژانویه ۲۰۲۳.
  157. «"وول ستریت جورنال" تنشر خفایا التوتر بین إدارة بایدن والسعودیة». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ اوت ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۶ ژانویه ۲۰۲۳.
  158. «Absolute Power». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ اوت ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲۹ نوامبر ۲۰۲۲.
  159. «"بلومبیرغ": إدارة بایدن تبحث مدی جدیة تصریحات بن سلمان لمجلة "ذی أتلانتیک"». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ آوریل ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۷ ژانویه ۲۰۲۳.
  160. «Saudi, Emirati Leaders Decline Calls With Biden During Ukraine Crisis». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ اوت ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۷ ژانویه ۲۰۲۳.
  161. «بعد تقریر رفض التحدث هاتفیا مع بایدن.. تعلیق إماراتی وآخر أمیرکی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ آوریل ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۷ ژانویه ۲۰۲۳.
  162. «Saudi Arabia Considers Accepting Yuan Instead of Dollars for Chinese Oil Sales». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ اوت ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۷ ژانویه ۲۰۲۳.
  163. «النفط السعودی بالیوان الصینی.. خطوة "دراماتیکیة" مرتقبة وتحذیر لولی العهد». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ آوریل ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۷ ژانویه ۲۰۲۳.
  164. «هل سینتهی عصر البترودولار قریبا؟». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژوئن ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۷ ژانویه ۲۰۲۳.
  165. «How U.S. -Saudi Relations Reached the Breaking Point». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اوت ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۶ ژانویه ۲۰۲۳.
  166. «CIA Chief Met Saudi Crown Prince Last Month in Push to Mend Ties». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ ژوئیه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۷ ژانویه ۲۰۲۳.
  167. «الأمیر ‫"محمد بن سلمان" والجانب الخیری.. علاقة وفاء ومبادرات متنوعة».
  168. «مساهمات ولی العهد الخیریة والاجتماعیة.. إنسانیة بلا حدود».
  169. «تولد پنجمین فرزند ولیعهد سعودی». شفقنا. ۲۸ فروردین ۱۴۰۰.
  170. Mazzetti, Mark; Hubbard, Ben (15 October 2016). "Rise of Saudi Prince Shatters Decades of Royal Tradition". The New York Times.
  171. Saudi’s Deputy Crown Prince meets Facebook founder Mark Zuckerberg Al Arabiya. 22 June 2016. Retrieved 23 April 2017.
  172. The Wall Street Journal (8 December 2017). "Saudi prince is reported buyer of $450 million Da Vinci painting". The Wall Street Journal (به انگلیسی).
  173. http://www.aljazeera.net/news/presstour/2017/12/8/ابن-سلمان-هو-مشتري-لوحة-مخلص-العالم

خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «RulaJebreal_Khashoggi_MBS» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «LiseGrande_worldworstfamine100yrs» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.

پیوند به بیرون