مخاطره - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

مخاطره یا شرایط مخاطره‌آمیز (به انگلیسی: Hazard) وضعیت یا هرگونه عامل محیطی، زیستی، شیمیایی، فیزیکی یا مکانیکی است که به‌طور بالقوه دارای میزانی از تهدید یا تهدیدها است که سبب:

• به خطر افتادن سلامتی، آسیب و جراحت به انسان‌ها؛ یا
• خسارت به دارایی‌ها، تجهیزات و ساختمان ها؛ یا
• از بین بردن مواد یا تولیدات؛ یا
• کاهش کارایی در اجرای یک یا چند وظیفه از پیش تعیین شده؛ یا
• ایجاد مخاطره برای طبیعت، محیط زیست یا محیط کار؛ یا

ترکیبی از چند عامل بالا یا همه آن‌ها شود^[۱].

بیشتر مخاطره‌ها به صورت ناکارا (غیرفعال) و بالقوه با میزانی نظری و فرضی از ریسک آسیب‌رسانی هستند. شرایط مخاطره‌آمیز تا زمانی که اتفاق نیفتاده است وجود ندارد. یک مخاطره خاص و میزان آسیب‌پذیری نسبت به آن مخاطره با همدیگر ریسک را به‌وجود می‌آورند.

خطر که در انگلیسی به دو کلمه Danger و Hazard اشاره دارد، به معنای خطر بالقوه (Hazard) و خطر بالفعل (Danger) می‌باشد.

خطر، یعنی هر منبع یا شرایطی که پتانسیل آسیب رسانی و صدمه به افراد یا تجهیزات را داشته باشد. به‌طور مثال می‌گوییم خطر الکتریسیته یا برق: به معنی اینکه در صورت برخورد ما به آن منبع برق یا الکتریسیته احتمال صدمه دیدن ما وجود دارد.

پیشامدی که باعث به‌وجود آمدن یک حادثه گردد یا از پتانسیل لازم برای ایجاد یک حادثه برخوردار باشد را رویداد (به انگلیسی: Incident) می‌گوییم. به عبارت دیگر پیشامدی که ممکن است یک حادثه در پی داشته یا نداشته باشد را رویداد می‌نامیم.^[۱]

حادثه، سانحه یا تصادف، (به انگلیسی: Accident) یک رویداد خارجی مشخص، قابل شناسایی، ناگاه و غیرقابل پیش‌بینی، غیرعادی و بدون قصد است که در یک زمان و مکان ویژه روی می‌دهد، و بدون دلیل آشکار است، اگرچه اثری مشخص دارد. یک حادثه معمولاً احتمال نتیجهٔ منفی و ناگواری دارد که با آگاهی از دلایل رویدادی که حادثه را می‌آفریند و انجام کار مناسب پیش از رویداد، می‌توان از آن جلوگیری و پیشگیری نمود.

به فرایند شناسایی مخاطره یا شرایط مخاطره‌آمیز موجود و تعریف ویژگی‌های آن شناسایی مخاطره (به انگلیسی: Hazard Identification) گفته می‌شود. به‌طور مثال سنجیدن اینکه که اجرای یک فعالیت تحت چه شرایطی ممکن است باعث بروز شرایط مخاطره‌آمیز شود.

شناسایی، بررسی و پیگیری یک مخاطره برای تعیین پتانسیل، ریشه، ویژگی‌ها و رفتار آن، تجزیه و تحلیل مخاطره یا واکاوی شرایط مخاطره‌آمیز (به انگلیسی: Hazard analysis) گفته می‌شود. واکاوی مخاطره نخستین گام در ارزیابی ریسک است و می‌تواند در هریک از مراحل فرایند انجام گیرد و هدف آن به دست آوردن بهترین روش برای کنترل شرایط مخاطره‌آمیز و ریسک ناشی از آن است.^[۲]