رم - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

رم
پایتخت و کومونه
Roma Capitale
Clockwise from top: the کولوسئوم، کلیسای سن پیترو، قلعه سنت آنجلو، Ponte Sant'Angelo, فواره تروی و پانتئون
پرچم نشان
نام(های) مستعار:  The Eternal City, Capital of the World, Throne of St. Peter
The territory of the comune (Roma Capitale, in red) inside the Metropolitan City of Rome (Città Metropolitana di Roma, in yellow). The white area in the centre is Vatican City.
Rome Location within Italy نمایش نقشه ایتالیا Rome Location within Europe نمایش نقشه اروپا
مختصات: ۴۱°۵۴′ شمالی ۱۲°۳۰′ شرقی / ۴۱٫۹۰۰°شمالی ۱۲٫۵۰۰°شرقی / 41.900; 12.500
Country	ایتالیا[الف]
ناحیه‌های ایتالیا	لاتزیو
حکومت
• نوع	Special کومونه ("Roma Capitale")
• نهاد	Rome City Council
• Mayor	ویرجینیا راجی (جنبش پنج ستاره)
مساحت
• Total	۱۲۸۵ کیلومتر مربع (۴۹۶٫۳ مایل مربع)
ارتفاع	۲۱ متر (۶۹ فوت)
جمعیت  (۳۰ آوریل ۲۰۱۸)
• رتبه	فهرست شهرهای ایتالیا (4th in EU)
• تراکم	۲۲۳۶/کیلومتر مربع (۵۷۹۰/مایل مربع)
• Comune	۲٬۸۷۲٬۸۰۰[۱]
• Metropolitan City	۴٬۳۵۵٬۷۲۵[۲]
اهلیت‌نام(ها)	ایتالیایی: romano (masculine), romana (feminine) انگلیسی: Roman
منطقهٔ زمانی	یوتی‌سی +۱ (زمان اروپای مرکزی)
کد پستی	00100; 00118 to ۰۰۱۹۹
کد منطقه	۰۶
وبگاه	Comune di Roma
سایت میراث جهانی یونسکو
نام رسمی	Historic Centre of Rome, the Properties of the Holy See in that City Enjoying Extraterritorial Rights and San Paolo Fuori le Mura
شمارهٔ ثبت	۹۱
تاریخ ثبت	۱۹۸۰
مساحت	۱٬۴۳۱ هکتار (۳٬۵۴۰ جریب فرنگی)

رُم (به فرانسوی: Rome) (به ایتالیایی: Roma) (به انگلیسی: Rome) (به آلمانی: Rom) (به اسپانیایی: Roma) (به اسپرانتو: Romo) (به اوکراینی: Рим)، پایتخت کشور ایتالیا، بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهر این کشور با ۲٬۸۷۹٬۷۲۸ سکنه و همچنین مرکز ناحیهٔ لاتزیو است. جمعیت محدودهٔ کلان‌شهری رم و حومهٔ آن در حدود ۴٬۲۱۶٬۵۵۳ سرشماری شده است.^[۳] همچنین رم با مساحت ۱۳۶٫۲۸۷ کیلومتر مربع، وسیع‌ترین شهرداری ایتالیا به حساب می‌آید.

ستاد اصلی سازمان جهانی غذا و کشاورزی (فائو) در رم قرار دارد.

بر پایهٔ افسانه‌ها نومیتور پدر یک کاهن زن به نام رئا سیلویا بود و رئا سیلویا دو فرزند دوقلو به نام‌های رموس و رمولوس بود. اما نومیتور حکومت خود را به برادرش آمولیوس باخت. آمولیوس دستور داد دوقلوها را در رود تیبر غرق کنند. اما آنها زنده ماندند و با شیرِ یک گرگ ماده وحشی که «گرگ کاپیتولین» نامیده می‌شود بزرگ شدند. رموس و رمولوس پس از بزرگ شدن تصمیم به ساختن یک شهر گرفتند. اما بر سر جزئیات آن به توافق نرسیدند. سرانجام رومولوس شهر رُم را بنا کرد و نخستین پادشاه این شهر شد.^[۴]

شماری از مورخان دورهٔ باستان ازجمله پلوتارک، اُوید و لیوی به این داستان اشاره کرده‌اند.^[۴]

تاریخ رم را معمولاً از ۲۲ آوریل ۷۵۳ پیش از میلاد، تاریخ سنتی بنیان‌گذاری شهر رم (که در دوره‌ای مبدأ تاریخ به‌شمار می‌آمده) تا ۴ سپتامبر ۴۷۶ میلادی، یعنی تاریخ برکناری رومولوس آگوستولوس، آخرین امپراتور روم غربی در نظر می‌گیرند. این دوازده سده تاریخ را ادوارد گیبون، سیاست‌مدار انگلیسی سدهٔ ۱۸ و مشهورترین مورخ تاریخ رم، در ۶ جلد جا کرده و ویل دورانت، یک جلد ۹۰۰ صفحه‌ای از تاریخ تمدن خود را به آن اختصاص داده است.^{[نیازمند منبع]}

تاریخ رم با افسانه آغاز می‌شود. انیید، یکی از بازماندگان شهر تروا در آن جنگ افسانه‌ای به سرزمین ایتالیای امروزی می‌آید. نوادگانش رموس و رومولوس، بنا به دستور پادشاهی که پسران را می‌کشت به آب افکنده می‌شوند. اما توسط ماده گرگی پرستاری و بزرگ می‌شوند. این دو تن بعدها شهر رم را بر روی هفت تپه نزدیک به رود تیبر بنیان می‌گذارند.^[۴] این افسانه، خالی از حقیقت نیست. بنیانگذاران شهر رم از مردم غیر بومی سرزمین ایتالیا بودند که امروزه قوم و تمدن آنها به نام اتروسکانی شناخته می‌شود. آن طور که پژوهشگران حدس می‌زنند، کسانی از بابل یا الهام گرفته از تمدن بابل بودند که به رم آمدند و شهرنشینی را به آن سرزمین آوردند.^{[نیازمند منبع]}

تاریخ رم سه دوره آغازین و جمهوری، امپراتوری، و افول و سقوط امپراتوری را شامل می‌شود. سنای رم بازیگر ثابت هر سه دوره بود. در ابتدا پس از منازعات فراوان، اختلاف طبقاتی بین اشراف و توده‌های زیردست برداشته شد و جمهوری شکل گرفت. نشان اصلی شناسایی قدرت سنای روم حروف اختصاری SPQR بوده است که به معنای سنا و مردم رم است. رمی‌ها به خاطر ارتش منظم شان توانستند قلمرو خود را از دشت‌های پیرامون رم (موسوم به لاتیوم، یعنی سرزمین مردم لاتین) به کل ایتالیا گسترش بدهند. رمی‌ها بر سر تصرف جزیره سیسیل با دولت کارتاژ درگیر شدند و بعد از سه جنگ بزرگ، عاقبت در سال ۱۴۹ پیش از میلاد دولت کارتاژ به کلی نابود شد. در دوره طلایی بین سال‌های ۲۷ پیش از میلاد تا ۱۹۲ میلادی رم از شهری آجری به شهری از مرمر تبدیل شد. همه ادیبان و فیلسوفان مهم رم در این دوره زندگی می‌کردند و بیشتر داستان‌های رم باستان، مربوط به این دوران است. پادشاهی کومودوس پایان عصر طلایی بود.^{[نیازمند منبع]}

پس از فراگیر شدن مسیحیت در امپراتوری روم، شهر رم یکی از پنج مرکز عمده این دین به حساب می‌آمد. تسخیر اورشلیم، انتاکیه، و اسکندریه بین سال‌های ۶۳۸ تا ۶۴۲ میلادی به دست اعراب مسلمان، موجب افزایش اهمیت رم در کنار قسطنطنیه گشت. وضعیت این شهر به عنوان یک شهر مهم وپایتخت در امپراتوری مقدس روم و تأثیر احساسی و معنوی آن بر شکل‌گیری اولیه مسیحیت باعث فزونی یافتن اعتبار آن در قرون وسطی شد.^[۵]

در ژانویه ۲۰۲۳ میزان جمعیت مردان در حدود ۲٬۰۲۹٬۷۳۵ نفر و جمعیت زنان ۲٬۱۸۶٬۸۱۸ نفر سرشماری شده است.^[۶]

رم به‌طور گسترده‌ای به عنوان پایتخت مد جهان است. اگرچه نه به اندازه اهمیت میلان نیست. رم چهارمین مرکز مهم فشن در جهان پس از میلان، نیویورک، و پاریس است و با لندن رقابت می‌کند. بیشتر خانه‌های لوکس مد و زنجیره‌های طلا و جواهر مانند بولگاری، فندی، لائورا بیاجوتی، و بریونی دفاتر مرکزیشان در این شهر واقع است. همچنین دیگر برچسب‌های مهم مانند شنل، پرادا، دولچه گابانا، آرمانی، و ورساچه بوتیک‌های لوکسی در رم دارند.

رم در کنار رودخانه تیبر و در نزدیکی دریای مدیترانه قرار دارد. کشور واتیکان در درون شهر رم قرار گرفته است.

رم تنها شهری جهان است که یک کشور را در خود جای داده است.^[۷]

در سال ۲۰۰۷ رم به عنوان یازدهمین مکان بازدید شده در جهان، سومین در اروپا و نخستین در ایتالیا توسط گردشگران شناخته شد. چینه‌چیتا از استودیوهای معروف و تاریخی فیلم در رم است. بقایای کولوسئوم، آمفی‌تئاتر معروف رومی نیز در همین شهر است.

متروی رم در سال ۱۹۵۵ تأسیس شده و هم‌اکنون دارای ۳ خط و ۷۳ ایستگاه است.

رم یکی از بزرگ‌ترین پارک‌های عمومی و فضای سبز را بین پایتخت‌های اروپایی دارد. مهم‌ترین بخش این ناحیه سبز توسط ویلاها و باغ‌های ایجاد شده توسط حکومت اشرافی ایتالیا جلب نظر می‌کند. درحالیکه اغلب بوستان‌های احاطه شده توسط ویلاها در خلال رونق ساختمان‌سازی در سده نوزدهم از بین رفت. برخی از برجسته‌ترین آثار برجامانده، ویلا بورگز، ویلا ادا، و ویلا دوریا پامفیلی هستند. ویلا پامفیلی در غرب تپه جانیکولو مساحتی برابر ۱٫۸ کیلومتر مربع (۰٫۷ مایل مربع) دارد. همچنین ویلای شیارا بر روی تپه جانی کولو با زمین بازی برای کودکان و یک ناحیه پیاده‌رو سایه دار قرار دارد.

• کولوسئوم
• قلعه سنت آنجلو
• موزه ملی روم
• پانتئون (معبد رومی)
• فروم رم
• کلیسای سن پیترو
• فواره تروی

رم از ۹ آوریل ۱۹۵۶ به‌طور انحصاری و متقابلاً تنها با شهر زیر دوقلو شده است:

• پاریس، فرانسه

شهرهای خواهر و شریک رم عبارتند از:

ورزشگاه المپیک رم تقریباً به عنوان یک ورزشگاه مشترک برای بازی‌های خانگی در سری آ برای باشگاه فوتبال لاتزیو و باشگاه فوتبال آ.اس. رم که در شهرآورد دلا کاپیتاله رقابت می‌کنند استفاده می‌شود.

• فهرست دانشگاه‌ها در ایتالیا
• فهرست شهرهای ایتالیا
• فهرست ناحیه‌های ایتالیا

• Bertarelli, Luigi Vittorio (1925). Guida d'Italia (به ایتالیایی). Vol. IV. Rome: CTI.
• Brilliant, Richard (2006). Roman Art. An American's View. Rome: Di Renzo Editore. ISBN 978-88-8323-085-1.
• Coarelli, Filippo (1984). Guida archeologica di Roma (به ایتالیایی). Milano: Arnoldo Mondadori Editore.
• De Muro, P. , Monni, S. , Tridico, P. (2011), "Knowledge-based economy and social exclusion: shadow and light in the Roman socioeconomic model", in International Journal of Urban and Regional Research Vol. 35 issue 6, pp. 1212–1238, November.
• Rome – Eyewitness Travel. DK. 2006. ISBN 978-1-4053-1090-1.
• Hughes, Robert (2011). Rome. Weidenfeld & Nicolson.
• Kinder, Hermann; Hilgemann, Werner (1964). Dtv-atlas zur Weltgeschichte (به آلمانی). Vol. 1. Zürich: Ex Libris.
• Lucentini, Mario (2002). La Grande Guida di Roma (به ایتالیایی). Rome: Newton & Compton Editori. ISBN 978-88-8289-053-7.
• Rendina, Mario (2007). Roma ieri, oggi, domani (به ایتالیایی). Rome: Newton & Compton Editori.
• Spoto, Salvatore (1999). Roma Esoterica (به ایتالیایی). Rome: Newton & Compton Editori. ISBN 978-88-8289-265-4.

ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای رم دارد.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ رم موجود است.

نمایش بحث ویرایش نمایش بحث ویرایش شهرهای اصلی ایتالیا برآورد موسسه ملی آمار ایتالیا برای ۳۱ دسامبر ۲۰۱۰
رم میلان
	رتبه	شهر	ناحیه	جمعیت	رتبه	شهر	ناحیه	جمعیت	ناپل تورین
	۱	رم	لاتزیو	۲٬۷۶۱٬۴۷۷	۱۱	ونیز	ونتو	۲۷۰٬۸۸۴
	۲	میلان	لمباردی	۱٬۳۲۴٬۱۱۰	۱۲	ورونا	ونتو	۲۶۳٬۹۶۴
	۳	ناپل	کامپانیا	۹۶۳٬۳۵۷	۱۳	مسینا	سیسیل	۲۴۲٬۵۰۳
	۴	تورین	پیمونت	۹۰۷٬۵۶۳	۱۴	پادووا	ونتو	۲۱۴٬۱۹۸
	۵	پالرمو	سیسیل	۶۵۵٬۸۷۵	۱۵	تریسته	فریولی ونتزیا جولیا	۲۰۵٬۵۳۵
	۶	جنوآ	لیگوریا	۶۰۷٬۹۰۶	۱۶	برشا	لمباردی	۱۹۳٬۸۷۹
	۷	بولونیا	امیلیا-رومانیا	۳۸۰٬۱۸۱	۱۷	تارانتو	آپولیا	۱۹۱٬۸۱۰
	۸	فلورانس	توسکانی	۳۷۱٬۲۸۲	۱۸	پراتو	توسکانی	۱۸۸٬۰۱۱
	۹	باری (ایتالیا)	آپولیا	۳۲۰٬۴۷۵	۱۹	پارما	امیلیا-رومانیا	۱۸۶٬۶۹۰
	۱۰	کاتانیا	سیسیل	۲۹۳٬۴۵۸	۲۰	رجیو کالابریا	کالابریا	۱۸۶٬۵۴۷