Droste

Zijkant van het voormalige fabrieksgebouw dat is omgebouwd tot appartementen

Droste, voluit Droste B.V. Vaassen, is een in 1863 in Haarlem opgerichte Nederlandse chocoladeproducent.

Droste is van oorsprong een familiebedrijf. Het is diverse malen overgenomen en sinds 1997 is het een zelfstandige bedrijfseenheid binnen het Duitse Hosta. De oorspronkelijke Droste-branderij was nog tot 2004 in gebruik, als onderdeel van Dutch Cacao BV, dat daar sinds 1986 Blooker-cacao produceerde. In dat jaar verhuisde de productie naar een nieuwe fabriek in Amsterdam. Sinds 1986 vindt de productie van Droste plaats in Vaassen en worden de chocoladeproducten van dit bedrijf in vele landen verkocht. Een aanzienlijk deel van de omzet wordt in het buitenland gerealiseerd.^[1] In 2024 werd de overname bekendgemaakt van Droste door het Belgische bedrijf Pauwels Engineering.

Tot de producten van Droste die nog steeds worden gemaakt behoren de Droste-chocoladepastilles, net als de chocoladeletters en overige kenmerkende producten zoals de Chocolade Korenaren, Tulpen en Molens.

Geschiedenis

De naamgever van het bedrijf is de banket- en koekbakker Gerardus Johannes Droste uit Haarlem. Vanaf 1863 verkoopt hij in zijn winkel in de Grote Houtstraat in Haarlem onder meer chocoladepastilles (ronde, platte chocolaatjes die hij Pastilles Droste noemt). Vanaf 1890 verhuisde de productie van chocolade naar een terrein aan de Spaarne, hier kwam uiteindelijk een industrieel complex dat bekend staat als de Drostefabriek. Eén geheel van branderij, pakkerij en loodsen.

Hieronder volgt een kort overzicht van de geschiedenis van het bedrijf:

10 juni 1863: Opening van de banket- en koekbakkerij van Gerardus Johannes Droste in Haarlem onder de naam Salon de Refraîchissements. Hier verkocht hij in de Grote Houtstraat op nummer 132 onder meer zijn Pastilles Droste.
2 augustus 1890: De achter de bakkerij gelegen coacoafabriek in de Gierstraat die door Droste’s zijn zonen was begonnen verhuisde naar een nieuw pand op de hoek van het Gedempte Oude Gracht en de Grote Houtstraat.^[2]
Tussen 1890 en 1900 wordt een ruimer terrein aan het Spaarne betrokken. Dit zodat de grondstoffen vanuit de schepen direct op het fabrieksterrein kunnen worden gelost en geuroverlast in de binnenstad verminderd werd.
1 maart 1897: G.J. Droste draagt de zaak officieel over aan zijn zonen Jan Coenraad en Gerardus Johannes Droste jr.
ca. 1900: de bekende verpakking met de verpleegster verschijnt; het droste-effect is geboren.
1914–1918: tijdens de Eerste Wereldoorlog produceert het bedrijf de zgn. 'Eenheidsrepen' voor militairen en burgerbevolking.
1920: het familiebedrijf wordt een naamloze vennootschap.
1920–1940: een periode van groei, waarin wereldwijd vestigingen worden geopend. Alleen tijdens de jaren twintig krijgt het bedrijf te maken met de economische crisis.
1940–1945: ten gevolge van de Tweede Wereldoorlog komt de productie nagenoeg stil te liggen.
1945: Het bedrijf herstelt zich, maar van export is in de beginjaren nog geen sprake.
1964: de firma verkrijgt het predicaat Koninklijk. De zaken gaan de "Koninklijke Droste Fabrieken NV" aanvankelijk voor de wind, maar aan het begin van de jaren zeventig dalen de winsten.
1970: Droste neemt Ringers over.
1971: Droste neemt Rademaker's Hopjes over.^[3]
1975: overname door N.V. De Erven De Weduwe J. Van Nelle.
1977: Droste komt in Amerikaanse handen, Sara Lee Corporation, en verliest daarmee het predicaat "Koninklijke". De naam wordt veranderd in "Droste Fabrieken B.V".
1985: Van Nelle wordt weer zelfstandig.
1986: De productie van Droste wordt overgebracht naar de Venz fabriek in het Vaassen.
1989: Droste wordt overgenomen door het Nederlandse suiker- en voedingsmiddelenbedrijf CSM.^[4]
1 januari 1997: CSM verkoopt Droste aan het Duitse bedrijf Hosta.
2008: De oude Drostechocoladefabriek wordt gerenoveerd en verbouwd tot appartementencomplex door architectenbureau Braaksma & Roos.
2024: Droste staat er financieel slecht voor sinds de coronacrisis in Nederland, waardoor orders zijn weggevallen. Hoewel de productie en afzet zich hebben hersteld, dreigt het bedrijf om te vallen door sterk gestegen prijzen van zowel energie als cacao. In augustus 2024 wordt bekendgemaakt dat de Belgische chocoladefabrikant Pauwels Engineering bereid is Droste over te nemen en erin te investeren.^[5]

Droste-effect

De naam Droste is niet alleen bekend geworden door de chocolade die onder die naam is verkocht, maar ook om het droste-effect: het zichzelf herhalende plaatje in een plaatje, zo genoemd naar de afbeelding op de verpakking van Drostechocolade zoals die vanaf circa 1900 is bedrukt.

Op de verpakking staat een verpleegster afgebeeld met in haar handen eenzelfde verpakking. De vermoedelijke tekenaar is de Haarlemse reclametekenaar Johannes Misset, geïnspireerd door een pastel van de Zwitserse schilder Jean-Étienne Liotard: La serveuse de chocolat, ook wel La belle chocolatière genoemd. Deze pastel, die verwijst naar de heilzame werking van chocolade, mag om wettelijke redenen niet in de Verenigde Staten worden gebruikt.

Drostemannetje

In marketing, retail- en reclamedenken was Droste behoorlijk vooruitstrevend. Naar verluidt liet het Haarlemse bedrijf op uitnodiging van het Rotterdamse reclamebureau Nijgh & Van Ditmar al in 1930 het pastillemannetje van huisontwerper Jan Wiegman restylen door de Franse vormgever A.M. Cassandre tot een zakelijk 'Klare Lijn'-beeldmerk dat als neoninstallatie van zes meter hoog en 2000 kilo zwaar in 1931 op het dak van de fabriek aan het Spaarne werd gezet. Daarmee was Droste een bedrijf in bezit van een van de grootste neonreclames ter wereld.

Literatuur

Annemarie Ebeling & Wies Hering Droste, de geschiedenis van de Haarlemse cacao-en chocoladefabriek, De Vrieseborch: Haarlem 1997, ISBN 90-6076-433-1 ('Geschiedenis van Droste' Droste, verkorte weergave van Ebeling & Hering op website van Droste)