Erdal (chemiebedrijf)

De NV Maatschappij voor Waschverwerking Erdal, later de NV Maatschappij voor Wasverwerking, was een bedrijf dat chemische producten, vooral poetsmiddelen vervaardigde (zoals schoensmeer en tandpasta) en dat bestaan heeft van 1915-1983.

Erdal werd gesticht tijdens de Eerste Wereldoorlog door Bertus Kitselaar (1874-1966) en C.E. Jacobs. Kitselaar was al sinds 1907 vertegenwoordiger van de door de Duitse firma Werner & Mertz te Mainz geproduceerde Erdal-schoensmeer. Werner & Mertz werd in 1867 gesticht als fabriek van wasproducten door de broers Friedrich Christoph en Georg Werner. In 1901 werd een nieuw soort schoencrème gepatenteerd, ontwikkeld door de chemicus Philipp Adam Schneider. De naam is afgeleid van de straat waar Werner & Mertz aanvankelijk gevestigd was, de Erthalstrasse. Bertus Kitselaar leerde in de zomer van 1905 het artikel Erdal-schoencrème kennen als Duits fabricaat.

In 1915 richtte hij met Jacobs een vennootschap op om Erdal-schoensmeer in Nederland te produceren. De nieuw opgerichte firma werd voor een kwart door Kitselaar zelf gefinancierd en voor driekwart door de firma Werner & Mertz. De eerste doos Erdal werd op 29 april 1915 geproduceerd in de fabriek te Hilversum. In 1927 werden kantoor en fabriek overgeplaatst naar De Omval te Amsterdam. In 1928 kwam het tot een fusie met de NV Nederlandsche Fabriek van wasproducten De Amstel. De nieuwe combinatie kwam onder leiding te staan van de directeur van De Amstel, Johan Wolbers (1890-1966).

Het symbool van de Erdal-fabrieken was een rode pelikaan, naar de merknaam Peli. De pelikaan werd ook op andere producten afgebeeld.

Erdal breidde in de jaren twintig van de 20e eeuw snel uit en in juni 1936 werd een nieuwe fabriek met kantoor aan de Brabantsestraat 17 te Amersfoort aanbesteed die in mei 1937 in gebruik kwam. Dit complex werd ontworpen door Ph.A. Warners en is nu een industrieel monument. Er waren diverse afdelingen, zoals de blikdrukkerij en de wassmelterij. In 1940 kwam een complete tubefabriek in gebruik, waar van stukken lood tubes werden gemaakt. Een aparte afdeling maakte op grote schaal vliegenvangers ('Vlido'), in 1940 circa twee miljoen per maand. Erdal had toen in totaal ongeveer 300 werknemers.

Na de Tweede Wereldoorlog ontstond het Erdal-concern met meerdere dochterondernemingen:

• NV Cosmetische Fabriek Prodenta
• NV Valma, Fabriek van Auto-onderhoudsmiddelen
• NV Tana Maatschappij
• Medinos Laboratoria

Ook waren er twee productiemaatschappijen in het buitenland:

• NV Prodenta Fabrieken Indonesia met een tandpastafabriek te Soerabaya
• As Prodenta, Kopenhagen

In 1983 werd Erdal door het industrieconcern Sara Lee overgenomen en ondergebracht bij de divisie Household and Body Care. Het Amersfoortse bedrijf werd een tandpastafabriek. Het merk Prodent bleef behouden. In 2009 werd het doorverkocht aan Unilever.

• Erdal schoencrème
• Peli wrijfwas
• Tana schoenpasta
• Duc schuurpoeder
• Ridder poetsextract
• Vlido vliegenvangers
• Prodent tandpasta (merknaam geregistreerd in 1935)
• Medinos tandpasta
• Erdalin kachelpoets
• Kek tapijtreiniger
• Tolet

Het merk Erdal bestaat in Nederland niet meer, de schoenpasta Tana nog wel. Het logo was vroeger een grote zwarte haan met rode kam, nu een bescheiden, roodgekleurd figuurtje. De productie kwam in handen van de Bama-fabrieken te Mosbach, die ook door Sara Lee werden overgenomen. Sinds 2004 wordt Tana voor Bama vervaardigd in het Poolse Gorzów Wielkopolski.

In Duitsland bestaat Erdal nog als merknaam van de onderneming Erdal-Rex Gmbh, een onderdeel van de Werner & Mertz Gruppe te Mainz die aan de wieg stond van Erdal-Nederland. Erdal Duitsland voert als logo een kikker met een kroontje. Ook bij andere gevoerde merknamen komt de kikker in het logo voor.

• Erdal wint het met glans^{[dode link]}
• Tana for shoes that shine all the time