Handelsroute van de Varjagen naar de Grieken

De handelsroute van de Varjagen naar de Grieken was een handelsroute die vrijwel geheel over water ging en die Scandinavië, het Kievse Rijk en het Byzantijnse Rijk met elkaar verbond. De route stelde de Varjagen in staat om een profijtelijke handel met het Byzantijnse Rijk op te zetten.

Naar de Varjaagse stam der Roes werd het gebied langs de route bekend als het land van de Roes. Uiteindelijk stichtten deze Varjagen het Kievse Rijk, grofweg het gebied dat nu bestaat uit Wit-Rusland, Oekraïne en westelijke delen van Rusland.

De route begon in Scandinavische steden als Birka, Hedeby en Gotland en liep door de Oostzee naar de Finse Golf. In de Nestorkroniek wordt de Oostzee de Varjagische zee genoemd. De route gaat daarna via de Neva naar het Ladogameer. Vervolgens liep de route door de Volchov, langs de steden Staraja Ladoga en Novgorod, door het Ilmenmeer en de Lovatrivier. Vervolgens kwamen de schepen via een overtoom nabij Gnjozdovo in de Dnjepr terecht. De Dnjepr werd afgevaren, langs Kiev, tot in de Zwarte Zee. Door de Zwarte Zee over te steken bereikten de schepen het eindpunt Constantinopel. Een alternatieve route liep langs de Westelijke Dvina en de Kasplja, en dan wederom via een overtoom naar Gnjozdovo.

Niet alleen het einddoel Constantinopel was belangrijk. Ook onderweg bij onder andere Gnjozdovo dreven de Varjagen handel met de Krivitsjen. De Krivitsjen maakten boten (vaak boomstamkano's) die zij aan de Varjagen verkochten. De Varjagen laadden de boten met handelswaar en voeren verder naar Constantinopel. Langs de Dnjepr moesten de Varjagen oppassen voor rooftochten van Petsjenegen.

De handelsroute wordt voor het eerst genoemd in de 12e-eeuwse Nestorkroniek, maar bestond al veel eerder, waarschijnlijk vanaf eind 8e, begin 9e eeuw toen de Vikingen in heel Europa op plundertocht waren en ook slaven wilden buitmaken. De handelsroute was, samen met de handelsroute over de Wolga, echt belangrijk vanaf het begin van de 10e eeuw tot aan halverwege de 11e eeuw. Daarna boette de route geleidelijk aan belang in, omdat door de kruistochten er via het Midden-Oosten betere en snellere routes beschikbaar kwamen en ook omdat het Kievse Rijk zich meer op de handel met West-Europa ging richten.

Wijn, specerijen, juwelen, glas, iconen en boeken kwamen uit het Byzantijnse Rijk. Kiev verkocht brood, zilver en handgemaakte goederen. Wolynië verkocht onder andere spinnewielen. Scandinavië verkocht wapens. Het noordelijke gedeelte van het Kievse Rijk verkocht hout, huiden, honing en was. De Baltische stammen verkochten vooral barnsteen.

• Hans Thuis, Nestorkroniek (Uitgeverij Vantilt, Nijmegen, 2015), ISBN 978 94 6004 2287
• (en) Dr. Hilda Roderick Ellis Davidson, The Viking Road to Byzantium. London, 1976 ISBN 0-04-940049-5