Hess Swisstrolley

Hess Swisstrolley
Een Hess Swisstrolley, vierde generatie (met neus van een derde generatie) in Arnhem op lijn  7 .
Type	NAW/Hess/ABB BGT-N (type 1) BGT-N2 (type 2) Hess/Vossloh Kiepe BGT-N2C (02268) (type 3)
Productiejaren	per type: Type 1: 1989-1995 Type 2: 1996-2002 Type 3: 2003-heden Type 4: 2012-heden
Zitplaatsen	38-48
Staanplaatsen	92-102
Capaciteit	130 tot 151 personen
Concurrenten	Van Hool AG300T SOR TNB 18 Solaris Trollino 18 Neoplan Electroliner Škoda 25Tr Irisbus
Carrosserie	NAW (type 1 en 2), Carrosserie Hess AG (type 3)
Aandrijving	Stroom asynchroon. Leveranciers (vanaf): ABB / Siemens (1989) Siemens (1996) Kiepe (1998) Vossloh (2003)
Motor	IVECO
Emissie	Euro 5 EEV
Vermogen	160 pk
Vermogen	118 kW
Overbrenging	Elektisch
Aantal assen	3, waarvan 1 of 2 aangedreven en 1 geleed
Totale lengte	17 976 mm
Totale breedte	2 550 mm
Totale hoogte	3 440 mm
Ledig gewicht	ca. 16 650 kg
Max. totaalgewicht	30 000 kg
Portaal    Openbaar vervoer

De Hess Swisstrolley is een 18 of 18,75 meter lange gelede trolleybus die wordt geproduceerd door Carrosserie Hess in Bellach (Zwitserland). De bus is voorzien van een verlaagde vloer waardoor deze toegankelijk is voor mindervaliden en mensen met kinderwagens. In de bus kunnen ongeveer 140 mensen vervoerd worden (afhankelijk van uitvoering). Er zijn de afgelopen jaren drie generaties ontwikkeld.

In 1989 ontwikkelde Hess, samen met de bedrijfsvoertuigbouwer Arbon & Wetzikon (NAW) als chassisleverancier en Asea Brown Boveri (ABB) als leverancier van elektrische apparatuur, de eerste met een lage vloer gelede trolleybus. Dit type bus kreeg de typeaanduiding NAW/Hess/ABB BGT-N oftewel Swiss Trolley. Het eerste prototype was in vele steden te gast voor proefritten, soms zelfs in de reguliere dienst. Uiteindelijk werden er in 1991 dertien voertuigen (serie 701-713) gekocht in 1991 door de Transports publics genevois (met elektrische apparatuur van Siemens) en een exemplaar door de Zwitserse federale spoorwegen (Verkehrsbetriebe Biel).

In 1996 kwam Hess met de tweede generatie van de Zwitserse trolleys in het toen nieuwe Hess-design op de markt. De typeaanduiding werd veranderd in NAW/Hess/ABB BGT-N2, de naam in Swisstrolley 2 en het elektrische apparatuur werd toen geleverd door Siemens en vervolgens vanaf 1998 door Kiepe. In totaal werden er 35 exemplaren verkocht.

In 1996 gingen er vijf exemplaren naar Transports Régionaux Neuchâtelois voor de stadsdienst in La Chaux-de-Fonds en acht exemplaren naar de stadsvervoerder Städtischen Verkehrsbetriebe Bern, voor op het trolleynetwerk van Bern. In 1998 gingen er nog een twaalf exemplaren naar Städtischen Verkehrsbetriebe Bern en tien exemplaren naar Verkehrsbetriebe Biel voor gebruik in Biel.

De Swisstrolley 3, die wordt gebouwd sinds 2003, is nu het meest succesvolle onderdeel van de Swisstrolley-serie. De lighTram is gebaseerd op deze serie en wordt sinds 2003 ontwikkeld. Na het faillissement van NAW in 2002, had Hess besloten om het chassis voor de bussen zelf te bouwen. Componenten, zoals assen en ophanging, blijven daarentegen door Daimler-Benz geleverd. De elektrische apparatuur werd geleverd door Vossloh, de opvolger van de onderneming Kiepe. De exacte typeaanduiding van de Swisstrolley 3 (vaak afgekort tot ST 3) is Hess/Vossloh Kiepe BGT-N2C (O2668).

De Swisstrolley 4 is momenteel de nieuwste generatie en is in 2012 geïntroduceerd. Het ontwerp zal nog hetzelfde blijven als bij de Swisstrolley 3, echter koos TCL voor een meer op een tram lijkende uiterlijk voor hun bussen. De vierde generatie heeft een ontwerp dat is gebouwd voor modulaire mode en geoptimaliseerd gewicht. Enkele vervoersbedrijven die al de Swisstrolley 4 in dienst hebben zijn onder andere TL met 27 bussen en TCL met 4 bussen,^[1] en de VBZ met 21 bussen.

In september 2016 bestelden zowel Bernmobil (zestien bussen) als Verkehrsbetriebe Biel (tien bussen) enkele nieuwe bussen. Deze bussen zullen de vijfde generatie vormen en in de loop van 2018 worden geleverd.^[2][3]

In eerste instantie verschilde de Swisstrolley 3 in 2003 aan de buitenkant niet zoveel van de Swisstrolley 2. Er waren alleen enkele kleine dingen zoals de kuip op het dak. Het Hess ontwerp uit 1996 was in deze tijd met kleine aanpassingen nog steeds actueel. In het interieur vielen een aantal dingen op. Zo vielen vooral de nieuwe, gebogen vormen van de ondersteunende staven en het feit dat de rolstoelplaatsen nu te vinden waren in de tweede en de derde deur, en niet langer meer in de tweede en de vierde deur. Ook werden andere stoelen geïnstalleerd. Er moet echter worden opgemerkt, dat de inrichting van de bussen kan worden beïnvloed door de exploitanten.

Vanaf 2006 werd de Swisstrolley 3 gebouwd in het nieuwe Hess-ontwerp. Deze verandering was vooral aan de buitenkant te zien. Binnenin de bus was er weinig veranderd, met uitzondering van het feit dat de stoelen een andere vorm kregen.

Op basis van de Swisstrolley werd er in 2010, in navolging van de hybride Hess lighTram, ook een hybride versie ontwikkeld voor de Swisstrolley. Om onderscheid te maken tussen de trolleybus en de hybride bus werd dit de Hess SwissHybrid genoemd.

In Nederland is Hermes de enige busmaatschappij die met de Hess trolleys rijdt. Daarnaast rijden er vooral in Zwitserland nog verschillende exemplaren rond. Ook in Duitsland en Frankrijk rijden er verschillende exemplaren rond.

In 2009 bestelde Novio negen bussen (series 5234-5242) voor de stadsdienst in Arnhem met nog een optie voor vijf bussen meer. Deze bussen waren exemplaren van de derde generatie en zouden een groot deel van de oude Volvo-trolleybussen vervangen. In juli 2012 werd bekend dat er 31 extra Swisstrolleys van de derde generatie waren besteld voor de stadsdienst in Arnhem. Deze bussen, voor Hermes die onder de naam Breng ging rijden, werden geleverd in 2013, 2015, 2016 en 2017. De bussen die eerst bij Novio reden, werden door Hermes overgenomen.

Bedrijf	Generatie	Bouwjaar	Aantal	Series	Inzet	Opmerkingen	Afbeelding
Duitsland
Oberleitungsbus Solingen	3e		15	951-965	Solingen	Driedeursvariant, volgens het nieuwe ontwerp
Frankrijk
TCL	4e		4	901-904	Limoges	Volgens een speciaal ontwerp
Nederland
Hermes	3e	2009	9	5234-5242	Arnhem	Driedeurs variant, volgens het nieuwe ontwerp. Ex-Novio
	4e	2013	11	5243-5253		Driedeurs variant, volgens het oude ontwerp van de derde generatie
	4e	2015	5	5254-5258		Driedeurs variant, volgens het oude ontwerp van de derde generatie
	4e	2016	5	5259-5263		Driedeurs variant, volgens het oude ontwerp van de derde generatie
	4e	2017	10	5264-5273		Driedeurs variant, volgens het oude ontwerp van de derde generatie
Zwitserland
Bernmobil	2e		20	1-20	Bern
	5e		17	21-37
Stadtbus Winterthur	3e		24	101-124	Winterthur
TL	3e		35	831-865	Lausanne	Volgens het nieuwe ontwerp
	4e		27	866-892
TPF	3e		9	513-521	Fribourg	Volgens het oude ontwerp
	3e		12	522-533		Volgens het nieuwe ontwerp
TPG	1e		13	701-713, (721)	Genève	709 werd in 2003 omgebouwd naar een Hess lighTram en kreeg nummer 721.
	3e		38	731-768		Volgens het oude ontwerp
	4e		1	1397		Prototype
TRN	2e		5	121-125	Neuchâtel
	3e		20	131-150		Volgens het nieuwe ontwerp.
Trolleybus St. Gallen	3e		17	171-187	Sankt Gallen	Volgens het nieuwe ontwerp
Trolleybus Winterthur	3e		21	101-121	Winterthur	Driedeursvariant Volgens het nieuwe ontwerp
VB	2e		10	81-90	Biel
	3e		10	51-60		Volgens het nieuwe ontwerp
	5e		10	??
VBL	3e		10	201-210	Luzern	Volgens het oude ontwerp
	3e		16	211-226		Volgens het nieuwe ontwerp
	4e		4	227-230
VBSH	1e		8	111-118	Schaffhausen
	3e		7	101-107		Volgens het nieuwe ontwerp
VBZ	3e		23	144-161	Zürich	Volgens het nieuwe ontwerp
	4e		21	162-182

• Technische informatie over Hess Swisstrolley

Zie de categorie Hess Swisstrolley van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.