Hoytema State

Hoytema State
Een prent van de Hoytema State uit 1722, getekend door Jacobus Stellingwerff. De tekening bevindt zich in het Prentenkabinet in het Fries Museum te Leeuwarden.
Locatie	Jonkershuizen (Buwaldaburen),  Nederland
Algemeen
Kasteeltype	Stins
Gebouwd in	<1503
Gesloopt in	1906
Gebeurtenissen	Stinspoort gebouwd rond 1660, herenbehuizing verbouwd in 1779.
Uitsnede van de 'Nieuwe Caert van Frieslant' (reproductie uit 1739).
Wapensteen uit 1660 waarop de gecombineerde familiewapens van de families Hoytema en Ockema te zien zijn. De wapensteen bevindt zich in het Fries Museum te Leeuwarden.

De Hoytema State (ook: Oenema State) was een stins dat gelegen was in de buurtschap Buwaldaburen, later ook Jonkershuizen geheten. Het had een oppervlakte van 92 pondematen en 33 bunders.

De State wordt in 1503 voor het eerste vermeld als de Oenema State. Door een huwelijk tussen de families Oenema en Hoytema van Ockema verandert de naam later in Hoytema State.^[1] Homme Hoytema (ook bekend als: Homme Hoytema van Ockema) was de (voor zover bekend) enige adellijke bewoner die Buwaldaburen waarschijnlijk ooit heeft gehad.^[2] Boven de poort van de boerderij, liet Homme in 1660 een wapensteen inmetselen waarop in een nieuw wapen te zien was: Hoytema van Ockema. De oude wapens Hoytema en Ockema werden gecombineerd. Homme trouwde met een Siu Oenema te Bualda. Haar familie bezat de State reeds lange tijd. Hierna bewoonden nog enkele generaties Hoytema de voorname State. Op een enkele landkaart wordt de Hoytema State vermeld, zoals bijvoorbeeld op de 'Nieuwe Caert van Frieslant' van Bernardus Schotanus à Sterringa.

Uit de bewaard gebleven tekening uit 1722 van Jacobus Stellingwerff valt op te maken dat de State te bereiken was via een grote poort, omgracht was en uit een huis van één bouwlaag tussen trapgevels, met verschillende aanbouwen, bestond. In 1788 wordt een aantal aanzienlijke kenmerken van de State genoemd. Het bestaat dan uit een singel en gracht, waaruit een stenen brug is opgemetseld met een hoge en wijde poort, die "groot genoeg was om voor een stad te staan". In deze poort kon via een eiken wenteltrap een ruime bovenkamer bereikt worden, die uitzicht gaf over Bolsward. De brug en poort bevonden zich toen nog in een goede staat en zouden volgens de overlevering rond het jaar 1660 gebouwd zijn en circa 6000 gulden hebben gekost. De herenbehuizing binnen de gracht werd in 1779 verbouwd, nadat het door ouderdom in verval was geraakt. Achter een goed betimmerde bedschutting bevond zich een grote zaal met witte marmerstenen met een rooms huisaltaar, waar een priester of kapelaan mogelijk (in het geheim) diensten heeft gehouden^[3]. De eigenaars van de State speelden namelijk een actieve rol in het katholieke leven en verleenden in de 17e eeuw onderdak aan in het geheimwerkende katholieke geestelijken. Een houten middeleeuwse Piëta of “Nood Godsbeeldje“ afkomstig uit deze verborgen kapel is bewaard gebleven.^[4] In 1906 is de State volledig afgebroken en werd de terp waarop deze was gebouwd afgegraven. Bij het afgraven van de terp, werd een menselijk skelet in zittende houding gevonden.^[5]