Nautilus pompilius

Nautilus pompilius
	Nautilus pompilius in het aquarium van Pairi Daiza
Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Mollusca (Weekdieren)
Klasse:	Cephalopoda (Inktvissen)
Orde:	Nautilida
Familie:	Nautilidae
Geslacht:	Nautilus
Soort
	Nautilus pompilius; Linnaeus, 1758
	Anatomie van volwassen vrouwtje
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Nautilus pompilius op Wikispecies
	(en) World Register of Marine Species
Portaal	Biologie

Nautilus pompilius is een inktvissensoort uit de familie Nautilidae.^[2] De soort is een aaseter die ook wel kleine levende prooien pakt als de kans zich voordoet.

Naamgeving

De wetenschappelijke naam van de soort is gepubliceerd in 1758 door Linnaeus in de tiende editie van Systema naturae.^[3] Linnaeus beschreef de soort niet zelf. Hij volstond met de samenvatting "Nautilus testae apertura cordata, anfractibus contiguis obtusis laevibus" [Nautilus met een schaal (schelp) met een hartvormige opening, met een winding die glad op de aangrenzende aansluit], en citeerde vervolgens P. Belon (1553),^[4] J. Jonston (1650),^[5] M. Lister (1688),^[6] G.E. Rumphius (1705),^[7] F. Bonanni (1684),^[8] N. Gualtieri (1742),^[9] A.J. Dézallier d'Argenville (1742),^[10] J. Petiver (1713),^[11] idem (1702),^[12] J.P. Breyne (1732)^[13] en J.T. Klein (1753).^[14] De soort was dus al door ten minste tien andere auteurs afgebeeld en beschreven. Ook de naam Pompilos, wat "loods" betekent en waaronder het dier bij Plinius bekend was, werd al door enkele van de genoemde auteurs (Jonston, Rumphius, Gualtieri) gememoreerd. Linnaeus was degene die de soort als eerste het geldige binomen Nautilus pompilius gaf. Als typelocatie noemt hij India, waarmee in die tijd de hele regio Oost-Indië werd aangeduid.

Verspreiding

Nautilus pompilius komt voor in het zoute water van het centrale deel van het Indopacifisch Gebied en heeft van alle soorten in het geslacht de grootste verspreiding.^[15] De soort komt niet samen voor met de nauw verwante en sterk gelijkende Nautilus belauensis.

Nautilus pompilius kent verschillende populaties. In het grootste deel van het verspreidingsgebied is de gemiddelde schelpdiameter bij volwassen dieren tussen 170 en 180 mm. Individuen van de populatie voor de westkust van Australië worden aanzienlijk groter, met een gemiddelde diameter van 222 mm.

Verschil met verwante soorten

Van de twee Nautilus-soorten waarmee deze soort samen kan worden gevonden, N. macromphalus en N. stenomphalus, verschilt Nautilus pompilius door het ontbreken van een zichtbare navel in het centrum van de schelp: de laatste winding van de schelp bedekt de voorlaatste volledig.^[15]

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Linnaeus, C. (1758) Systema Naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Editio decima, reformata [10th revised edition], vol. 1: 824 pp. Laurentius Salvius: Holmiae.
↑ World Register of Marine Species (2013). Nautilus pompilius Linnaeus, 1758 Geraadpleegd op 19 april 2013
↑ Linnaeus, C. (1758). Systema naturae ed. 10(i): 709
↑ Belon, P. (1553). De aquatilibus plaat 382, Nautilus alter
↑ Jonston, J. (1650). Historiae naturalis de exanguibus aquaticis libri IV plaat 10, fig. 1, 2, 7 = Argonauta argo, een misverstand; bedoeld wordt fig. 3 en 4
↑ Lister, M. (1688). Historia Conchyliorum boek IV, sectie IV, Caput I plaat 1, fig. 1, 2, 3
↑ Rumphius, G.E. (1705). D'Amboinsche Rariteitkamer plaat 17, fig. A, B, C
↑ Bonanni, F. (1684). Recreatio mentis I fig. 1, 2 (alternatieve link fig. 1, 2)
↑ Gualtieri, N. (1742). Index testarum conchyliorum plaat 17, tekst, plaat 17, plaat 18, tekst, plaat 18
↑ Dézallier d'Argenville, A.J. (1742). L' histoire naturelle éclaircie dans deux de ses parties principales, la lithologie et la conchyliologie plaat 8, fig. E, F
↑ Petiver, J. (1713). Aquatilium animalium Amboinae plaat 3, fig. 7
↑ Petiver, J. (1702). Gazophylacii naturae plaat 99, fig. D
↑ Breyne, J.P. (1732). Dissertatio physica de polythalamiis p. 14 en plaat 1
↑ Klein, J.T. (1753). Tentamen methodi ostracologicae plaat 1, fig. 1, 2
↑ ^a ^b Jereb, P. (2005). Chambered Nautiluses in: P. Jereb & C.F.E. Roper, eds. Cephalopods of the world, FAO Species Catalogue for Fishery Purposes No. 4, Vol. 1: 53

[1] Linnaeus, C. (1758) Systema Naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Editio decima, reformata [10th revised edition], vol. 1: 824 pp. Laurentius Salvius: Holmiae.

[Worms-2] World Register of Marine Species (2013). Nautilus pompilius Linnaeus, 1758 Geraadpleegd op 19 april 2013

[3] Linnaeus, C. (1758). Systema naturae ed. 10(i): 709

[4] Belon, P. (1553). De aquatilibus plaat 382, Nautilus alter

[5] Jonston, J. (1650). Historiae naturalis de exanguibus aquaticis libri IV plaat 10, fig. 1, 2, 7 = Argonauta argo, een misverstand; bedoeld wordt fig. 3 en 4

[6] Lister, M. (1688). Historia Conchyliorum boek IV, sectie IV, Caput I plaat 1, fig. 1, 2, 3

[7] Rumphius, G.E. (1705). D'Amboinsche Rariteitkamer plaat 17, fig. A, B, C

[8] Bonanni, F. (1684). Recreatio mentis I fig. 1, 2 (alternatieve link fig. 1, 2)

[9] Gualtieri, N. (1742). Index testarum conchyliorum plaat 17, tekst, plaat 17, plaat 18, tekst, plaat 18

[10] Dézallier d'Argenville, A.J. (1742). L' histoire naturelle éclaircie dans deux de ses parties principales, la lithologie et la conchyliologie plaat 8, fig. E, F

[11] Petiver, J. (1713). Aquatilium animalium Amboinae plaat 3, fig. 7

[12] Petiver, J. (1702). Gazophylacii naturae plaat 99, fig. D

[13] Breyne, J.P. (1732). Dissertatio physica de polythalamiis p. 14 en plaat 1

[14] Klein, J.T. (1753). Tentamen methodi ostracologicae plaat 1, fig. 1, 2

[FAO-15] Jereb, P. (2005). Chambered Nautiluses in: P. Jereb & C.F.E. Roper, eds. Cephalopods of the world, FAO Species Catalogue for Fishery Purposes No. 4, Vol. 1: 53

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]