Perijasaurus

Perijasaurus lapaz is een plantenetende sauropode dinosauriër, behorende tot de Eusauropoda, die tijdens de vroege Jura leefde in het gebied van het huidige Colombia.

Op 27 maart 1943 vond een team van de Tropical Oil Company, op zoek naar olie, bij Cesar een wervel van een sauropode. Het fossiel werd naar de Universiteit van Californië - Berkeley gezonden. In 1955 werd de vondst kort beschreven door Wann Langston jr.. Het was toen het meest noordelijke bewijs voor sauropoden op het zuidelijk halfrond. In het noorden van Zuid-Amerika worden nog steeds weinig sauropoden gevonden en de wervel is het enige sauropode fossiel uit die regio die uit de Jura dateert. Bij de eerste preparatie werden de drie delen waaruit het stuk bestaat aan elkaar gelijmd en ontbrekende delen met gips aangevuld. Eind 2020 werd het specimen opnieuw geprepareerd waarbij lijm en gips werden verwijderd en zo nodig vervangen door moderne kunststoffen. Dit verhoogde het waarneembare detail aanzienlijk en verlaagde het gewicht. Kopieën werden door een 3D-printer gemaakt na fotogrammetrie. De conclusie kon worden getrokken dat het een nog onbenoemde soort betrof.

In 2022 werd de typesoort Perijasaurus lapaz benoemd en beschreven door Aldo F. Rincón, Daniel A. Raad Pájaro, Harold F. Jiménez Velandia, Martín Dário Ezcurra en Jeffrey A. Wilson Mantilla. De geslachtsnaam verwijst naar de Serranía del Perijá-bergketen. De soortaanduiding verwijst naar de stad La Paz, maar ook naar de Acuerdos de Paz, de vredesovereenkomsten tussen de regering en de guerrilla uit 2016, die het mogelijk maakten het gebied weer te onderzoeken.

Het holotype, UCMP 37689, is vermoedelijk gevonden in een laag van de bovenste La Quinta-formatie die dateert uit het Toarcien-Aalenien, tussen de 175,5 en 174,8 miljoen jaar oud. Het bestaat uit een voorste/middelste ruggenwervel, wellicht de vijfde in de reeks. Het betreft een volwassen exemplaar.

Perijasaurus is een middelgrote eusauropode. De wervel heeft een hoogte van vijfenvijftig centimeter en een breedte van vijfenveertig centimeter. De totale lengte kan ruim tien meter hebben bedragen.

De beschrijvers stelden een aantal onderscheidende kenmerken vast. Twee daarvan zijn autapomorfieën, unieke afgeleide eigenschappen. De voorste/middelste ruggenwervels hebben een gesplitste richel tussen het wervellichaam en het achterste gewrichtsuitsteeksel. De facetten van de achterste gewrichtsuitsteeksels welven in achteraanzicht sterk naar boven.

Verder is er een unieke combinatie van op zich niet unieke kenmerken. Tussen de achterste gewrichtsuitsteeksels bevindt zich een enkelvoudige dwarsrichel. Er lopen per zijde twee richels tussen het doornuitsteeksel en het zijuitsteeksel. De hoogte van de wervelboog onder het niveau van de achterste gewrichtsuitsteeksels is groter dan de hoogte van het wervellichaam. De zijuitsteeksels zijn schuin naar boven en zijwaarts gericht. Het boveneinde van het doornuitsteeksel is sterk overdwars verbreed.

Op de wervel is het systeem van richels ofwel laminae matig goed ontwikkeld. Het centrumn toont pneumatische fossae maar mist pleorocoelen, een teken dat Perijasaurus buiten de Neosauropoda staat. Wel zijn er deuken op de zijkanten die naar schatting het gewicht van de wervel met 21% verlaagden. De wervel is niet verticaal afgeplat, een basaal kenmerk. De voorrand van het doornuitsteeksel loopt over in het zijuitsteeksel.

Langston plaatste het taxon in 1955 als Sauropoda indeterminata. De studie uit 2022 maakte een exacte cladistische analyse mogelijk. Hieruit werd duidelijk dat Perijasaurus vrijwel zeker basaal in de Eusauropoda staat. Hij kan een vroege radiatie van zulke vormen in de Jura vertegenwoordigen. Door een gebrek aan gegevens viel de precieze positie lastig te bepalen. Drie mogelijkheden waren het waarschijnlijkst: basaal aan Patagosaurus; meer direct onder Cetiosaurus in de stamboom; of onder de Mamenchisauridae in de stamboom. Geen van die uitkomsten werd echter sterk ondersteund.

De beschrijvers drukten al die onzekerheid uit in het volgende kladogram met Perijasaurus in een "kam" of polychotomie met de drie mogelijke meer naaste verwanten:

• Langston, W., Jr., and J.W. Durham. 1955. "A sauropod dinosaur from Colombia". Journal of Paleontology 29: 1047–1051
• Aldo F. Rincón, Daniel A. Raad Pájaro, Harold F. Jiménez Velandia, Martín D. Ezcurra & Jeffrey A. Wilson Mantilla (2022): "A sauropod from the Lower Jurassic La Quinta formation (Dept. Cesar, Colombia) and the initial diversification of eusauropods at low latitudes", Journal of Vertebrate Paleontology DOI:10.1080/02724634.2021.2077112