Sintrale Kommisje Skûtsjesilen

SKS skûtsjesilen in Eernewoude in 2005.

De Sintrale Kommisje Skûtsjesilen ([sɪn’tra:lə ko’mɪsjə/kə’mɪsjə ’skutsjəsilən]?) (afgekort SKS, Nederlands: Centrale Commissie Skûtsjezeilen) is in 1945 opgericht als organisatie van de jaarlijkse zeilwedstrijden op de Friese wateren met historische vrachtzeilschepen

Polygoonjournaal uit 1952 over het skûtsjesilen.
Skûtsjesilen bij Grouw in het bioscoopjournaal van 3 augustus 1957

Tot 1945 werd er bij het skûtsjesilen gezeild in diverse watersportplaatsen, maar was er geen overkoepelende organisatie. Daarom is de Sintrale Kommisje Skûtsjesilen (SKS) ontstaan. De SKS heeft in de loop der jaren steeds meer centrale taken gekregen, terwijl de plaatselijke wedstrijden nog steeds worden georganiseerd door lokale wedstrijdcommissies (onder SKS-vlag). De SKS regelt onder meer de jurering tijdens de wedstrijden, de afzetting van het wedstrijdveld, de start en finish (met een startschip) en de meeste contacten met de media. Wijzigingen in het algemeen reglement (onder andere wat betreft de originaliteit van de schepen) hebben de afgelopen jaren nogal eens voor opschudding gezorgd.

De SKS hecht ook aan vaste tradities, zo wordt er in de eerste twee weken van de bouwvakvakantie volgens een vast wedstrijdschema gezeild en vindt er op de vrijdag voorafgaand aan de wedstrijden de loting plaats in Grou voor De Veenhoop en Eernewoude (in verband met aangemeerde start met startnummers). Vanaf 2013 wordt volgens onderstaand schema gezeild.[1]

Dag 1e week 2e week
Zaterdag Grou Stavoren
Maandag De Veenhoop (Drachten) Woudsend
Dinsdag Eernewoude rustdag / inhaaldag (Woudsend)
Woensdag Terhorne Lemmer (organisatie: Leeuwarden)
Donderdag Langweer Lemmer
Vrijdag Elahuizen Sneek
Op zondag wordt er niet gezeild.

Deelnemers SKS

[bewerken | brontekst bewerken]

Sinds 1973 wordt er met een vaste groep van veertien skûtsjes aan het SKS-kampioenschap deelgenomen. Oorspronkelijk met dertien plaatselijke commissie skûtsjes en een privéschip, de d'Halve Maen van Philips Drachten. Tegenwoordig is de d'Halve Maen ook in een stichting ondergebracht. De zeiltekens van de commissies staan vast. De skûtsjes worden van tijd tot tijd vervangen, meestal gaat dit gepaard met een naamswijziging van het schip.

In 2013 kwam er een einde aan de 40-jarige samenwerking tussen stichting Bolswarder Skûtsje en de Familie Meeter (de eigenaren van het skûtsje en houders van de SKS-startlicentie). De familie Meeter vaart vanaf 2014 voor Akkrum.[2][3][4]

Plaats Naam Skûtsje Bouwjaar Zeilteken
Akkrum Eildert Sietez 1910 PM (gestileerd in vorm van zeil op skûtsje)
Drachten Twee Gebroeders (D) 1913 D
Drachten D'Halve Maen 1912 Halve maan
Eernewoude Twee Gebroeders (E) 1930 E
Grou Doarp Grou 1909 G
Heerenveen Gerben van Manen 1915 H
Huizum (Leeuwarden) It Doarp Huzum 1925 M (met daardoor een L)
Joure Oeral Thús 1923 J
Langweer De Jonge Jan 1911 Zwaan
Leeuwarden Rienk Ulbesz 1915 Leeuw
Lemmer Lemster Skûtsje 1930 L
Sneek Sneker Pan 1913 Waterpoort
Stavoren Súdwesthoek 1923 SWH
Woudsend Klaas van der Meulen 1911 W
Voorheen
Plaats Naam Skûtsje Bouwjaar Zeilteken
Bolsward Bolsward 1910 B (met daarin P en M)

SKS-kampioenen

[bewerken | brontekst bewerken]
Aantal Commissie Kampioen in
17 Heerenveen 1963, 1964, 1965, 1968, 1974, 1975, 1976, 1977, 1981, 1990, 1992, 1993, 1994, 1997, 2006, 2008, 2010
17 Grou 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1967, 1972, 2000, 2001, 2005, 2009, 2014, 2017, 2018, 2019, 2023, 2024
11 Sneek 1973, 1984, 1995, 1996, 2002, 2003, 2007, 2011, 2012, 2013, 2016
4 Eernewoude 1956, 1957, 1982, 1983
4 Lemmer 1966, 1986, 1988, 2022
3 Woudsend 1985, 1989, 1991
3 Bolsward 1978, 1987, 2004
2 Langweer 1969, 1980
2 Huizum 1970, 1971
2 Leeuwarden 1998, 1999
1 Stavoren 1979
1 Joure 2015
privé 1945, 1946, 1947, 1948, 1949, 1950, 1951, 1952, 1953, 1954, 1955

Voor 1956 waren het particuliere schippers die deelnamen aan het skûtsjesilen, vanaf 1956 kwamen er steeds meer plaatselijke commissies die een skûtsje kochten en tegen elkaar in het strijdperk traden. Sommige schippers die eerder als particulier meededen, zeilden vanaf 1956 voor een plaatselijke commissie (o.a. Klaas van der Meulen, Ulbe Zwaga, Jan van Akker en Berend Mink).

Schipper Skûtsje Aantal Commissie Kampioen in
Klaas van der Meulen Twee Gebroeders (Salvarda)
4
privé 1945, 1947, 1951,1954
Ulbe Zwaga 1) Twee Gebroeders (Zwaga)
2) Doarp Grou
4
7
privé
Grou
1946, 1948, 1949, 1950
1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1967, 1972
Jan Sytema De Jonge Jan
1
privé 1952
Tjitte Jansz. Brouwer De Jonge Jan
1
privé 1953
Jan van Akker Twee Gebroeders (van Akker)
1
privé 1955
Berend Mink De Nijverheid
2
Eernewoude 1956, 1957
Siep van Terwisga Gerben van Manen
3
Heerenveen 1963, 1964, 1965
Rintje Ritsma Lemster Skûtsje
1
Lemmer 1966
Tjitte Lammertsz. Brouwer Gerben van Manen
6
Heerenveen 1968, 1974, 1975, 1976, 1977, 1981
Rienk Ulbesz. Zwaga 1) Twee Gebroeders (Zwaan)
2) Súdwesthoek
1
1
Langweer
Stavoren
1969
1979
Lodewijk Meeter It Doarp Huzum
2
Huizum 1970, 1971
Jan van Akker Sneker Pan
2
Sneek 1973, 1984
Siete Meeter Bolsward
2
Bolsward 1978, 1987
Lammert Ulbesz. Zwaga Twee Gebroeders (Zwaan)
1
Langweer 1980
Jeen Ulbesz. Zwaga Emanuel
2
Eernewoude 1982, 1983
Keimpe Klaasz. van der Meulen Klaas van der Meulen
1
Woudsend 1985
Jelle Reijenga Lemster Skûtsje
2
Lemmer 1986, 1988
Teake Klaasz. van der Meulen Klaas van der Meulen
2
Woudsend 1989, 1991
Tjitte Sietsesz. Brouwer Gerben van Manen
5
Heerenveen 1990, 1992, 1993, 1994, 1997
Douwe Jzn. Visser Sneker Pan
9
Sneek 1995, 1996, 2002, 2003, 2007, 2011, 2012, 2013, 2016
Ulbe Rienksz. Zwaga Rienk Ulbesz
2
Leeuwarden 1998, 1999
Berend J. Mink Doarp Grou
2
Grouw 2000, 2001
Eildert Sietesz. Meeter Bolsward
1
Bolsward 2004
Douwe Azn. Visser Doarp Grou
8
Grouw 2005, 2009, 2014, 2017, 2018, 2019, 2023, 2024
Pieter Sietsesz. Brouwer Gerben van Manen
3
Heerenveen 2006, 2008, 2010
Dirk Jan Reijenga Oeral Thús
1
Joure 2015
Albert Jzn. Visser Lemster Skûtsje
1
Lemmer 2022

Vleugelklassement

[bewerken | brontekst bewerken]

Het Vleugelklassement[5] is de ranglijst van de meest succesvolle schippers aller tijden. Dit klassement is gebaseerd op het aantal eerste, tweede en derde plaatsen dat een schipper heeft behaald tijdens officiële SKS-wedstrijden (kampioenschappen). Een eerste plaats levert drie punten op, een tweede plaats twee punten en een derde plaats één punt. Schippers die geen punten hebben behaald zijn niet opgenomen in dit overzicht.

Eindklassementen (2000-2024)

[bewerken | brontekst bewerken]
N.B. Bolsward t/m 2013, Akkrum vanaf 2014
jaartal 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2022 2023
Bolsward/Akkrum 6 7 4 10 1 5 12 8 5 4 5 5 3 6 6 4 6 4 3 4 12 6 9
Drachten 13 14 8 3 5 10 10 9 12 9 11 6 8 4 12 13 5 12 10 10 10 12 14
d’Halve Maen 9 6 10 5 6 6 4 3 10 8 13 12 6 10 9 12 10 8 9 7 11 11 8
Eernewoude 7 9 9 11 11 11 11 6 7 7 4 8 4 5 3 7 2 6 6 6 6 5 13
Grouw 1 1 6 6 4 1 3 4 3 1 6 2 2 2 1 3 3 1 1 1 2 1 1
Heerenveen 5 10 3 8 2 4 1 2 1 2 1 3 9 8 14 9 11 2 2 2 4 3 2
Huizum 12 12 11 14 14 14 14 12 14 13 14 14 14 14 13 14 14 7 7 5 7 7 7
Joure 11 3 disq 12 7 7 6 11 4 6 2 4 5 3 5 1 6 disq 11 9 8 8 6
Langweer 10 8 7 7 12 13 9 7 11 14 12 10 13 9 8 2 9 13 14 14 3 10 12
Leeuwarden 3 4 disq 9 13 12 7 14 9 11 8 13 11 11 10 10 12 11 5 8 5 4 3
Lemmer 2 11 2 2 8 2 8 5 6 5 9 11 7 7 4 8 4 5 4 3 1 2 4
Sneek 4 2 1 1 3 3 2 1 2 3 3 1 1 1 2 6 1 3 12 12 8 9 5
Zuidwesthoek 14 13 12 13 10 9 13 13 13 12 10 7 12 13 7 11 8 9 8 11 13 14 11
Woudsend 8 5 5 4 9 8 5 10 8 10 7 9 10 12 11 5 13 10 13 13 14 13 10
  • In 2002 zijn Joure en Leeuwarden gediskwalificeerd wegens overtreding van het wedstrijd- en originaliteitsklassement (Formule 2000).
  • In verband met de zeilformule heeft Langweer in 2017 de wedstrijd bij Stavoren verlaten en verder in dat jaar niet meer deelgenomen aan de competitie.
  • In 2017 is het skûtsje van Joure (na 2 wedstrijden) uitgesloten van de overige wedstrijden, omdat het mastbeslag niet voldeed aan de eisen van het Originaliteitsreglement.
  • In 2020 en 2021 is het skûtsjesilen niet doorgegaan als gevolg van de coronamaatregelen.
Toelichting

In de loop der jaren is een groot aantal boeken over het skûtsjesilen uitgebracht. Het eerste skûtsjeboek verscheen al in 1958 (met een Engelstalige samenvatting). Bij het veertigjarig jubileum van de SKS in 1985 werd een boekje uitgebracht waarin alle onderdelen van het skûtsje (van trommelstok tot vingerling) werden omschreven. Toen de SKS 50 jaar bestond, verscheen er een uitgebreid boek met veel historische gegevens over de skûtsjes, de schippers en de wedstrijden.

In 2004 werd er een boek uitgebracht waarin alle uitslagen zijn opgenomen vanaf het begin van de negentiende eeuw (voor prijs en eer). De meeste skûtsjes die nu aan de wedstrijden deelnemen zijn gebouwd tussen circa 1900 en 1930. Die skûtsjes vierden een eeuw later hun jubileum (bijvoorbeeld Heerenveen, Drachten en Woudsend) wat in een aantal gevallen gepaard ging met een jubileumboek.

Het skûtsjesilen was tot circa 1955 een strijd tussen beroepsschippers die vaak een armoedig bestaan leden. In een aantal boeken wordt het leven van deze schippers en hun gezinnen beschreven. Sommige skûtsjes zijn meermalen van eigenaar gewisseld. Ook daarover zijn boeken geschreven met foto's van vroeger en nu.

Dit overzicht is niet volledig, er zijn nog meer boeken verschenen die niet in dit overzicht staan.

Literatuurlijst
  • Lieuwe Pietersen (1958). Skûtsjesilen. Drachten: Drukkerij Laverman N.V.
  • Hans Bakker (1971). Bonkige skûtsjes, bondige schippers (geschiedenis van het skûtsjesilen in Friesland). Leeuwarden: Miedemapers.
  • Hylke Speerstra (1973). De laatste echte schippers (binnenvaart onder zeil). Bussum: Unieboek b.v.
  • Wim Klein en Harm Hollema (1981). 25 Jier Earnewâldster Skûtsje.
  • Albert van Akker, Albert van Keimpema (1985). Skûtsjes van trommelstok tot fingerling. Leeuwarden: Sintrale kommisje skûtsjesilen.
  • Johan Salverda, (1986). Van turfvaart tot volksvermaak (met opkomst en bloei van het skûtsjesilen). Drachten/Leeuwarden: Friese Pers Boekerij b.v.
  • Rienk Wegener Sleeswijk, Eelke Lok, Gosse Blom (1995). SKS skûtsjesilen. (Schippers, kommissies, skûtsjes en wedstrijden van de Sintrale Kommisje Skûtsjesilen). Leeuwarden: Hedeby publishing.
  • Klaas Jansma, Johannes van der Kooi en Marten Sandburg (1996). Skûtsjesilen (over bouwers, schippers en wedstrijden). Leeuwarden: Friese Pers Boekerij.
  • Klaas Jansma (2000). Hoop doet leven; het verhaal van Pieter Brouwer 1904-1985. Leeuwarden: PENN & Partners/Utjouwerij Frysk en fry.
  • Hylke Speerstra en Anne Tjerkstra (2002). Heil om Seil (skippersferhalen mei tekeningen fan Anne Tjerkstra). Leeuwarden: Friese Pers Boekerij.
  • Klaas Jansma (2004). Met geveegde kont; schippers en skûtsjes terug naar de oorsprong. Leeuwarden: PENN & partners.
  • Gosse Blom (2004). Om priis en eare (útslaggen fan it skûtsjesilen). (pdf) Leeuwarden: Fryske akademy/PENN Communicaties.
  • Frits Jansen en Klaas Jansma (2005). Van Zwaluw tot Roek. Het verhaal van een skûtsje. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
  • Atsje Bruinsma e.a. (2006). Trendsetters oan it fuottenein (50 jier Earnewâldster skûtsje).
  • Klaas Jansma (2007). Voor eigen risico, leed en onvrede, maar kampioen! (Gerben van Maanen, Heerenveen). Leeuwarden: PENN uitgeverij.
  • Jelle Kuipers en Koos Rademakers (2007). Van Ambulant tot Zwaluw. De Friese ijzervloot geregistreerd. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
  • Klaas Jansma (2008). Lemster skûtsje. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
  • Klaas Jansma (2009). Kleine encyclopedie van het skûtsjesilen. Leeuwarden: PENN uitgeverij/ Friese Pers boekerij.
  • Gosse Blom (2010). Het skûtsjesilen, een inleiding. Leeuwarden: Bornmeer.
  • Klaas Eildert Meeter en Hilda Talsma-Krottje (2010). De Jonge Jan; de Poep en de Sytema’s. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
  • Eildert Lzn. Meeter (2010). Van scheepsrat tot huisjeskloot. Ware verhalen van een Meeter. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
  • J. de Hoop en Klaas Jansma (2011). Troch de wyn (1862-2012) Leeuwarden: PENN uitgeverij.
  • Eildert Lzn. Meeter (2012). 50 jaar met de kop er voor. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
  • Anne Roel van der Meer en Bonne Stienstra (2012). Skûtsjebloed; 14 bijzondere schippersportretten. Grou: Louise.
  • Eelke Lok e.a. (2012). Het familieskûtsje “Klaas van der Meulen” 1912-2012 . Woudsend: Stichting skûtsje Klaas van der Meulen.
  • Hattum Hoekstra (2013). De Twee Gebroeders van Drachten (1913-2013) – Honderd jaar hardzeilen. Drachten: Stichting het Drachtster skûtsje De Twee Gebroeders.
  • Klaas Jansma (2014). De leeuw is los; 100 jaar Rienk Ulbesz. Leeuwarden: uitgeverij PENN.
  • Frits Jansen, Klaas Jansma en Martsje de Jong (2016). Van schroot naar vloot. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
  • Frits Jansen i.s.m. Eildert Lzn. Meeter (2018). Meeter na Meeter. 50 jaar Stichting Vriendenclub Huzumer Skûtsje 1968-2018
  • Diverse auteurs (2020), Der moat syld wurde! 75 jaar Sintrale Kimmisje Skûtsjesilen (1945-2020)