Traditionele partij

Een traditionele partij is een politieke partij in een land of regio die gestoeld is op een belangrijke ideologische beschouwing, een zekere traditie heeft en veelvuldig deelneemt aan het beleid. Hoewel het begrip subjectief is, lijkt er meestal toch overeenstemming te bestaan over de vraag welke traditionele partijen een democratie telt.

Op Europees niveau zijn er drie traditionele Europese politieke partijen: de christendemocratische Europese Volkspartij, de Partij van de Europese Sociaaldemocraten en de Partij van Europese Liberalen en Democraten. De drie partijen zijn samengesteld uit partijen uit nagenoeg alle lidstaten van de EU en kennen een grote aanhang in het Europees Parlement.

Deze lijst bevat telkens de grootste partij die lid is van de EVP, respectievelijk de PES of de ELDR. Merk op dat de liberale partij vaak slechts een zeer kleine partij is. De meest partijen in deze lijst zijn traditionele partijen, maar niet allemaal; anderzijds zijn sommige traditionele partijen zoals de Britse Conservative Party niet vermeld omdat ze niet tot een van de drie Europese partijen behoren. Vanwege de specifieke situatie in België worden de drie Gemeenschappen apart vermeld.

Land EVP (christendemocraten) PES (sociaaldemocraten) ELDR (liberalen)
Bulgarije Граждани за европейско развитие на България Bulgaarse Socialistische Partij Beweging voor Rechten en Vrijheden
Cyprus Dimokratikos Synagermos Kinima Sosialdimokraton Enomeni Dimokrates
Denemarken Det Konservative Folkeparti Socialdemokraterne Venstre
Duitsland Union Sozialdemokratische Partei Deutschlands Freie Demokratische Partei
Duitstalige Gemeenschap Christlich Soziale Partei Sozialistische Partei Partei für Freiheit und Fortschritt
Estland Isamaa ja Res Publica Liit Sociaaldemocratische Partij Eesti Reformierakond
Finland Nationale Coalitiepartij Sociaaldemocratische Partij van Finland Centrumpartij van Finland
Frankrijk Union pour un Mouvement Populaire Parti Socialiste Parti Radical de Gauche
Franse Gemeenschap Centre Démocrate Humaniste Parti Socialiste Mouvement Réformateur
Griekenland Nea Dimokratia PASOK Democratische Alliantie
Hongarije Fidesz Hongaarse Socialistische Arbeiderspartij Alliantie van Vrije Democraten
Ierland Fine Gael Irish Labour Party Fianna Fáil
Italië Il Popolo della Libertà Partito Democratico Italia dei Valori
Letland Eenheid Latvijas Sociāldemokrātiskā Strādnieku Partija Liberalų Sąjūdis
Litouwen Tėvynės Sąjunga – Lietuvos krikščionys demokratai Lietuvos Socialdemokratu Partija Liberalų Sąjūdis
Luxemburg Chrëschtlech Sozial Vollekspartei Lëtzebuerger Sozialistesch Aarbechterpartei Demokratesch Partei
Malta Partit Nazzjonalista Malta Labour Party geen
Nederland Christen-Democratisch Appèl Partij van de Arbeid Volkspartij voor Vrijheid en Democratie
Oostenrijk Oostenrijkse Volkspartij Sociaaldemocratische Partij van Oostenrijk Liberales Forum
Polen Burgerplatform Alliantie van Democratisch Links Democratische Partij - demokraci.pl
Portugal Partido Popular Partido Socialista geen
Roemenië Democratische Partij Sociaaldemocratische Partij Nationaal-Liberale Partij
Slovenië Sloveense Democratische Partij Sociaaldemocraten Zares
Slowakije Kresťanskodemokratické hnutie SMER - sociálna demokracia Sloboda a Solidarita
Spanje Volkspartij Spaanse Socialistische Arbeiderspartij Centro Democrático Liberal
Tsjechië Christendemocratische Unie-Tsjechische Volkspartij Tsjechische Sociaaldemocratische Partij geen
Verenigd Koninkrijk geen Labour Party Liberal Democrats
Vlaanderen Christen-Democratisch en Vlaams Vooruit Open Vlaamse Liberalen en Democraten
Zweden Moderata samlingspartiet Sveriges socialdemokratiska arbetareparti Centerpartiet

In Nederland zijn de traditionele partijen jonger: de sociaaldemocratische PvdA bestaat sinds 1946, de liberale VVD sinds 1948 en het christendemocratische CDA zelfs nog maar sinds 1980. Een opvallende trend in de Nederlandse situatie is de gestage afname van het cumulatief aantal zetels van de drie partijen, met name sinds 2003, hetgeen verband houdt met de doorbraak en consolidatie van protest- en getuigenispartijen binnen het Nederlandse politieke bestel.

Partij 1977 1981 1982 1986 1989 1994 1998 2002 2003 2006 2010 2012 2017 2021 2023
CDA 49 48 45 54 54 34 29 43 44 41 21 13 19 15 5
PvdA 53 44 47 52 49 37 45 23 42 33 30 38 9 9 25*
VVD 28 26 36 27 22 31 38 24 28 22 31 41 33 34 24
Totaal 130 118 128 133 125 102 112 90 114 96 82 92 61 58 54

* Behaald zetelaantal in lijstverbinding met GroenLinks

In België is de situatie nog een stuk ingewikkelder. Tot in de jaren zestig was de situatie vergelijkbaar met Nederland: een Liberale Partij, een Katholieke Partij en tot slot een Belgische Werkliedenpartij. Na de Tweede Wereldoorlog hielden de laatste twee partijen op te bestaan; de BWP werd opgevolgd door de BSP, de Katholieke Partij door de christendemocratische CVP. De Liberale Partij werd hernoemd tot PVV.

Merk echter op dat deze drie partijen unitaire partijen waren. Samen met de federalisering van België werden de partijen gesplitst in een Vlaamse, een Franstalige en een Duitstalige partij.

Stroming Vlaanderen Franse Gemeenschap Duitstalige Gemeenschap
Christendemocratie CVP PSC CSP
Liberalisme PVV PLP PFF
Sociaaldemocratie SP PS SP

De Franstalige partijen hebben echter nauwe banden met hun Duitstalige zusterpartijen.

Op de PS na zijn alle Vlaamse en Franstalige partijen ondertussen van naam veranderd:

Stroming Vlaanderen Franse Gemeenschap Duitstalige Gemeenschap
Christendemocratie CD&V cdH CSP
Liberalisme Open Vld MR PFF
Sociaaldemocratie sp.a PS SP

Hierbij valt op dat het cdH zich niet meer christendemocratisch noemt, maar wel centristisch. Tot slot zij opgemerkt dat tot de MR ook de MCC behoort.

In Duitsland gooien vooral de christendemocratische CDU en de sociaaldemocratische SPD hoge ogen. De veel kleinere liberale FDP is de afgelopen decennia vaak de coalitiepartner geweest van een van beide grote partijen.

De CDU komt niet op in Beieren; daar is echter de eveneens christendemocratische CSU actief, die niet opkomt in de rest van Duitsland. CDU en CSU worden samen Union genoemd.

De tweede traditionele partijen in Griekenland zijn de christendemocratische Nea Dimokratia en de sociaaldemocratische PASOK. Bij de verkiezingen van 2009 haalden beide partijen samen nog 251 van de 300 zetels; bij de verkiezingen van mei 2012 daalde dat tot slechts 149, en werd de radicaal-linkse SYRIZA groter dan PASOK.

In de Verenigde Staten bestaat er een Democratische Partij en een Republikeinse Partij, opgericht in 1792 respectievelijk 1854. Beide partijen komen in heel de VS op, leveren alle of nagenoeg alle leden van de wetgevende kamers en gewoonlijk ook de president.