Tram van Milaan

Tram van Milaan
Ventotto-trams op lijn 1 op de Piazza Cavour
Basisgegevens
Locatie	Milaan
Vervoerssysteem	Tram
Startdatum	1881 (paardentram); 1893 (elektrische tram)
Lengte trajecten	180,3 km
Aantal lijnen	17
Spoorwijdte	1.445 mm
Uitvoerder(s)	Azienda Trasporti Milanesi (ATM)
Tramnet van Milaan; 2017
Portaal    Openbaar vervoer

De Tram van Milaan (Azienda Tranviaria Municipale; ATM) is een van de stadsvervoerbedrijven van Italië met de rijkste geschiedenis en een ooit zeer uitgestrekt lijnennet. Het tramnet in de Lombardische hoofdstad Milaan bestaat tegenwoordig uit 17 stadslijnen. Het heeft een totale lengte van bijna 180,3 kilometer.

• 1 - Greco (Via Martiri Oscuri) - Roserio
• 2 - Piazza Bausan – Piazzale Negrelli
• 3 - Duomo (Via Cantù) – Gratosoglio
• 4 - Piazza Castello – Niguarda (Parco Nord) (Metrotranvia Nord)
• 5 - Ortica (Via Milesi) – Ospedale Niguarda
• 7 - Piazzale Lagosta – Precotto (Via Anassagora) (Metrotranvia di Bicocca)
• 9 - Station Milano Centrale (Piazza IV Novembre) – Station Milano Porta Genova
• 10 - Viale Lunigiana – Piazza XXIV Maggio
• 12 - Viale Molise - Roserio
• 14 - Cimitero Maggiore – Lorenteggio
• 15 - Piazza Fontana – Rozzano (Via Guido Rossa) (Metrotranvia Sud)
• 16 - Stadio Giuseppe Meazza (Piazzale Axum) – Via Monte Velino
• 19 - Station Milano Lambrate - Piazza Castelli
• 24 - Duomo (Via Dogana) – Vigentino (Via Selvanesco)
• 27 - Piazza VI Febbraio – Viale Ungheria
• 31 - Bicocca – Cinisello Balsamo (Via I Maggio) (Metrotranvia di Cinisello)
• 33 - Piazzale Lagosta – Rimembranze di Lambrate

De lijnen 1, 5, 10, 19 (grotendeels) en 33 worden nog volledig gereden door de vooroorlogse Peter Witt Cars van ruim 90 jaar oud.

Na jarenlange discussies werden de eerste paardentrams in 1881 bedrijf genomen door de Società Anonima degli Omnibus (SAO).

De eerste elektrische tramlijn werd op 1 november 1893 door de firma Edison als proeflijn geopend. Dankzij het grote succes hiervan werd de SAO door Edison overgenomen en werden de routes successievelijk geëlektrificeerd.

In 1917 werd het trambedrijf door het stadsbestuur overgenomen, dat hiervoor het Ufficio Tramviario Municipale (Gemeentelijk Trambedrijf) oprichtte.

De trams, die aanvankelijk links reden, gingen vanaf 1926 rechts rijden. Het grote tramnet was er ook de oorzaak van, dat Milaan als laatste stad van Italië het verkeer in de straten op rechtsverkeer omschakelde, terwijl in de provincie Milaan al reeds eerder rechts gereden werd. Er waren omvangrijke verbouwingen en aanpassingen noodzakelijk. De omschakeling vond plaats op 3 augustus 1926. 's Avonds gingen alle tramwagens naar de remise om na middernacht weer uit te rijden, deze keer rechts rijdend. Gedurende de hele nacht werd proefgereden, om te zien of alles goed functioneerde. In de Corriere della Sera stonden vijf grote artikelen over deze grote gebeurtenis.

In 1928 kwamen de eerste trams van de beroemde serie 1500-2000 (type Peter Witt Car) in dienst, die tot heden in het stadsbeeld te zien zijn. In 1931 werd de UTM een zelfstandige onderneming met de naam Azienda Tranviaria Municipale (ATM).

In de Tweede Wereldoorlog leed het tramnet zware schade, maar het kon voor het einde van 1945 weer volledig in bedrijf genomen worden. De in de naoorlogse jaren enigszins verwaarloosde tram kreeg vanaf 1 november 1964 concurrentie van de nieuw gebouwde Metro van Milaan. Inmiddels zijn van de 40 lijnen aan het einde van de oorlog er nog 17 overgebleven, doorstreepte lijnnummers zijn er helemaal niet meer.

Sinds oktober 2006 is er met de ATMosfera de mogelijkheid, in een gerestaureerde en verbouwde tramwagen te eten.

• 
  1929
• 
  1948
• 
  1964
• 
  1975
• 
  2012

Door verlengingen van diverse lijnen aan de stadsrand is de schaal van kaart tot kaart verschillend.

In de komende jaren zijn de volgende nieuwe lijnen gepland:

• Lijn 24 zal vanaf Vigentino voorbij de stadsgrens over Noverasco en Opera naar Locate di Triulzi worden verlengd.
• Lijn 27 zal van de Viale Ungheria door de nieuwe wijk Santa Giulia naar het Station Milano Rogoredo worden verlengd.
• Op middellange termijn worden de interlocale tramlijn naar Limbiate en de voormalige lijn naar Desio verbouwd tot moderne sneltramlijnen, met gedeeltelijke uitbreiding met dubbelspoor.
• Op lange termijn gaat de Bicocca-lijn (7) als Metrotranvia interperiferica Nord rijden van de Piazzale Bausan via het S-Bahnstation Certosa naar het Metrostation Cascina Gobba.
• Een of meerdere lijnen zijn in planning tussen Cascina Gobba, Sesto San Giovanni en Monza.

Naast het stadsnet groeide ook het net van interlocale tramlijnen rond Milaan. De eerste, als paardentram geëxploiteerde, interlocale tramlijn tussen Milaan en Monza werd in 1876 geopend door de Società Anonima degli Omnibus.

De eerste stoomtramlijn reed in 1878 tussen Milaan en Vaprio d'Adda en werd geëxploiteerd door de Società Anonima del Tramway Milano-Gorgonzola-Vaprio. Later fuseerden de talrijke bedrijven in de Tranvie Interprovinciali Padane (TIP), een van de grootste trambedrijven van Europa.

In 1919 werd door Edison, dat tot 1917 het stadstramnet had geëxploiteerd, de Società Trazione Elettrica Lombarda (STEL) opgericht. De STEL nam van de TIP de drukstbereden routes over en elektrificeerde deze, de andere lijnen werden vervangen door busdiensten. Het net van de STEL werd op 1 juli 1939 overgenomen door het gemeentelijke bedrijf Azienda Tranviaria Municipale (ATM).

Na de Tweede Wereldoorlog werd het net gestaag ingekrompen. Sinds september 2022 is de dienst op alle interlocale tramlijnen opgeheven. De laatst overgebleven tramlijn naar Limbiate (zie Tramlijn Milaan - Limbiate) is deels vervangen door metrolijn 3. De routes naar het oosten en noorden werden vervangen door metrolijn 2. De lijnen naar Monza werden volledig opgeheven.

De interlokale tramlijn Milaan (Parco Nord) tot Seregno wordt opnieuw aangelegd, grotendeels volgens de oude route.^[1]

Tegenwoordig zijn er vijf tramremises:

• Deposito Baggio
• Deposito Leoncavallo
• Deposito Messina
• Deposito Precotto
• Deposito Ticinese

Nummers	Type aanduiding	Bouwjaren	Fabrikanten	Lengte	Breedte	v/max	Zitplaatsen	Staanplaatsen	Aantal	Afbeelding
1501-2002	Ventotto	1927-1930	diverse	13,89 m	2,35 m	42 km/h	29	101	502, nog 151 in dienst[2]
4601-4613		1955	OMS, TIBB, Breda	19,58 m	2,4 m	45 km/h	36	140	13, nog 10 in dienst
4714-4733		1956-1960	OMS, TIBB, Breda	19,58 m	2,4 m	45 km/h	36	140	20
4800-4844		1973-1977	ATM Milano, Officine di Cittadella	27,89 m	2,4m	45 km/h	49	231	45 (niet meer in dienst)
4900-4999	Jumbotram	1976-1978	GAI	29,01 m	2,38 m	60 km/h	59	207	100
7001-7026	Eurotram	1999-2000	Adtranz	34,10 m	2,47 m	70 km/h	68	194	26
7101-7148	Sirio	2002-2009	AnsaldoBreda	35,35 m	2,4 m	70 km/h	71	214	48
7501-7535	Sirietto	2003-2009	AnsaldoBreda	25,15 m	2,4 m	70 km/h	50	141	35
7601-7633	Sirietto	2008-2009	AnsaldoBreda	25,15 m	2,4 m	70 km/h	50	141	33
7201-7280	Tramlink	2023-20XX	Stadler	– m	– m	– km/h	–	–	80[3]

Elf niet meer gebruikte tramwagens van het type Peter Witt Car werden in 1998 naar San Francisco verkocht, waar zij op lijn F Market & Wharves dienst doen. Andere trams werden omstreeks 2005 door het Amerikaanse bedrijf Gomaco Trolley Company aangekocht. Dit restaureert de tramwagens en verkoopt ze door als historische trams door aan Amerikaanse trambedrijven.

• Tramlijn Milaan - Limbiate
• Metropolitana di Milano

• Giovanni Cornolò. Fuori porta in tram. Le Tranvie extraurbane milanesi 1876-1980. Ermanno Albertelli Editore, Parma 1980.
• Giovanni Cornolò, Giuseppe Severi. Tram e tramvie a Milano 1840-1987. Azienda Trasporti Municipali, Milaan 1987.
• Paolo Zanin: Primi tram a Milano. Nascita e sviluppo della rete tranviaria (1841-1916). Editrice Trasporti su Rotaie, Salò 2007, ISBN 978-88-85068-07-0.

• (it) Foto's van de Tram van Milaan - Photorail
• (it) Foto's van Tram van Milaan

Zie de categorie Milan urban tram network van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.