Utrecht Science Park

Dit artikel gaat over de wijk in Utrecht die voorheen bekend stond als de Uithof. Voor de boerderij met deze naam, zie het artikel De Uithof (Utrechtse boerderij).

Utrecht Science Park
De Uithof

Subwijk van Utrecht
Kerngegevens
Gemeente	Utrecht
Stadsdeel	Oost
Coördinaten	52° 5′ NB, 5° 10′ OL
Inwoners (1-1-2023)	3.236[1]
Overig
Postcode(s)	3584
Buurtnummer	55

Het Utrecht Science Park (USP), tot 2018 De Uithof, is een wetenschapspark in de Nederlandse stad Utrecht (de hoofdstad van de provincie Utrecht). USP is gelegen in de wijk Oost, het uiterste oosten van de stad Utrecht, net ten zuiden van De Bilt, ten noorden van Bunnik en ten westen van Zeist. Het is een van de universiteitscentra van Utrecht. Naast de Universiteit Utrecht zijn diverse kennisinstellingen, onderzoeksinstituten, gezondheidszorg en bedrijven gevestigd in het gebied zoals o.a. Hogeschool Utrecht, UMC Utrecht, Wilhelmina Kinderziekenhuis, Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie, Hubrecht Instituut, Westerdijk Instituut, Nutricia Danone Research, TNO en Genmab.

In de voorgeschiedenis van deze ontstane buurt had vanuit de middeleeuwen de verderop gelegen St.-Laurensabdij in Oostbroek uitgebreide grondgebieden, waaronder hier. Na de ontginning van de woeste grond kwamen er akkerlanden en uithoven. Een van de oudste boerderijen die bij de abdij hoorde was hier gelegen. Tot in de tweede helft van de 20e eeuw zou dit gebied een landelijk karakter houden.

De universiteit was gevestigd in een groot aantal panden in de Utrechtse binnenstad en de uitbreidingswijken. In de loop van de tijd ondervond een aantal faculteiten een gebrek aan ruimte, waardoor het universiteitsbestuur de mogelijkheden begon te onderzoeken waar in de gemeente voldoende ruimte was voor de gewenste uitbreidingen. Voor de gebieden ten noorden, oosten en zuiden van de stad waren reeds vergevorderde plannen tot grootschalige woningbouw. Dit resulteerde in 1954 in een annexatie van delen van de omringende gemeentes en enkele jaren later in de bouw van Kanaleneiland, Overvecht en Hoograven. Het oog van het universiteitsbestuur viel op het laatste onbebouwde gebied van de gemeente, het landelijke gebied ten oosten van de stad. Als gevolg van de aanwezigheid van een aantal verdedigingswerken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie viel het hele gebied onder de "verboden kringen". Direct nadat de Kringenwet in 1951 werd opgeschort, begon de universiteit plannen te ontwikkelen om de faculteit Diergeneeskunde vanaf de oude locatie van de Rijks Veeartsenijschool aan de Biltstraat naar De Uithof te verplaatsen. De verhuizing voltrok zich uiteindelijk tussen 1967 en 1988.

In 1958 werden de eerste bouwplannen gepresenteerd. Nadat de betrokken gemeentes (De Uithof was tot 1975 gevestigd op de grens van de gemeentes Utrecht, Zeist, Bunnik en De Bilt) akkoord gingen, kon de bouw in 1962 beginnen. In het oorspronkelijke plan stond een strakke geometrie centraal. Een belangrijk onderdeel hiervan waren de wegen die exact noord-zuid en oost-west liepen. De straten werden vernoemd naar beroemde buitenlandse universiteiten als Harvard en Cambridge. Aanvankelijk bestond De Uithof uitsluitend uit de Faculteit Diergeneeskunde en enkele onderwijs- en laboratoriumgebouwen. Naarmate de jaren 1960 vorderen kwam de ene na de andere faculteit in ruimtenood en werd een nieuwe locatie in De Uithof gezocht. In 1987 vestigde een voorloper van de Hogeschool Utrecht, de Hogeschool Midden Nederland (HMN) zich ook op de Uithof met de opleidingen fysiotherapie en logopedie. In 1989 verhuisde het Universitair Medisch Centrum Utrecht naar de Uithof. Gevolgd vanaf 1995 door nog meer faculteiten van de Hogeschool Utrecht. Ook het Wilhelmina Kinderziekenhuis zou in 1999 verhuizen naar de Uithof. Ook werd in de jaren 1990 voor het eerst de monotonie van het gebied doorbroken: er zouden ook studentenwoningen gebouwd worden, waardoor dit gebied voor het eerst ook een woonfunctie kreeg. In 1998 werden de eerste woningen opgeleverd. In de jaren 1990 kreeg het gebied zijn eerste supermarkt. Op basis van een stedenbouwkundig plan uit 1989, waar de universiteit in 1986 de opdracht toe gaf, werden ook bekende architecten ingezet voor de ontwerpen van de gebouwen vanaf deze periode. Er zijn ook prijzen toegekend voor de ontwerpkwaliteit. De ziekenhuizen zorgden er samen met enkele studentenflats vanaf die tijd voor dat er buiten kantooruren enig leven bleef in het gebied. Eind jaren 1990, maar vooral vanaf de jaren 2000 met de oplevering van de Basketbar en de nieuwe Universiteitsbibliotheek, kreeg het gebied ook permanente voorzieningen met openbaar toegankelijke horeca zoals een café. Voor die tijd waren deze voorzieningen in tijdelijke en/of mobiele onderkomens ondergebracht. Ten slotte kwamen er naast de al langer bestaande instituten op medisch gebied (o.a. het Hubrecht Instituut) ook bedrijven in het Utrecht Science Park zoals Danone Nutricia Research en Genmap.

In 2011 werd het universiteitsterrein op De Uithof omgedoopt tot Utrecht Science Park.^[2][3][4] In november 2018 heeft de Utrechtse Gemeenteraad besloten de buurtnaam aan te passen naar Utrecht Science Park. Naar buiten toe treedt het gezamenlijk op met sciencepark Utrecht Science Park/Bilthoven in Bilthoven.

In het Utrecht Science Park huizen enkele faculteiten en diensten van de Universiteit Utrecht, namelijk de faculteiten Bètawetenschappen, Geowetenschappen, Sociale wetenschappen, Diergeneeskunde, de Universiteitsbibliotheek Utrecht, de Universitaire Bestuursdienst en het Universitair Medisch Centrum Utrecht, waar de faculteit Geneeskunde onderdeel van is, evenals het Wilhelmina Kinderziekenhuis (WKZ), dat nauw samenwerkt met het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie. De Faculteit Diergeneeskunde is gevestigd aan de rand van het Science Park zodat er veel weidegebied beschikbaar is. De Botanische Tuin Fort Hoofddijk is eveneens in USP gesitueerd, rond Fort Hoofddijk, een oud bolwerk van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Alle faculteiten van de Hogeschool Utrecht (HU) zijn gevestigd in het Science Park. Daarnaast zijn er vier grote studentenflats (waaronder Studentencomplex Cambridgelaan met de Cambridgebar), het sportcomplex van Sportcentrum Olympos, en andere studentenvoorzieningen. Eind mei 2009 is er een huisartsenpost geopend.

Ook het Westerdijk Fungal Biodiversity Institute, het Hubrecht Instituut, Nutricia Danone Research, TNO en Genmab bevinden zich in het Utrecht Science Park.

Er is ook een transferium, een parkeergarage waar overgestapt kan worden op het openbaar vervoer: de eindhalte van lijn 22 (de Uithoflijn) bevindt zich onder de parkeergarage.

De Uithoflijn (tram 20, 21 en 22) verbindt station Utrecht Centraal en station Utrecht Vaartsche Rijn met Utrecht Science Park (niet in het weekend). Tram 20 en 21 rijden aanvullend hun oorspronkelijke trajecten.

In de jaren zeventig telde De Uithof ongeveer 20.000 studenten. Er studeren na 2010 50.000 studenten in het Utrecht Science Park en ter plaatse hebben ruim 27.000 werknemers er een baan.^[bron?] De bereikbaarheid van het Science Park houdt de gemeente daarom sinds de bouw bezig. Waar men aanvankelijk prima afkon met een reguliere busverbinding vanaf station Utrecht Centraal voorzag men eind jaren 1970 reeds dat de verbinding onder de maat was. De ligging van de Uithof, ten oosten van Utrecht, maakte het bereikbaarheidsvraagstuk gecompliceerder aangezien de historische binnenstad met relatief nauwe (winkel)straten zich tussen het Centraal Station en de Uithof bevindt. Een eerste plan om een sneltram-verbinding aan te leggen tussen het station en De Uithof stuitte op protest van de Utrechtse inwoners. De sneltram was dwars door de binnenstad gepland. Voor de verhuizing van het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMC) werd er eind jaren 1980 een busbaan over de Heidelberglaan in gebruik genomen. De Heidelberglaan zou daarmee alleen maar toegankelijk zijn voor bussen, taxi's en langzaam verkeer. Het toenmalige busbedrijf van Utrecht GVU introduceerde rond 1989 ook de gelede bus in Utrecht die allereerst naar de Uithof, en daarmee ook het UMC, ingezet zou worden.

Na de verhuizing van de Hogeschool Utrecht vanaf 1995 was de bestaande busverbinding onvoldoende, ook met het oog op de toen komende verhuizing van het Wilhelmina Kinderziekenhuis in 1999. De gemeente begon een plan te ontwikkelen tot de aanleg van een busbaan door de binnenstad via het tracé van de eerder afgeblazen sneltram. Deze zogenaamde binnenstadsas is uiteindelijk in 2001 opgeleverd. Om de capaciteit van een tram te benaderen zijn door het GVU nieuwe dubbelgelede bussen aangeschaft die in 2002 op lijn 12 werden ingezet, zuidelijk om de binnenstad heen, en vanaf 2003 op de binnenstadsas. De bussen, van het type Van Hool AGG300, waren onderdeel van het concept Hoogwaardig Openbaar Vervoer. Ook in andere steden en regio's werd in die tijd voor dit concept gekozen. De nieuwe busbaan kampte direct na de openstelling met capaciteitsgebrek^[bron?], waardoor de toenmalige wethouder van verkeer Yet van den Bergh (Leefbaar Utrecht) een plan ontwikkelde voor een nieuwe busbaan, zuidelijk om het centrum heen. Een latere wethouder van verkeer, Tymon de Weger (ChristenUnie) kondigde in het najaar van 2006 aan de mogelijkheid te overwegen in plaats van de busbaan alsnog een sneltram naar De Uithof aan te leggen. De Utrechtse gemeenteraad steunde in het voorjaar van 2008 het voorstel van de wethouder. Door met gekoppelde lange trams te gaan rijden kon een veel grotere capaciteit per rit worden geboden. De totale gekoppelde lengte van de Uithoflijntrams is voor Nederlandse begrippen vooruitstrevend. Later zou de wethouder er ook voor zorgen dat deze tramlijn vanaf 2022 gekoppeld zou worden met de tram naar Nieuwegein zodat er dan een tramnetwerk zal ontstaan. Om dit mogelijk te maken moest rond 2020 de tramlijn naar Nieuwegein omgebouwd worden tot een "lagevloertramlijn" en moest het verbouwingsplan van Utrecht Centraal in het begin van de jaren 2010 aangepast worden: aanvankelijk was het plan om het beginpunt van de tramlijn naar Nieuwegein naar het busstation Utrecht Centraal Jaarbeurszijde te verplaatsen.

De Uithoflijn (oftewel tram 22) werd op maandag 16 december 2019 in gebruik genomen.^[5]

De eerste universiteitsgebouwen in De Uithof waren simpele houten onderkomens. De oudste nog bestaande gebouwen dateren van de jaren zestig: Transitorium 1 (nu: Marinus Ruppertgebouw) is in 1963 in gebruik genomen, Transitorium 2 (nu: Willem C. van Unnikgebouw) in 1969. Sinds in het midden van de jaren tachtig een stedenbouwkundig plan voor het gebied is ontwikkeld door het Office for Metropolitan Architecture (OMA), is er een aantal spectaculaire nieuwe gebouwen neergezet. Voor deze gebouwen tekenden bekende architecten, of architecten die door hun prestatie hier bekend geworden zijn. Het gebied heeft hierdoor een bijzonder karakter gekregen. De keuze voor prominente architecten is in belangrijke mate toe te schrijven aan voormalig bouwdirecteur Aryan Sikkema. Voorbeelden hiervan zijn:

• Het Minnaertgebouw van het departement natuurkunde van de faculteit bètawetenschappen, ontworpen door Willem Jan Neutelings. Hier steunt de verdieping op kolommen, die zodanig gevormd zijn dat ze de naam 'Minnaert' spellen. Ook bevond zich in de centrale hal een grote kunstmatige vijver. Deze is later drooggelegd en er staan bankjes.
• Het Educatorium, het onderwijscentrum van de universiteit met enkele grote collegezalen en een mensa, is ontworpen door het OMA van Rem Koolhaas.
• het Bloembergengebouw, vormgegeven door Ben van Berkel (UNStudio), waarin onderzoek met behulp van NMR-technieken wordt verricht.
• Het gebouw van de Hogeschool Utrecht waar de faculteit voor economie en management (FEM) gevestigd is ontworpen door bureau Mecanoo.
• De Universiteitsbibliotheek Utrecht die werd geopend in september 2004; architect Wiel Arets.
• Het Hijmans van den Berghgebouw (2005) is ontworpen door Erick van Egeraat associated architects (EEA).

In de begindagen werden alle universiteitsgebouwen eenvoudig Transitorium (afgekort Trans) genoemd, gevolgd door een nummer. Transitorium is Latijn voor 'doorgangshuis'. In de loop van de jaren 90 zijn de meeste gebouwen genoemd naar beroemde Utrechtse wetenschappers, die actief waren in of rondom het vakgebied dat gehuisvest is in het naar hen vernoemde gebouw. Deze gebouwen zijn:

• Buys Ballotgebouw (naar de meteoroloog Christophorus Buys Ballot)
• Caroline Bleekergebouw (naar de fysicus Caroline Bleeker)
• David de Wiedgebouw (naar de neurofarmacoloog David de Wied)
• F.A.F.C. Wentgebouw (naar de botanicus Friedrich Went) - ook wel De Ponskaart genoemd, gesloopt rond 2014
• Hans Freudenthalgebouw (naar de wiskundige Hans Freudenthal)
• Hijmans van den Berghgebouw (naar de medicus Abraham Albert Hijmans van den Bergh)
• H.R. Kruytgebouw (naar de chemicus Hugo Kruyt) - voorheen Transitorium 3
• Hubrechtlaboratorium (naar de dierkundige Ambrosius Hubrecht)
• Jeannette Donker-Voetgebouw (naar de dierenarts Jeannette Donker-Voet)
• Leonard S. Ornsteinlaboratorium (naar de experimenteel fysicus Leonard Salomon Ornstein)
• Marcel G.J. Minnaertgebouw (naar de astronoom Marcel Minnaert)
• Martinus J. Langeveldgebouw (naar de pedagoog Martinus Langeveld) - voorheen centrumgebouw zuid
• Matthias van Geunsgebouw (naar de medicus Matthias van Geuns)
• Nicolaas Bloembergengebouw (naar de natuurkundige Nico Bloembergen)
• Sjoerd Groenmangebouw (naar de socioloog Sjoerd Groenman) - voorheen centrumgebouw noord
• Stratenum (naar de medicus W. van Straaten)
• Vening Meineszgebouw A en B (naar de geofysicus en geodeet Felix Vening Meinesz)
• Victor J. Koningsbergergebouw (naar de bioloog Victor Jacob Koningsberger)
• Willem C. van Unnikgebouw (naar de theoloog Willem van Unnik) - voorheen Transitorium 2, centrumgebouw met op het dak het logo van de Universiteit Utrecht

Een aantal universiteitsgebouwen is niet naar Utrechtse wetenschappers vernoemd:

• Aardwetenschappen
• Androclusgebouw (naar de Romeinse legende van Androclus die een leeuw genas)
• Bestuursgebouw
• Educatorium
• Marinus Ruppertgebouw (naar Marinus Ruppert, de oud-bouwcurator van De Uithof) - voorheen Transitorium 1
• Robert J. van de Graafflaboratorium (naar de Amerikaanse natuurkundige en instrumentenmaker Robert van de Graaff)
• Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU) - academisch ziekenhuis

En hiernaast zijn er nog gebouwen met andere functies die niet naar wetenschappers vernoemd zijn:

• Studentencomplex Cambridgelaan - studentenhuisvesting in beheer bij SSH Student Housing
• De Bisschoppen - studentenhuisvesting in beheer bij SSH Student Housing
• Casa Confetti - studentenhuisvesting in beheer bij SSH Student Housing
• Johanna - studentenhuisvesting in beheer bij SSH Student Housing, vernoemd naar de Johannapolder waarop De Uithof gevestigd is
• Heidelberglaan 7 – Hogeschool Utrecht - instituten op het gebied van gezondheidszorg en life sciences and chemistry
• Heidelberglaan 15, Hogeschool Utrecht - instituten op het gebied van economie, management, communicatie, ICT en media
• Padualaan 97 – Hogeschool Utrecht - instituten op het gebied van onderwijs en opvoeding 
• Padualaan 99 – Hogeschool Utrecht - instituten op het gebied van gebouwde omgeving, engineering en design
• Padualaan 101 – Hogeschool Utrecht - instituten op het gebied van maatschappij en recht en de HU Diensten
• Bolognalaan 101 – Hogeschool Utrecht: locatie waar de HU Klinieken gevestigd zijn
• Warmte-krachtcentrale 1 & 2 - uit 1967 door Sjoerd Wouda
• Warmte-krachtcentrale 3 - uit 2006 door Liesbeth van der Pol (Dokarchitecten)

Lijst van bouwwerken op het Utrecht Science Park

Zie de categorie De Uithof, Utrecht van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.