Wibautstraat (Amsterdam)

Wibautstraat
Wibautstraat bij Eerste Oosterparkstraat in 2013
Geografische informatie
Locatie	Amsterdam-Oost
Begin	Rhijnspoorplein
Eind	Prins Bernhardplein
Lengte	ca. 1,5 km
Algemene informatie
Genoemd naar	Floor Wibaut
Naam sinds	1939
Bestrating	asfalt
Bebouwing	middelhoogbouw en kantoren
Openbaar vervoer	metro 51, 53 en 54 en nachtbus N85
Portaal    Amsterdam

De Wibautstraat is een straat in Amsterdam-Oost, tussen het Rhijnspoorplein en het Prins Bernhardplein nabij het Amstelstation en vernoemd naar oud wethouder Floor Wibaut.^[1]

Vanaf het aan de Singelgracht bij het Rhijnspoorplein gelegen Weesperpoortstation reden tot 1939 treinen op maaiveldniveau in de richting Utrecht. Ook vertrok hier de Gooische Stoomtram. Bij de aanleg van de Wibautstraat verdwenen de Spoorbaanstraat, de Miquelstraat en een gedeelte van de Vrolikstraat. Aan het eind van de straat bij de bocht richting Afrikaanderbuurt verscheen een spoorviaduct. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, van 13 februari 1942 tot 18 mei 1945, was de naam van deze straat in opdracht van de bezetter gewijzigd in Weesperpoortstraat.^[2]

In de jaren '70 werd onder de straat de metro-oostlijn aangelegd. Omdat de tramlijnen niet zouden terugkeren, liet PSP-wethouder Huib Riethof de Wibautstraat en de aansluitende Weesperstraat transformeren tot vierbaansweg, leidend naar de IJtunnel. Deze actie wakkerde het verzet tegen de metro aan omdat veel Amsterdammers nu voorzagen, dat metrobouw de weg vrijmaakte voor het autoverkeer.^[3] Sindsdien is de status van de Wibautstraat altijd omstreden gebleven.

Voor het voormalige Wibauthuis, waarin tot enkele decennia geleden de stedelijke bouwkundige diensten waren ondergebracht, stond een standbeeld van Floor Wibaut. Het uit 1963 daterende Wibauthuis werd in 2007 gesloopt. De in het Wibauthuis gevestigde Personeelsvereniging Wibaut van de gemeente Amsterdam vond onderdak bij het Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam op het Weesperplein. Tot 1982 was achter het Wibauthuis het busstation van Musschenbroekstraat en stalling van Centraal Nederland gevestigd. Daarna kwam er nieuwbouw en kreeg de straat tussen de Wibautstraat oostzijde en de Mauritskade de naam "Wibauthof".

Aan de andere kant van de straat staat het in 1958 door een rijksbouwmeester gebouwde voormalige belastingkantoor, destijds het hoogste kantoorgebouw van Amsterdam, dat in 1994 door de belastingdienst verlaten werd. Het ging naar de Hogeschool van Amsterdam, en het heet nu Kohnstammhuis. Deze Hogeschool ontwikkelde aan het Rhijnspoorplein en op de plaats van het oude Wibauthuis een nieuw Wibauthuis zodat aan beide zijden van de Wibautstraat de zogenaamde: "Amstelcampus" staat.^[4]

Aan de Wibautstraat (ingang zijde Vrolikstraat) staat ook het schoolgebouw van de Eerste Christelijke LTS Patrimonium uit 1956 van architect Ben Ingwersen. In 2007 werd het gebouw door toenmalig minister Plasterk opgenomen in de lijst met de 100 meest waardevolle monumenten uit de wederopbouw-periode. Sinds 2009 is het gebouw dan ook officieel een rijksmonument. Sinds 2013 wordt het gebruikt door het Cygnus Gymnasium. Daar schuin tegenover staat Wibautstraat 80-86, jaren bekend onder de naam Jan Bommerhuis.

In de Wibautstraat waren enkele dagbladen gevestigd; de Volkskrant sinds 1965 op nummer 150, Het Parool sinds 1970 in een door architectenbureau Van den Broek en Bakema ontworpen gebouw op nummer 131, en Trouw sinds 21 februari 1976 in een aan dit gebouw toegevoegde kantoortoren. Het Parool verhuisde in 2003; de Volkskrant en Trouw in 2007. Het Trouwgebouw was tussen 2009 en 2015 een populaire nachtclub.

Het hoofdkantoor van Renault Nederland (en voor een korte periode Renault-Nissan Nederland), was gevestigd aan de Wibautstraat bij het Prins Bernhardplein. Dit industriële complex is kenmerkend voor de straat. Renault-Nissan Nederland verhuisde naar Schiphol-Rijk. Het pand is gerestaureerd waarbij het oorspronkelijke concept werd hersteld. Momenteel is in het complex onder meer het hoofdkantoor van het moederbedrijf van Het Financieele Dagblad en BNR Nieuwsradio gevestigd.

Bij de huisnummers Wibautstraat 31 tot en met 55 stond rond 1980 het krakersbolwerk Blaaskop, vernoemd naar de Blasiusstraat. De originele gebouwen gingen ondanks protesten tegen de vlakte en werd vervangen in het kader van stadsvernieuwing.

In 2020 werd opgeleverd het Thonikgebouw, samenwerking tussen graficus en architect.

De Wibautstraat maakt deel uit van de stadsroute s112 en sluit aan op de Gooiseweg. Ter hoogte van de Vrolikstraat ligt het metrostation Wibautstraat voor de metrolijnen 51, 53 en 54. Iets noordelijker dan dit metrostation wordt de Wibautstraat gekruist door tramlijn 3. Van 1942 tot 1944 reed tramlijn 3 door de Wibautstraat naar het Krugerplein. Van 1945 tot 1965 reed tramlijn 5 hier naar het Amstelstation en tussen 1961 en 1971 tramlijn 7. Daarna zijn de tramsporen opgebroken. Tussen 1970 en 1977 gebruikte men bij de aanleg van de oostlijn van de Amsterdamse metro die deels onder de Wibautstraat loopt, grote betonnen caissons. Omdat een groot deel van de straat hierdoor versperd was werd het verkeer stadinwaarts over een tijdelijke weg om de Parooldriehoek heen geleid langs de Platanenweg en Vrolikstraat.

De Wibautstraat begint in het noorden bij Brug 425, het viaduct waarop het Rhijnspoorplein ligt over de Mauritskade. Pas aan het zuideind zijn weer kunstwerken te zien, de Wibautspoorbrug en Piet Kramers brug 427.

De Wibautspoorbrug werd gebouwd rond 1938. In verband met de Spoorwegwerken Oost werd de lijn ooit gebouwd voor de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij verlegd van het Weesperpoortstation naar Station Amsterdam Centraal. Die eerste lijn had te kampen met relatief veel verkeersovergangen op het korte traject. Het nieuwe traject werd gelegd op een spoordijk; kruisingen kwamen op viaducten te liggen. Zo ook hier op het traject tussen Station Amsterdam Muiderpoort en Station Amsterdam Amstel. Vlak bij deze plek raakte het nieuwe traject het oude traject. Het viaduct kwam schuin over de weg te liggen, waardoor het relatief lang werd om ook nog een relatief brede straat te overspannen. Er werd op het nieuwe traject op veel plaatsen tegelijkertijd gebouwd. Dit had tot gevolg dat dit spoorviaduct een grote gelijkenis vertoont met de Mr. Treubspoorbrug. Dus ook hier stalen pijlers op betonnen sokkels en stalen dwarsbalken waarop de stalen brugliggers. De massief aandoende landhoofden zijn van baksteen en lijken daarom in de Amsterdamse Schoolstijl uitgevoerd te zijn. De wanden dwars op het spoor zijn ecru betegeld. Oorspronkelijk lagen er vier sporen op de brug waarmee de brug breder is dan andere bruggen richting Muiderpoortstation die maar twee sporen hebben. Het viersporige traject begon voor de brug en liep door tot na het Amstelstation. In de eerste helft van de jaren zeventig werden de middelste sporen buiten dienst gesteld en voor de metro bestemd behalve het gedeelte na de ingang van de metrotunnel waar de middelste sporen werden opgebroken. De ver uit elkaar gelegen sporen herinneren nog aan het viersporige baanvak.

De brug kreeg in november 2017 haar naam.^[5] Op de spoorbrug staat kunstwerk Doe iets van Serge Verheugen.

• 
  Amtenaren leggen een krans bij het beeld van Wibaut, 1983.
• 
  Beeld van Floor Wibaut naar wie de Wibautstraat is genoemd.

Zie de categorie Wibautstraat, Amsterdam van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.