Willinakaqe

Willinakaqe salitralensis is een plantenetende ornithischische dinosauriër behorend tot de groep van de Euornithopoda die tijdens het late Krijt leefde in het gebied van het huidige Argentinië.

De soort is in 2010/2011 benoemd en beschreven door Rubén Juárez Valieri, José Haro, Lucas Fiorelli en Jorge Calvo. De geslachtsnaam is afgeleid van het Mapuche willi, "zuidelijk", iná, "nabootser" en kaqe, "eend" en dient gelezen te worden als "eendennabootser van het Zuiden", een verwijzing naar het feit dat hadrosauriërs in het Engels vaak als "duck-billed dinosaurs" worden betiteld. Willinakaqe wordt ongeveer uitgesproken als "Wieljienákabwe". De soortaanduiding verwijst naar de vindplaats Salitral Moreno.

Het holotype, MPCA-Pv SM 8, is het noorden van de provincie Río Negro in lagen van Allenformatie die dateren uit het Campanien. Het bestaat uit een rechterpraemaxilla. Op de vindplaats is een groot aantal verdere hadrosauroïde fossielen opgegraven stammend van verschillende individuen uit alle rijpingsfasen. Deze zijn ten dele aangewezen als paratypen. Het belangrijkste is MPCA-Pv SM 2, een gedeeltelijk skelet; daarnaast zijn er nog acht losse beenderen: MPCA-Pv-SM 03, 12, 27, 29, 32, 33, 39, en 41.

Een tweede vindplaats bij Islas Malvinas leverde gelijkende beenderen op en deze zijn aan de soort toegewezen; het belangrijkste specimen van deze locatie is MPHN-Pv01, een gedeeltelijk skelet. Het materiaal uit beide vindplaatsen als geheel omvat delen van de schedel, de onderkaken, losse tanden en de postcrania die samen het merendeel van de skeletelementen vertegenwoordigen. Een meer omvangrijke beschrijving dan die in het benoemende artikel is in voorbereiding.

In 2016 concludeerden Penélope Cruzado-Caballero en Rodolfo Anibal Coria dat het tamelijk beschadigde holotype niet diagnostisch was, dat vermeende kenmerken van de soort gebaseerd waren geweest op het mengen van materiaal van jonge en volwassen dieren; en dat er aanwijzingen waren dat het materiaal twee taxa omvatte. Ze beschouwden Willinakaqe als een nomen vanum. In 2017 benoemde Cruzado-Caballero MPCA-Pv SM 2 als het aparte geslacht Bonapartesaurus.

Willinakaqe is een vrij grote hadrosauroïde. De lengte van de grootste exemplaren wordt geschat op negen meter. De kleinste gevonden jongen waren zo'n meter lang.

De beschrijvers wisten enkele onderscheidende kenmerken vast te stellen. Sommige daarvan zijn zogenaamde autapomorfieën: unieke afgeleide eigenschappen: een praemaxilla in de snuit met een lang bol oppervlak vóór de neusgaten; de ruggenwervels hebben aan de bases van de doornuitsteeksels boven de zijuitsteeksels een ondiepe groeve; de achterkant van het achterblad van het darmbeen is naar onderen gebogen.

Andere eigenschappen zijn uniek in combinatie: de uitholling voor de neusgaten is ondiep en omvat een premaxillaire opening; de opgaande tak van de praemaxilla en de tak die onder de neusholte loopt, wijken sterk uiteen zodat die holte er vermoedelijk niet door omvat werd; de schijntandjes in de rand van de praemaxilla zijn niet sterk ontwikkeld; de volwassen exemplaren hebben acht sacrale wervels waarvan de voorste gekield is; de sacrale wervels en de voorste staartwervels hebben hoge doornuitsteeksels, drie tot vijf maal hoger dan het wervellichaam; de doornuitsteeksels van de staartwervels verwijden zich naar boven toe, zowel dwars als van voor naar achter; de bovenrand van het uiteinde van het schouderblad is recht; de groeve tussen de gewrichtsknobbels van het dijbeen is bovenaan open.

De bovensnavel is rond maar niet erg verbreed. De onderkaak heeft maximaal dertig tandposities. In de tandbatterij zijn twee vervangingsgeneraties aanwezig dus drie tanden per tandkas. De voorste tanden van de onderkaak hebben geen kartelingen. Het precieze aantal halswervels en ruggenwervels is onbekend. Er zijn minstens vijfentwintig staartwervels. Op de onderrug en staartbasis vormen de spinae een soort kam. Het grootste gevonden opperarmbeen heft een lengte van vijfenvijftig cenntimeter. De deltopectorale kam ervan is zeer sterk ontwikkeld, zowel in lengte en breedte. Het langste gevonden dijbeen is bijna een meter lang.

De beschrijvers plaatsten Willinakaqe binnen de Hadrosauroidea in de Saurolophidae. Het zou binnen de nog engere Saurolophinae de zustersoort zijn van Secernosaurus. Al het hadrosauroïde materiaal in Zuid-Amerika gevonden zou tot een van de twee soorten behoren, waarbij "Kritosaurus" australis een synoniem zou zijn van Secernosaurus zodat er zich geen twee maar slechts een enkele hadrosauroïde afstammingslijn op dat continent zou bevinden, een bewijs dat de kolonisatie ervan door de verder alleen uit noordelijker continenten bekende Hadrosauroidea een eenmalig toeval was.

Een kladogram dat de positie van Willinakaqe in de stamboom geeft, is het volgende:

• Juárez Valieri, R.D., Haro, J.A., Fiorelli, L.E. & J.O. Calvo, 2010, "A new hadrosauroid (Dinosauria: Ornithopoda) from the Allen Formation (Late Cretaceous) of Patagonia, Argentina", Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales nova series, 12(2): 217-231
• Penélope Cruzado-Caballero and Rodolfo A. Coria, 2016, "Revisiting the hadrosaurid (Dinosauria: Ornithopoda) diversity of the Allen Formation: a re-evaluation of Willinakaqe salitralensis from Salitral Moreno, Río Negro Province, Argentina", Ameghiniana 53: 231–237