Windmotoren in Friesland

In Friesland staan verschillende windmolens van het type windmotor, ook Amerikaanse windmotor genoemd, om ze te onderscheiden van traditionele Nederlandse windmolens.

Geschiedenis

Vanaf het begin van de jaren twintig werden in toenemende mate Amerikaanse windmotoren voor het bemalen van polders ingezet. Traditionele windmolens werden bijna niet meer gebouwd en de bestaande molens raakten in verval. Na circa 1930 echter kwam een einde aan het tijdperk van windbemaling, toen windmolens, zowel de traditionele als de windmotor, werden opgevolgd door elektrische gemalen. Ook windmotoren raakten vervolgens in onbruik. Van de enkele honderden die in Friesland zijn gebouwd, resteren nog ongeveer vijftig. De meeste daarvan verkeren in slechte staat, al heeft ruim een dozijn ervan de status van rijksmonument. Slechts een gering aantal is nog bedrijfsvaardig.

Evenals traditionele molens worden ook windmotoren soms gerestaureerd en weer bedrijfsvaardig gemaakt. Enkele zijn elders opnieuw ingezet.

Architectuur

Een groot verschil met een traditionele molen is het feit dat een Amerikaanse windmotor een of twee windvanen heeft, waarmee hij zichzelf op de wind kan richten. Hij hoeft dus niet door een molenaar in de wind te worden gedraaid. De grotere windmotor heeft twintig tot dertig bladen, een betonnen onderbouw en een platform. De meeste zijn van het merk Herkules Metallicus van de Vereinigte Windturbine Werke AG te Dresden en werden in Nederland geïmporteerd door R.S. Stokvis.^[1] De middelgrote windmotor heeft tien tot twintig bladen. Ze zijn meestal uitgevoerd met een platform en van het merk Record. Het kleinere type heeft vier bladen. Veel van deze kleine en middelgrote windmolens werden geproduceerd door de windmotorenfabriek Gebr. Bakker te IJlst. Ook Lubbert van der Laan uit Garijp was een belangrijke producent van de Amerikaanse windmolen. Na de oorlog werd het bedrijf uitgeoefend door zijn zonen Jelle en Tije.

Naam/benaming	Plaats	Bouwjaar	Bladen	Vlucht	Merk/type	Rijks- monument
Greate Wierum	Lutkewierum	1922	30	11 m	Herkules	ja
Heechhiem	Deinum	1936	18	4,0 m	Record	nee
Kleiterpstermolen	Oosterwierum	1920	30	11 m	Herkules	ja
Mantgumermolen	Mantgum	1920	30	11 m	Herkules	ja
De Skarmolen	It Heidenskip	1920	30	10 m	Herkules	ja
De Sulveren Roas	Oosterlittens	1920 (ca.)	18	onbekend	onbekend	nee
Voorheen Molen Schokker	Nijetrijne	onbekend	21	6,0 m	Record	nee
Windmotor Aegum	Aegum	onbekend	onbekend	onbekend	onbekend	nee
Windmotor Baijum	Baijum	1935 (ca.)	18	onbekend	Mous	ja
Windmotor Barfjild	Oudega (Smallingerland)	onbekend	18	3,0 m	Adema	nee
Windmotor Birdaard	Birdaard	onbekend	onbekend	4,5 m	onbekend	nee
Windmotor Blesdijke	Blesdijke	2005	18	5,0 m	Record-16 (gedeeltelijk)	nee
Windmotor Britswerd	Britswerd	1925 (ca.)	18	onbekend	Record	nee
Windmotor Broek	Broek	1915	18	3,60 m	Van der Laan	nee
Windmotor Cornjum	Cornjum	onbekend	18	2,4 m	onbekend	nee
Windmotor Edens	Edens	1925 (ca.)	18	onbekend	Record	nee
Windmotor Eernewoude 1	Eernewoude	onbekend	18	5,0 m	Adema	nee
Windmotor Eernewoude 2	Eernewoude	onbekend	18	onbekend	onbekend	nee
Windmotor Eernewoude 3	Eernewoude	onbekend	18	4,5 m	onbekend	nee
Windmotor Eernewoude 4	Eernewoude	onbekend	18	5,0 m	Adema	nee
Windmotor Ferwerd	Ferwerd	onbekend	onbekend	2,0 m	onbekend	nee
Windmotor Garijp	Garijp	onbekend	18	onbekend	onbekend	nee
Windmotor Goingarijp	Goingarijp	2007	18	onbekend	Slager	nee
Windmotor Hartwerd	Hartwerd	1925 (ca.)	18	4,5 m	Record	ja
Windmotor De Hoeve	De Hoeve	onbekend	12	3,5 m	onbekend	nee
Windmotor IJsbrechtum	IJsbrechtum	onbekend	12	eerste helft 20e eeuw	onbekend	ja
Windmotor Itens	Itens	1925 (ca.)	18	onbekend	Mous	ja
Windmotor Jorwerd	Jorwerd	1925 (ca.)	18	4,5 m	Record	nee
Windmotor Jousterp	Jousterp (Tjerkwerd)	1924	30	10 m	Herkules	ja
Windmotor De Knijpe	De Knijpe	onbekend	18	4,23m	Van der Laan	nee
Windmotor Lindevallei	Wolvega	onbekend	onbekend	5,0 m	onbekend	nee
Windmotor De Meenthe	Wolvega	onbekend	onbekend	3,5 m	onbekend	nee
Windmotor Mirns	Mirns	1920 (ca.)	12	4,5 m	onbekend	nee
Windmotor Molkwerum	Molkwerum	1925	30	12 m	Herkules	ja
Windmotor Nieuwebrug	Nieuwebrug	1925 (ca.)	12	3,5 m	onbekend	nee
Windmotor Nijetrijne 1	Nijetrijne	onbekend	12	3,5 m	onbekend	nee
Windmotor Nijetrijne 2	Nijetrijne	onbekend	12	3,5 m	onbekend	nee
Windmotor Nijetrijne 3	Nijetrijne	onbekend	12	2,5 m	onbekend	nee
Windmotor Nijetrijne 4	Nijetrijne	onbekend	12	3,5 m	Bakker	nee
Windmotor Nijetrijne 6	Nijetrijne	onbekend	12	2,5 m	onbekend	nee
Windmotor Nijetrijne 7	Nijetrijne	onbekend	18	4,0 m	onbekend	nee
Windmotor Nijetrijne 8	Nijetrijne	onbekend	12	onbekend	onbekend	nee
Windmotor Nijetrijne 9	Nijetrijne	onbekend	18	onbekend	onbekend	nee
Windmotor Oldeberkoop	Oldeberkoop	onbekend	12	3,5 m	onbekend	nee
Windmotor Oldelamer 1	Oldelamer	onbekend	12	4,5 m	Bakker	nee
Windmotor Oldelamer 2	Oldelamer	onbekend	12	3,5 m	onbekend	nee
Windmotor Oldelamer 3	Oldelamer	onbekend	18	3,5 m	onbekend	nee
Windmotor Oldelamer 4	Oldelamer	onbekend	12	3,5 m	Bakker	nee
Windmotor Oldelamer 5	Oldelamer	onbekend	onbekend	onbekend	onbekend	nee
Windmotor Oldelamer 6	Oldelamer	onbekend	12	3,5 m	onbekend	nee
Windmotor Oosternijkerk	Oosternijkerk	onbekend	18	3,5 m	onbekend	nee
Windmotor Oudega	Oudega (Smallingerland)	onbekend	18	4,5 m	Herkules	nee
Windmotor Polder Folkertsma	Koudum	onbekend	onbekend	onbekend	onbekend	nee
Windmotor Rinsumageest	Rinsumageest	1920 (ca.)	12	3,5 m	Record	nee
Windmotor Ruigahuizen	Ruigahuizen	1920 (ca.)	18	4,5 m	onbekend	nee
Windmotor Scharsterbrug	Scharsterbrug	onbekend	18	4,5 m	Mous	nee
Windmotor Sijbrandahuis	Sijbrandahuis	onbekend	12	2,5 m	onbekend	nee
Windmotor Sint Nicolaasga	Sint Nicolaasga	onbekend	18	4,5 m	Record	nee
Windmotor Spanga	Spanga	onbekend	onbekend	4,5 m	onbekend	nee
Windmotor Stroobos	Stroobos	1923	30	10 m	Herkules	ja
Windmotor Terhorne 1	Terhorne	onbekend	18	4,5 m	onbekend	nee
Windmotor Terhorne 2	Terhorne	onbekend	8	onbekend	onbekend	nee
Windmotor Teroele	Teroele	tussen 1920 en 1925	onbekend	5,0 m	onbekend	nee
Windmotor Tijnje	Tijnje	onbekend	8	2,5 m	onbekend	nee
Windmotor Tirns	Tirns	1922	30	11 m	Herkules	ja
Windmotor Uitwellingerga 1	Uitwellingerga	1929	21	6,0 m	Herkules	ja
Windmotor Uitwellingerga 2	Uitwellingerga	1920	12	5,5 m	Herkules	ja
Windmotor De Veenhoop	De Veenhoop	1921	30	11 m	Herkules	ja
Windmotor De Veenhoop 2	De Veenhoop	2003	18			nee
Windmotor Waskemeer	Waskemeer	onbekend	18			nee
Weidumermolen	Weidum	1920	30	12 m	Herkules	ja
Borniamoune	Weidum	onbekend	6	onbekend	Record-8	nee
Windmotor Wirdum	Wirdum	19?? - 2009	18	?	Record-18	ja

Windmotoren in Friesland

Geschiedenis

Architectuur

Windmotoren

Kaart

Externe link