Ławta – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ławta
Ilustracja
Ławta koło Grabowca
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska
 Rosja

Lokalizacja

Województwo warmińsko-mazurskie
obwód królewiecki

Struga
Średni przepływ

0,24 m³/s Mędrzyki

Źródło
Miejsce okolice wsi Grabowiec
Wysokość

ok. 125 m n.p.m.

Współrzędne

54°22′50,9″N 20°14′25,6″E/54,380806 20,240444

Ujście
Recypient Wituszka lub Banówka
Miejsce

obwód królewiecki

Współrzędne

54°27′06,3″N 20°10′06,2″E/54,451750 20,168389

Położenie na mapie obwodu królewieckiego
Mapa konturowa obwodu królewieckiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „źródło”, powyżej na lewo znajduje się również punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „źródło”, powyżej na prawo znajduje się również punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie powiatu braniewskiego
Mapa konturowa powiatu braniewskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko górnej krawiędzi po prawej znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko górnej krawiędzi nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko górnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”

Ławta, Mędrzycka Struga (ros. Лавя, Ławia; dawn. niem. Lauter) – transgraniczna struga w obrębie Wzniesień Górowskich w pobliżu Zalewu Wiślanego, w zależności od ujęcia uznawana albo za źródłowy odcinek Wituszki (Jarft lub Jorft) albo za jej dopływ. W pierwszym przypadku jest więc uznawana za dopływ Banówki. W obu ujęciach jej ujście znajduje się w obwodzie królewieckim. Rzadziej reprezentowane jest ujęcie, według którego to Banówka jest dopływem Ławty.

Kilka jej odcinków źródłowych wypływa w pobliżu wsi Grabowiec na wysokości ok. 120–125 m n.p.m. Ma mały spadek. W przekroju granicznym przepływ rzeki wynosi średnio 0,24 m³/s[1]. Podawane są również następujące przepływy charakterystyczne: SWQ=2,900, SSQ=0,299 i SNQ=0,074[2]. W okolicach granicy państwa szerokość koryta wynosi 3 m, a średnia głębokość – 0,5 m[3].

Nazwa i pozycja w systemie administracji

[edytuj | edytuj kod]

Według państwowego rejestru nazw geograficznych struga w granicach Polski nosi nazwę Ławta i ma identyfikator 71573. PRNG podaje również nazwę oboczną: Mędrzycka Struga[4]. Strugę Ławta opisaną jako dopływ Banówki podaje również wykaz hydronimów Polski Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych[5]. „Atlas podziału hydrograficznego Polski” (2005) odcinek płynący w Polsce nazywa Mędrzycką Strugą, a Ławtą odcinek płynący w Rosji[6]. Z kolei Mapa Podziału Hydrograficznego Polski nie określa tego cieku nazwą Ławta, a Wituszka, przy czym odcinek do ujścia Owsianki (leżącego na terenie Rosji) nosi też nazwę Mędrzycka Struga. Identyfikator MPHP całej tej rzeki, a więc do ujścia do Banówki, to 5726, a dodatkowy identyfikator cieku obowiązujący w granicach Polski to 71573. Ma ona długość ok. 43 km[7], podczas gdy polski odcinek ok. 11 km. W systemie gospodarki wodnej polski odcinek stanowi jednolitą część wód powierzchniowych „Wituszka (Mędrzycka Struga) w granicach państwa” o kodzie PLRW40001757261. Jej typ to potok nizinny piaszczysty (typ 17). Początkowo ta jednolita część wód leżała na obszarze regionu wodnego Jarft i obszaru dorzecza Jarft, podlegając regionalnemu zarządowi gospodarki wodnej w Warszawie[8], następnie zaś regionu wodnego i obszaru dorzecza Banówki, podlegając RZGW w Gdańsku. Według obowiązującego na początku XXI w. wykazu śródlądowych wód powierzchniowych lub ich części stanowiących własność publiczną Ławta nie tylko jest tożsama rzeką płynącą poniżej połączenia odcinków płynących z Rosji i Polski, ale to Banówka jest jej dopływem, czyli Ławta jest bezpośrednim dopływem Zalewu Wiślanego. W tym wykazie Ławta jest nazwą alternatywną wobec podstawowej nazwy Jarft[9]. To podejście uzasadniało wyróżnianie transgranicznego obszaru dorzecza Jarft zastąpionego w 2018 przez obszar dorzecza Banówki.

Polski odcinek Ławty należy do obwodu rybackiego rzeki Banówka[10].

W okresie, kiedy tereny wzdłuż rzeki należały do Prus Wschodnich, jej górny odcinek (odpowiadający Mędrzyckiej Strudze) nazywał się Lauter Bach, natomiast dolny – Jarft Fluss[11]. Urzędową zmianę nazwy „Lauter” na „Ławta” usankcjonowano w 1958, określając ciek jako „rzeczkę, dopływ strumienia Jawty”[12]. W rosyjskim państwowym rejestrze wodnym uznaje się, że Wituszka (Jorft) ma źródła w obwodzie królewieckim[13], a Ławia, czyli dawny Lauter, jest jej dopływem[14].

Jakość wód

[edytuj | edytuj kod]

W górnym biegu, przepływając częściowo przez torfowiska, wody Ławty przybierają okresowo barwę brunatną. Struga jest odbiornikiem oczyszczalni ścieków komunalnych w Zagajach, a jej zlewnia zbiera wody z rolniczo wykorzystywanych ziem gminy Lelkowo w powiecie braniewskim[1].

W 2003 według ówczesnych kryteriów wody Ławty nie spełniały norm żadnej klasy czystości, ze względu na przekroczenie norm sanitarnych i zawartości fosforu w odcinku górnym i tlenu w odcinku dolnym[15]. W 2006 r. stan ekologiczny wód strugi klasyfikowano jako słaby. Zadecydowały o tym wskaźniki dotyczących zawartości węgla organicznego i utlenialności, jak również przekroczenie norm dla niektórych form azotu, a w górnym odcinku także fosforu. Jakość wód na odcinku bezpośrednio poniżej oczyszczalni w Zagajach dyskwalifikowała strugę także ze względu na stan sanitarny[1]. Według badań monitoringowych z roku 2018 stan ekologiczny w okolicach Mędrzyk był umiarkowany, o czym zadecydował umiarkowany stan makrozoobentosu i przekroczenie norm dla niektórych wskaźników dotyczących zawartości węgla organicznego i utlenialności. Pozostałe wskaźniki fizykochemiczne i biologiczne osiągały stan dobry lub bardzo dobry. Spośród badanych substancji priorytetowych normy dobrego stanu chemicznego przekroczyło stężenie benzo(a)pirenu[16].

W okolicach Mędrzyk w ichtiofaunie dominuje cierniczek północny. Licznie występują też śliz i słonecznica. Rzadsza jest płoć, a jeszcze rzadsze strzebla potokowa, okoń i piskorz. Roślinność w tym miejscu pokrywa ponad połowę powierzchni koryta[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Danuta Budzyńska, Elżbieta Kochańska (red.), Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2006 roku, Olsztyn: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie, 2007, s. 15, 26, 35, ISBN 978-83-7217-308-9.
  2. ↑ Program biologicznego udrożnienia rzek województwa warmińsko-mazurskiego, Poznań: Biuro Projektów Wodnych Melioracji i Inżynierii Środowiska BIPROWODMEL Sp. z o.o., 2007, s. 81.
  3. ↑ a b Grzegorz Radtke i inni, Ichtiofauna dorzecza Baudy oraz mniejszych cieków uchodzących do Zalewu Wiślanego, „Roczniki Naukowe Polskiego Związku Wędkarskiego”, 24, 2011, s. 115–132.
  4. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych. plik obiekty_fizjograficzne.xlsx
  5. ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 146, ISBN 83-239-9607-5.
  6. ↑ Lidzbark Warm. G-2, [w:] Halina Czarnecka (red.), Atlas podziału hydrograficznego Polski. Część 1. Mapy w skali 1:200 000, Warszawa: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, 2005, ISBN 83-88897-66-7.
  7. ↑ Mapa Podziału Hydrograficznego Polski w skali 1:10 000, 2014.
  8. ↑ Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Jarft, s. 1741. M.P. z 2011 r. nr 37, poz. 424.
  9. ↑ Dz.U. z 2003 r. nr 16, poz. 149, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie śródlądowych wód powierzchniowych lub części stanowiących własność publiczną.
  10. ↑ Obwieszczenie Nr 3/2016 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 30 września 2016r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia w sprawie ustanowienia obwodów rybackich na publicznych śródlądowych wodach powierzchniowych płynących [online].
  11. ↑ Jarft. Map [online], Meyers Gazetteer.
  12. ↑ Zarządzenie nr 198 Prezesa Rady Ministrów z dnia 27 września 1958 r. w sprawie przywrócenia i ustalenia urzędowych nazw obiektów fizjograficznych w powiatach: elbląskim, gdańskim, kwidzyńskim, malborskim i sztumskim województwa gdańskiego oraz w powiatach: braniewskim, iławeckim, lidzbarskim, morąskim, nidzickim, ostródzkim, olsztyńskim, pasłęckim, suskim, reszelskim i węgorzewskim województwa olsztyńskiego, s. 749. M.P. z 1958 r. nr 90, poz. 502.
  13. ↑ Река Витушка (Йорфт) [online], Государственный водный реестр (ros.).
  14. ↑ Реестр зарегистрированных в АГКГН географических названий объектов на 22.12.2020. Калининградская область [online].
  15. ↑ Zdzisław W. Krajewski, Elżbieta Kochańska, Stan środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w świetle badań przeprowadzonych w 2003 roku, „Inżynieria Ekologiczna”, 11, 2005, s. 69–89.
  16. ↑ Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w latach 2014–2019 na podstawie monitoringu – tabela [xlsx], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ławta&oldid=70414987”