Źreb – Wikipedia, wolna encyklopedia

Źreb, zgrzeb, hak, dziedzina^[1] (łac. sors)^[2] – we wczesnym średniowieczu zabudowania i grunty wchodzące w skład jednego gospodarstwa rolnego chłopa wolnego, niewolnego lub rycerza.^[1][2]

Do gruntów zaliczano: pola uprawne, łąki, pastwiska oraz lasy. Źreby w Polsce i na Rusi nie posiadały ustalonej miary powierzchni. Ich wielkość mogła obejmować 1, bądź kilka łanów ziemi. Zazwyczaj obejmowały 20–35 ha powierzchni.^[1] Według prawa polskiego stanowiły przedmiot dziedziczenia i mogły być dzielone na mniejsze jednostki.^[1] Termin "źreb" zaczął zanikać w późnym średniowieczu, w okresie szerzenia się tzw. prawa niemieckiego w XIII-XIV w., kiedy były przeprowadzane pomiary gruntów wiejskich.^[2] Spotykany był jeszcze czasem w XVII w.^[1]

Pojęcie wywodzi się od słowa (źreb: los) i prawdopodobnie wiązało się z losowaniem gospodarstw rolnych na terenie określonej wspólnoty rodowej bądź terytorialnej^[1][2].

• Staropolskie rolne miary powierzchni

• Mączak A. (red. nacz.), Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, T. 2, Warszawa 1981, s. 565.