Abraham Ortelius – Wikipedia, wolna encyklopedia

Abraham Ortelius
Ilustracja
Abraham Ortelius pędzla Petera Paula Rubensa
Data i miejsce urodzenia

14 kwietnia 1527
Antwerpia

Data i miejsce śmierci

4 lipca 1598
Antwerpia

Zawód, zajęcie

kartograf

podpis
Abraham Ortelius

Abraham Ortelius (ur. 14 kwietnia 1527 w Antwerpii[1], zm. 28 czerwca 1598[2][3][4]) – flamandzki geograf, kartograf, historyk i wydawca map[1].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Abraham Ortelius pochodził z Niderlandów. W 1570 roku w Antwerpii wydał pierwszy usystematyzowany zbiór map świata Theatrum orbis terrarum[1]. Atlas ten zawierał oryginalne mapy różnych krajów (w tym również mapę Polski Wacława Grodeckiego), które Ortelius zebrał dzięki swym rozgałęzionym stosunkom z uczonymi europejskimi[5]. Do 1612 roku wydano około 45 edycji tego dzieła. W kolejnych wydaniach mapy w atlasie były aktualizowane i poprawiane. Wydawnictwo to ukazało się w kilku językach na świecie.

Ortelius, wykształcony na grawera, około 1554 r. założył swój biznes książkowy i antykwaryczny[1]. Około 1560 roku, pod wpływem Gerarda Mercatora, Ortelius zainteresował się robieniem map[1]. W ciągu dekady opracował mapy świata na rzucie serca (1564), Egiptu (1565) i Azji (1567), a także pierwsze wydanie Theatrum, które zawierało 70 map wygrawerowanych w jednolitym stylu[1]. Theatrum było rozbudowywane i aktualizowane w kolejnych edycjach do końca 1612 roku[1]. Ortelius został mianowany geografem Filipa II Habsburga (1575)[1].

 Osobny artykuł: Theatrum orbis terrarum.

Dryf kontynentalny

[edytuj | edytuj kod]

Ortelius był pierwszym, który podkreślił geometryczne podobieństwo między wybrzeżami Ameryki i Europy-Afryki i zaproponował dryf kontynentalny jako wyjaśnienie. Jacqueline W. Kious opisał myśli Orteliusa w następujący sposób[6]:

Abraham Ortelius w swoim dziele Thesaurus Geographicus... zasugerował, że obie Ameryki zostały „oderwane od Europy i Afryki ... przez trzęsienia ziemi i powodzie” i powiedział dalej: „Ślady tego pęknięcia ujawniają się, jeśli ktoś wyciągnie mapę świata i uważnie rozważy wybrzeża trzech [kontynentów]”.

Obserwacje Orteliusa dotyczące połączenia kontynentów oraz jego propozycja pęknięcia i separacji pozostały niezauważone aż do końca XX wieku. Zostały one jednak ponownie przedstawione w XVIII i XIX wieku, a później przez Alfreda Wegenera, który opublikował swoją hipotezę dryfu kontynentalnego w 1912 roku i w kolejnych latach[7]. Ponieważ jego publikacje były szeroko dostępne w języku niemieckim i angielskim, a także dlatego, że przedstawił geologiczne wsparcie dla tego pomysłu, Wegener jest uznawany przez większość geologów za pierwszego, który uznał możliwość dryfu kontynentalnego[8].

Dzieła Abrahama Orteliusa

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h Abraham Ortelius, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  2. Abraham Ortelius (1527-1598) - Author - Resources from the BnF [online], data.bnf.fr [dostęp 2018-05-20] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-20] (ang.).
  3. Ortelius, Abraham, 1527-1598 @ SNAC [online], snaccooperative.org [dostęp 2018-05-20].
  4. Summary Bibliography: Abraham Ortelius [online], www.isfdb.org [dostęp 2018-05-20] (ang.).
  5. Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna, Wydawnictwo „Gutenberg”, tom XVIII.
  6. Historical perspective. W: W.J. Kious, Tilling, R.I.: This Dynamic Earth: the Story of Plate Tectonics. Wyd. Online. U.S. Geological Survey, 2001. ISBN 0-16-048220-8. (ang.).
  7. Alfred Wegener. Die Entstehung der Kontinente. „Geologische Rundschau”. 3 (4), s. 276–92, lipiec 1912. DOI: 10.1007/BF02202896. Bibcode1912GeoRu...3..276W. (ang.). 
  8. Michael McIntyre, H. Peter Eilers, John Mairs: Physical geography. New York: Wiley, 1991, s. 273. ISBN 0-471-62017-3. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]