Alpy Pennińskie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Alpy Pennińskie
Alpes pennines, Alpes valaisannes, Alpi Pennine
	; Dufourspitze
Kontynent	Europa
Państwo	Szwajcaria; Włochy
Najwyższy szczyt	Dufourspitze; (4634 m n.p.m.)
Jednostka dominująca	Alpy Zachodnie
	; Położenie na mapie Alp;; granice pasma wg SOIUSA
	Położenie na mapie Europy Alpy Pennińskie
	45°58′39″N 7°39′35″E/45,977500 7,659722
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Alpy Pennińskie (fr. Alpes pennines lub Alpes valaisannes, niem. Walliser Alpen, wł. Alpi Pennine) – pasmo górskie w Alpach Zachodnich. Leży na pograniczu Włoch (regiony Piemont i Dolina Aosty) i Szwajcarii (kanton Valais). Szwajcarska część pasma nazywana jest Alpami Walijskimi.

Alpy Pennińskie ciągną się z zachodu na wschód, z licznymi i długimi grzbietami bocznymi, wybiegającymi ku północy i południu. Sąsiadują z Alpami Berneńskimi na północy (przez dolinę Rodanu) oraz z Alpami Lepontyńskimi na wschodzie (przez przełęcz Simplon). Za zachodnią granicę tego pasma, oddzielającą ją od położonej bardziej na zachodzie Masywu Mont Blanc, uznaje się położoną na zachód od Wlk. Przełęczy Św. Bernarda przełęcz Col du Grand Ferret (2543 m n.p.m.), a dokładniej – jej północne, nieco niższe siodło, nazywane Col du Petit Ferret (2490 m n.p.m.)^[1].

W Alpach Pennińskich znajdują się dwie przełęcze o wielkim znaczeniu komunikacyjnym: Wielka Przełęcz św. Bernarda na zachodzie i Simplon na wschodzie. 41 szczytów tego pasma leży powyżej 4000 m n.p.m. (z ogólnej liczby 82 w całych Alpach), najwyższy z nich to Dufourspitze w grupie Monte Rosa, który osiąga 4634 m^[2].

Alpy Pennińskie obfitują w lodowce. Są to m.in.: Gornergletscher, Glacier de Corbassière, Findelgletscher, Zmuttgletscher, Glacier de Zinal, Glacier d’Otemma, Allalingletscher, Glacier de Ferpècle, Feegletscher, Glacier du Mont Miné, Riedgletscher, Turtmanngletscher, Glacier de Moiry, Glacier d’Arolla, Glacier de Moming i Glacier de Cheilon.

Najważniejsze ośrodki regionu to między innymi: Grächen, La Fouly, Saas-Fee, Nendaz, Breuil-Cervinia, Macugnaga, Zermatt.

Alpy Pennińskie dzielą się na wiele masywów i mniejszych pasm. Najważniejsze masywy (licząc od przełęczy Col du Grand Ferret do przełęczy Simplon) to:

Nie istnieje jeden oficjalny podział Alp Pennińskich. Według Suddivisione Orografica Internazionale Unificata del Sistema Alpino (w skrócie SOIUSA) – systemu klasyfikacji podziału Alp z punktu widzenia geograficznego i toponimii, zaprojektowanego przez włoskiego badacza Sergio Marazzi w 2005 roku, masywy te tworzą następujące grupy:

Alpy Grand Combin (Grand Golliat, Grande Rochère, Mont Velàn, Grand Combin, Mont Gelé, Mont Collon, Ruinette, Pleureur, Aiguilles Rouges d’Arolla)

Alpy Weisshorn i Matterhorn (Bouquetins, Luseney–Cian, Dent Blanche – Cornier, Obergabelhorn – Zinalrothorn, Weisshorn, Matterhorn)

Alpy Monte Rosa (Monte Rosa, Breithorn – Lyskamm)

Alpy Biellesi i Cusiane (Alpy Biellesi, Alpy Cusiane)

Alpy Mischabel i Weissmies (Allalin, Mischabel, Weissmies, Andolla)^[5].

Według naukowców szwajcarskich nie istnieje podział Alp Pennińskich na grupy. Nie zaliczają oni do tego pasma niektórych masywów leżących dalej na południe i południowy wschód od grzbietu głównego^[1].

Szczyty o wysokości ponad 4000 m n.p.m.^[6]:

L.p.	Szczyt	Państwo	Masyw	Wysokość (n.p.m.)
1.	Dufourspitze	Szwajcaria	Monte Rosa	4634
2.	Nordend	Szwajcaria- Włochy	Monte Rosa	4609
3.	Zumsteinspitze	Szwajcaria- Włochy	Monte Rosa	4563
4.	Signalkuppe	Szwajcaria- Włochy	Monte Rosa	4554
5.	Dom	Szwajcaria	Mischabel	4545
6.	Lyskamm Ostgipfel	Szwajcaria- Włochy	Breithorn – Lyskamm	4527
7.	Weisshorn	Szwajcaria	Weisshorn	4506
8.	Täschhorn	Szwajcaria	Mischabel	4491
9.	Lyskamm Westgipfel	Szwajcaria- Włochy	Breithorn – Lyskamm	4479
10.	Matterhorn	Szwajcaria- Włochy	Matterhorn	4478
11.	Parrotspitze	Szwajcaria- Włochy	Monte Rosa	4432
12.	Dent Blanche	Szwajcaria	Dent Blanche – Cornier	4357
13.	Ludwigshöhe	Szwajcaria- Włochy	Monte Rosa	4341
14.	Nadelhorn	Szwajcaria	Mischabel	4327
15.	Corno Nero	Włochy	Monte Rosa	4341
16.	Grand Combin de Grafeneire	Szwajcaria	Grand Combin	4314
17.	Lenzspitze	Szwajcaria	Mischabel	4294
18.	Stecknadelhorn	Szwajcaria	Mischabel	4241
19.	Castor	Szwajcaria- Włochy	Breithorn – Lyskamm	4228
20.	Zinalrothorn	Szwajcaria	Obergabelhorn – Zinalrothorn	4221
21.	Hohberghorn	Szwajcaria	Mischabel	4219
22.	Piramide Vincent	Włochy	Monte Rosa	4215
23.	Alphubel	Szwajcaria	Allalin	4206
24.	Rimpfischhorn	Szwajcaria	Allalin	4199
25.	Strahlhorn	Szwajcaria	Allalin	4190
26.	Grand Combin de Valsorey	Szwajcaria	Grand Combin	4184
27.	Dent d’Hérens	Szwajcaria- Włochy	Matterhorn	4171
28.	Breithorn Occidentale	Szwajcaria- Włochy	Breithorn – Lyskamm	4164
29.	Breithorn Centrale	Szwajcaria- Włochy	Breithorn – Lyskamm	4159
30.	Bishorn	Szwajcaria	Weisshorn	4153
31.	Breithorn Orientale	Szwajcaria- Włochy	Breithorn – Lyskamm	4139
32.	Grand Combin de la Tsessette	Szwajcaria	Grand Combin	4135
33.	Gemello del Breihorn	Szwajcaria- Włochy	Breithorn – Lyskamm	4106
34.	Pollux	Szwajcaria- Włochy	Breithorn – Lyskamm	4092
35.	Roccia Nera	Szwajcaria- Włochy	Breithorn – Lyskamm	4075
36.	Ober Gabelhorn	Szwajcaria	Obergabelhorn – Zinalrothorn	4063
37.	Punta Giordani	Włochy	Monte Rosa	4046
38.	Dürrenhorn	Szwajcaria	Mischabel	4035
39.	Allalinhorn	Szwajcaria	Allalin	4027
40.	Weissmies	Szwajcaria	Weissmies	4023
41.	Lagginhorn	Szwajcaria	Weissmies	4010

W Alpach Pennińskich znajdują się jeszcze 24 wierzchołki mające powyżej 4000 m n.p.m. jednak nie spełniają one kryteriów (szczególnie jeśli chodzi o wybitność) aby je zakwalifikować jako szczyty. Są to (ostatnia kolumna to masyw)^[6]:

Ostspitze	4632 m	Monte Rosa
Grenzgipfel	4618 m	Monte Rosa
Matterhorn wierzchołek włoski	4476 m	Matterhorn
Grand Gendarme	4458 m	Mischabel
Grand Gendarme	4331 m	Weisshorn
Naso del Lyskamm	4272 m	Breithorn – Liskamm
Aiguille du Croissant	4243 m	Grand Combin
Pic Tyndall	4241 m	Matterhorn
Picco Muzio	4187 m	Matterhorn
Entdeckungsfels	4178 m	Breithorn – Lyskamm
Balmenhorn	4167 m	Monte Rosa
Alphubel wierzchołek południowy	4166 m	Allalin
Dent d’Hérens la Corne	4148 m	Matterhorn
Pointe Burnaby	4135 m	Weisshorn
Alphubel Nordostgipfel	4128 m	Allalin
Alphubel Nordgipfel	4116 m	Allalin
Grand Gendarme	4108 m	Allalin
Grand Gendarme	4097 m	Dent Blanche – Cornier
Felikhorn	4093 m	Breithorn – Lyskamm
Großer Gendarm	4091 m	Mischabel
Combin de la Tsessette gendarme	4088 m	Grand Combin
Dent d’Hérens Gendarme	4075 m	Matterhorn
Dent d’Hérens, L'Epaule	4040 m	Matterhorn
L'Epaule	4017 m	Obergabelhorn – Zinalrothorn

Ważniejsze szczyty powyżej 3000 m n.p.m.:

Fletschhorn 3993 m,
Adlerhorn 3988 m,
Schalihorn 3974 m,
Jägerhorn 3970 m,
Grand Cornier 3962 m,
Ulrichshorn 3925 m,
Wellenkuppe 3903 m,
Feechopf 3888 m,
Klein Matterhorn 3883 m,
Pointe du Mountet 3877 m,
La Ruinette 3875 m,
Mont Blanc de Cheilon 3870 m,
Dents des Bouquetins 3838 m,
Brunegghorn 3833 m,
Tour de Boussine 3833 m,
Cima di Jazzi 3818 m,
Balfrin 3802 m,
Tête de Valpelline 3802 m,
Pigne d’Arolla 3796 m,
Tête Blanche 3750 m,
Mont Velàn 3731 m,
L’Evêque 3716 m,
Le Pleureur 3706 m,
Mitre de L’Evêque 3672 m,
Aiguille de la Tsa 3668 m,
Besso 3667 m,
Portjengrat 3654 m,
Mont Collon 3637 m,

Les Diablons 3605 m,
Mont Brulé 3538 m,
Becca d’Oren 3532 m,
Mont Gelé 3517 m,
Becca di Luseney 3506 m,
Punta Kurz 3496 m,
Château des Dames 3489 m,
Grand Tournalin 3379 m,
Becca Vannetta 3361 m,
Mont Avril 3346 m,
Rosablanche 3336 m,
Grande Rochère 3326 m,
Corno Bianco 3320 m,
Testa Grigia 3315 m,
Sasseneire 3259 m,
Grand Golliat 3238 m,
Petit Golliat 3224 m,
Pizzo Bianco 3216 m,
Latelhorn 3207 m,
Schwarzhorn 3204 m,
Aiguille de Bonalé 3201 m
Aiguille de Malatra 3142 m,
Gornergrat 3136 m,
Mont de Bellecombe 3084 m,
Aiguille d’Artanavaz 3071 m,
Grand Crêton 3071 m,
Mont Nery 3070 m,
Bella Tola 3025 m.

Najważniejsze przełęcze:

Sesiajoch 4424 m,
Domjoch 4286 m,
Lysjoch 4277 m,
Mischabeljoch 3856 m,
Alphubel Pass 3802 m,
Adler Pass 3798 m,
Moming Pass 3745 m,
Schwarztor 3741 m,
Ried Pass 3597 m,
Neues Weisstor 3580 m,
Allalin Pass 3570 m,
Col de Valpelline 3562 m
Biesjoch 3549 m,
Triftjoch 3540 m,
Col du Sonadon 3489 m,

Col d'Herens 3480 m,
Col Durand 3474 m,
Col des Maisons Blanches 3426 m,
Col de Bertol 3414 m,
Col du Mont Rouge 3341 m,
Theodulpass 3322 m,
Col de Tracuit 3252 m,
Zwischbergen Pass 3248 m,
Col d’Oren 3242 m,
Col de Seilon 3200 m,
Col du Cret 3148 m,
Col de Valcournera 3147 m,
Col de Collon 3130 m,
Col de Valsorey 3113 m,
Col de Chermontane 3084 m.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Wielka Encyklopedia Gór i Alpinizmu, tom 3, Góry Europy, Wydawnictwo STAPIS, Katowice, 2007, ISBN 978-83-60429-04-4.
↑ Mapa swisstopo. [dostęp 2023-11-28].
↑ Wanderkarte, Zermatt – Cervinia (Breuil) – Täsch, Bundesamt der Landestopographie, 1998
↑ Vallèe d’Aoste, Studio F.M.B. Bologna, ISBN 88-7775-316-1
↑ La Â‘Suddivisione orografica [online], fioridimontagna.it [dostęp 2024-04-27] .
↑ ^a ^b Lista wszystkich szczytów powyżej 4000 metrów w Alpach na stronie UIAA [online], web.archive.org, 3 marca 2016 [dostęp 2018-12-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03] .

Bibliografia

Alpy Pennińskie na SummitPost
Alpy Pennińskie na Peakware. peakware.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-05)].

Panorama Alp Pennińskich z przełęczy Allalinpass

[:0-1] Wielka Encyklopedia Gór i Alpinizmu, tom 3, Góry Europy, Wydawnictwo STAPIS, Katowice, 2007, ISBN 978-83-60429-04-4.

[Mapswiss-2] Mapa swisstopo. [dostęp 2023-11-28].

[3] Wanderkarte, Zermatt – Cervinia (Breuil) – Täsch, Bundesamt der Landestopographie, 1998

[4] Vallèe d’Aoste, Studio F.M.B. Bologna, ISBN 88-7775-316-1

[5] La Â‘Suddivisione orografica [online], fioridimontagna.it [dostęp 2024-04-27] .

[:1-6] Lista wszystkich szczytów powyżej 4000 metrów w Alpach na stronie UIAA [online], web.archive.org, 3 marca 2016 [dostęp 2018-12-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]