Alternacja heraldyczna – Wikipedia, wolna encyklopedia

Alternacja heraldyczna – zasada, która zakazuje kładzenia w herbach barwy na barwę oraz metalu na metal.

Wyjątki od zasady czyni się dla herbów historycznych, łamiących zasadę alternacji. Przykładem jest tu np. herb Królestwa Jerozolimskiego (w srebrnym polu złoty krzyż jerozolimski) i herb szlachecki Białęga (w złotym polu srebrna krzywaśń). W obu przypadkach położono metal na metal. Znanym wyjątkiem, przy którym nałożono tynkturę na tynkturę, jest zaś herb Księstwa szczecińskiego, jednego z księstw w obrębie Pomorza (w błękitnym polu czerwony gryf); ta zasada została przeniesiona na herb Szczecina i jest to dziś najbardziej znany wyjątek od zasady alternacji w heraldyce miejskiej w Polsce.

Zasada alternacji nie obowiązuje drobnych elementów godeł, np. szczegółów stroju itp. Jest również pomijana przy kładzeniu godeł na tarczy pokrytej wzorem z wielu figur zaszczytnych, pasów, słupów, rombów lub szachownicy (np. Herb Luksemburga) lub godłach w takich barwach kładzionych na jednolitym tle (np. herb Turyngii).

Zasada nie obowiązuje również przy prostych podziałach tarczy (np. w słup, w pas lub krzyż). W heraldyce francuskiej spotyka się często odstępowanie od tej reguły w barwieniu figur zaszczytnych, zwłaszcza głowic i kantonów, przy czym stosowane są zwykle kontrastowe barwy, szczególnie błękit i czerwień.

Zasada ta nie obowiązuje dla elementów godeł lub ich części.

Poniższa tabela pokazuje najczęściej spotykane odstępstwa w przypadku uzbrojenia u zwierząt.

W heraldyce od XII wieku stosowano cztery kolory: błękit, czerwień, zieleń, czerń - oraz dwa metale: złoto i srebro. Jako tynktury traktowano również futra: gronostaje i popielice (lub wiewiórki).

Od końca średniowiecza dopuszczalne było umieszczanie w herbie barw naturalnych, czyli rzeczywistych kolorów przedmiotów ukazywanych jako godła. Niewielka liczba barw - ograniczona właściwie do barw podstawowych - wynikała z podstawowej, pierwotnej funkcji herbu. Rycerski znak identyfikacyjny musiał być dobrze czytelny w trudnych warunkach pola bitwy, z odpowiedniej odległości (reguła dwustu kroków). Z tego samego powodu nie stosowano w projektowaniu i opisie herbów półtonów, półcieni, barw zgaszonych oraz perspektywy. Półtony były stosowane od czasów gotyku dla uzyskania efektów trójwymiarowości malowanych herbów, był to jednak zabieg czysto artystyczny i zastosowane w danym herbie kilka odcieni np. czerwieni odczytywano domyślnie jako jedną czerwoną tynkturę.

• Tynktura

• Alfred Znamierowski: Insygnia, symbole i herby polskie. Warszawa: 2003. Brak numerów stron w książce
• Paweł Dudziński: Alfabet Heraldyczny. Warszawa: 1997. Brak numerów stron w książce