Amfitryta lamparcia – Wikipedia, wolna encyklopedia

Amfitryta lamparcia
	Hydrurga leptonyx
	(de Blainville, 1820)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	psokształtne
Infrarząd	Arctoidea
Parvordo	płetwonogie
Rodzina	fokowate
Rodzaj	Hydrurga; Gistel, 1848
Gatunek	amfitryta lamparcia
Synonimy
	Rodzaju: Stenorhyncus J.E. Gray, 1825; Stenorhinchus F. Cuvier, 1826; Stenorhyncus F. Cuvier, 1829; Stenorhincus McMurtrie, 1834; Gatunku: Phoca leptonyx de Blainville, 1820; phoca leptonyx: Desmarest, 1820; Phoca Homei Lesson, 1828;
	Rodzaju: Stenorhyncus J.E. Gray, 1825; Stenorhinchus F. Cuvier, 1826; Stenorhyncus F. Cuvier, 1829; Stenorhincus McMurtrie, 1834; Gatunku: Phoca leptonyx de Blainville, 1820; phoca leptonyx: Desmarest, 1820; Phoca Homei Lesson, 1828;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Amfitryta lamparcia^[10], lampart morski^[11] (Hydrurga leptonyx) – gatunek drapieżnego ssaka morskiego z rodziny fokowatych (Phocidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1820 roku francuski zoolog Henri Marie Ducrotay de Blainville nadając mu nazwę Phoca leptonyx^[6]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu de Blainville wskazał Falklandy (fr. „des environs des îles Falckland ou Malouines”)^[6]^[12]. Okazami typowymi były: młody samiec (wypchana skóra o długości około 2 m) i zniszczony w 1914 roku; czaszka (holotyp; uszkodzona w okolicy podstawno-potylicznej) z kolekcji M. Hauville’a w Le Havre, później przeniesiony do Paryża a obecnie znajdująca się w Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu, w dziale anatomii porównawczej o sygnaturze A 3578; czaszka z Museum of the Royal College of Surgeons of England, Osteological Collection o sygnaturze 3938 (nr 1091 w katalogu Flowera), przywieziona przez Williama Keane’a na wielorybniku z Georgii Południowej; nieobecna w Muzeum Brytyjskim w 1957 roku, przypuszczalnie zaginęła w czasie II wojny światowej^[13]. Jedyny przedstawiciel rodzaju amfitryta (Hydrurga)^[10] który opisał w 1848 roku niemiecki przyrodnik Johannes von Nepomuk Franz Xaver Gistel^[14].

Etymologia

Stenorhinchus: gr. στηνος stēnos „cienki, wąski”; ῥυγχος rhunkhos „pysk, ryj”^[15].
Hydrurga: gr. ὑδρο- hudro- „wodny-”, od ὑδωρ hudōr, ὑδατος hudatos „woda”; εργω ergō „pracować”^[16].
leptonyx: gr. λεπτος leptos „delikatny, smukły”; ονυξ onux, ονυχος onukhos „pazur”^[17].

Zasięg występowania

Amfitryta lamparcia występuje w zimnych wodach antarktycznych i subantarktycznych na szerokości 50–80° S^[18].

Morfologia

Długość ciała samców 250–320 cm, samic 241–338 cm; masa ciała samców 200–455 kg, samic 225–590 kg^[19]. Samice są zwykle większe od samców^[19]. Noworodki osiągają długość około 120 cm i ciężar około 30 kg^[19]. Sierść nie ma podściółki puchowej i jest rzadka. Głowa jest dłuższa niż u innych fokowatych. Amfitryta lamparcia ma wąską, ale stosunkową masywną głowę, z szerokimi i długimi szczękami, w których znajdują się mocne kły i przedtrzonowce.

Ekologia

Żywi się najczęściej młodymi pingwinami. Jako jedyny przedstawiciel fokowatych żywi się też innymi fokowatymi jak krabojad foczy, a ryby są tylko uzupełnieniem jego diety. Jest szybki, zwinny i dobrze przystosowany do polowania – ma kły i siekacze ukształtowane do chwytania i rozdzierania zdobyczy, a zęby trzonowe efektywne przy przytrzymywaniu i cięciu ze względu na ich ostre krawędzie, trzonowce mają też zazębiające się guzki służące do odcedzania kryla. Żyje samotniczo, oprócz okresu rozrodu, kiedy tworzy stada. Dojrzałość płciową osiąga w wieku około 5 lat, żyje do 20 lat. Samica rodzi zazwyczaj 1 młode, a ciąża trwa od 8 do 12 miesięcy.

Obecność w kulturze

W filmie Przygoda na Antarktydzie został zobrazowany atak amfitryty na psa zaprzęgowego.

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)^[9].

Uwagi

↑ Nomen nudum.
↑ ^a ^b Niepoprawna późniejsza pisownia Stenorhinchus F. Cuvier, 1826.
↑ Nowa nazwa dla Phoca leptonyx de Blainville, 1820.

Przypisy

↑ Hydrurga leptonyx, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 340, 1825. (ang.).
↑ F. Cuvier: Phoque. (Mamm.). W: C. Sonnini (red.): Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 39. Strasbourg & Paris: F. G. Levrault & Le Normant, 1826, s. 549. (fr.).
↑ F. Cuvier: Zoologie = Mammalogie. W: C. Sonnini (red.): Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 59. Strasbourg & Paris: F. G. Levrault & Le Normant, 1829, s. 463. (fr.).
↑ Class I. Mammalia. W: H. McMurtrie: The animal kingdom, arranged according to its organization, serving as a foundation for the natural history of animals: and an introduction to comparative anatomy. Cz. 1. London: G. Henderson, 1834, s. 104. (ang.).
↑ ^a ^b ^c H.D. de Blainville. Sur quelques cranes de phoques. „Journal de Physique, de Chimie, d’Histoire Naturelle et des Arts”. 91, s. 298, 1820. (fr.).
↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 247, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
↑ R.-P. Lesson: Phoque. Phoca. Mam. W: J. Bory de Saint-Vincent: Dictionnaire classique d’histoire naturelle. T. 13. Paris: Rey et Gravier, Libraries-Editeurs, Auai des Augustins, n° 55; Baudouin Frèrer, Libraries-Editeurs, Imprimeurs de la société D'Histoire Naturelle, Rue de Vaugirard, n° 36, 1828, s. 417. (fr.).
↑ ^a ^b L.L. Hückstädt L.L., Hydrurga leptonyx, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-15] (ang.).
↑ ^a ^b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 153. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 161, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Hydrurga leptonyx. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-15].
↑ V.B. Scheffer: Seals, Sea Lions, and Walruses. A Review of the Pinnipedia. Stanford: Stanford University Press, 1958, s. 1–179. (ang.).
↑ J. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs, für höhere Schulen. Stuttgart: Hoffmann, 1848, s. xi. (niem.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 647.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 377.
↑ leptonyx, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 444. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 173. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[2] Nomen nudum.

[uwaga1-5] Niepoprawna późniejsza pisownia Stenorhinchus F. Cuvier, 1826.

[10] Nowa nazwa dla Phoca leptonyx de Blainville, 1820.

[itis-1] Hydrurga leptonyx, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[gray-3] J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 340, 1825. (ang.).

[cuv1826-4] F. Cuvier: Phoque. (Mamm.). W: C. Sonnini (red.): Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 39. Strasbourg & Paris: F. G. Levrault & Le Normant, 1826, s. 549. (fr.).

[cuv1829-6] F. Cuvier: Zoologie = Mammalogie. W: C. Sonnini (red.): Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 59. Strasbourg & Paris: F. G. Levrault & Le Normant, 1829, s. 463. (fr.).

[mcm-7] Class I. Mammalia. W: H. McMurtrie: The animal kingdom, arranged according to its organization, serving as a foundation for the natural history of animals: and an introduction to comparative anatomy. Cz. 1. London: G. Henderson, 1834, s. 104. (ang.).

[bla-8] H.D. de Blainville. Sur quelques cranes de phoques. „Journal de Physique, de Chimie, d’Histoire Naturelle et des Arts”. 91, s. 298, 1820. (fr.).

[des-9] A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 247, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).

[les-11] R.-P. Lesson: Phoque. Phoca. Mam. W: J. Bory de Saint-Vincent: Dictionnaire classique d’histoire naturelle. T. 13. Paris: Rey et Gravier, Libraries-Editeurs, Auai des Augustins, n° 55; Baudouin Frèrer, Libraries-Editeurs, Imprimeurs de la société D'Histoire Naturelle, Rue de Vaugirard, n° 36, 1828, s. 417. (fr.).

[iucn-12] L.L. Hückstädt L.L., Hydrurga leptonyx, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-15] (ang.).

[Cichocki&inni-13] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 153. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msz-14] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 161, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[msw-15] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Hydrurga leptonyx. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-15].

[sch-16] V.B. Scheffer: Seals, Sea Lions, and Walruses. A Review of the Pinnipedia. Stanford: Stanford University Press, 1958, s. 1–179. (ang.).

[gis-17] J. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs, für höhere Schulen. Stuttgart: Hoffmann, 1848, s. xi. (niem.).

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA647_647]-18] Palmer 1904 ↓, s. 647.

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA377_377]-19] Palmer 1904 ↓, s. 377.

[Jobling-20] leptonyx, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).

[icmw-21] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 444. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[hmw4-22] B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 173. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[b]

[4]

[5]

[6]

[7]

[c]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]