Andrejs Upīts – Wikipedia, wolna encyklopedia
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość | łotewska |
Język | łotewski |
Ważne dzieła | |
| |
Odznaczenia | |
|
Andrejs Upīts (ur. 5 grudnia 1877 w Skrīveri, zm. 18 listopada 1970 w Rydze) – łotewski prozaik, dramaturg, krytyk literacki i historyk literatury.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]W dzieciństwie pracował jako świniopas i pastuch, do 1896 uczył się w szkole w rodzinnej wsi, w 1901 zdał egzaminy i uzyskał dyplom nauczyciela domowego. Od 1897 do 1901 pracował w szkole w Mangali, później pracował w kilku rosyjskich szkołach podstawowych, od 1909 współpracował z lokalną opozycyjną gazetą, postanawiając zostać pisarzem. Po rewolucji lutowej brał udział w demonstracjach i mityngach w Rydze, wiążąc się z ruchem rewolucyjnym. Za działalność rewolucyjną został aresztowany i uwięziony. Początkowo przedstawiciel realizmu krytycznego, później zwrócił się w stronę realizmu socjalistycznego, który ugruntował się w łotewskiej literaturze. Pracował na Uniwersytecie Łotwy. Od 1946 był członkiem Akademii Nauk Łotewskiej SRR. W 1951 został członkiem Prezydium Rady Najwyższej Łotewskiej SRR, do 1954 był również przewodniczącym Związku Radzieckich Pisarzy Łotwy[1].
Główne dzieła: cykl powieściowy Robežnieki (w trzech częściach: 1909, 1912, 1921), ukazujący drogi łotewskiego chłopstwa udziału w rewolucji w Rosji (1905–1907). Opublikował ponadto powieści: Sieviete (1910), Zelts (1914), Renegati (1915–1916), Pērkona pievārtē (1922) i Liść na wietrze (wydanie polskie 1961).
Za powieść Ziemia zielona (1945, wydanie polskie 1950), przedstawiającą w zgodzie z założeniami socrealizmu[2] obraz wsi łotewskiej w końcu XIX wieku, otrzymał w 1946 r. Nagrodę Stalinowską.
Pisał też nowele i utwory dramatyczne. Tłumaczył utwory twórców rosyjskich (A. Gribojedowa, N. Gogola, A. Tołstoja), angielskich (W. Szekspir), niemieckich (H. Heine, H. Mann) i francuskich (G. Flaubert).
Bogaty dorobek naukowy Upītsa obejmuje prace z historii literatury łotewskiej i powszechnej.
Został pochowany na Cmentarzu Leśnym w Rydze.
Powieści
[edytuj | edytuj kod]- 1909: Jauni avoti
- 1910: Sieviete
- 1912: Zīda tīklā
- 1913: Pēdējais latvietis
- 1914: Zelts
- 1915: Renegāti
- 1921: Ziemeļa vējš
- 1922: Perkona pievārtē
- 1926: Pa varavīksnes tiltu
- 1928: Zem naglota papēža
- 1932: Jāņa Robežnieka nāve
- 1934: Vecās ēnas
- 1945: Zaļā zeme (pol. wyd. pt. Zielona ziemia, przekład W. Old, Warszawa 1950)
- 1951: Plaisa mākoņos
Odznaczenia i nagrody
[edytuj | edytuj kod]- Medal Sierp i Młot Bohatera Pracy Socjalistycznej (23 lutego 1967)
- Order Lenina (pięciokrotnie, 31 maja 1946, 20 lipca 1950, 4 grudnia 1957, 1 października 1965 i 23 lutego 1967)
- Order Czerwonego Sztandaru Pracy (czterokrotnie, 23 kwietnia 1943, 17 grudnia 1947, 4 grudnia 1952 i 3 stycznia 1956)
- Nagroda Stalinowska I stopnia (1946)
- Nagroda Państwowa Łotewskiej SRR (1957)
- Ludowy Pisarz Łotewskiej SRR (1943)
I medale.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Герой Социалистического Труда Упит Андрей Мартынович :: Герои страны [online], ru/hero/hero.asp?Hero_id=13540 [dostęp 2021-08-29] .
- ↑ Stanisław Kolbuszewski, Jacek Kolbuszewski: Literatura łotewska. W: Dzieje literatur europejskich. s. 432.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Upit/Andrejs Upīts: Liść na wietrze. Warszawa: Czytelnik, 1961.
- Mały słownik pisarzy narodów europejskich ZSRR. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1966, s. 301–302.
- Stanisław Kolbuszewski, Jacek Kolbuszewski: Literatura łotewska. W: Dzieje literatur europejskich. T. 2, cz. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 431–432.
- Biogram na stronie warheroes.ru (ros.)
- ISNI: 0000000110692301
- VIAF: 69056783
- LCCN: n85117448
- GND: 119010240
- BnF: 12781412n
- SUDOC: 080123635
- SBN: PUVV286989
- NLA: 36099353
- NKC: js20020925022
- NTA: 071383301
- CiNii: DA08636268
- Open Library: OL4867311A, OL61368A
- PLWABN: 9810599770805606
- NUKAT: n96221970
- J9U: 987007443845205171
- LNB: 000004081
- CONOR: 34772323
- LIH: LNB:V*8692;=BL