Bartolomeo Rastrelli – Wikipedia, wolna encyklopedia

Francesco Bartolomeo Rastrelli
Ilustracja
Na portrecie pędzla Pietro Antonio Rotari
Data i miejsce urodzenia

1700
Paryż

Data i miejsce śmierci

29 kwietnia 1771
Petersburg

Narodowość

włoska

Uczelnia

Akademia Sztuk Pięknych w Petersburgu

Praca
Budynki

Cerkiew św. Andrzeja w Kijowie, Monaster Smolny, Peterhof, Pałac Zimowy

Projekty

Pałac Letni w Petersburgu

Multimedia w Wikimedia Commons

Francesco Bartolomeo Rastrelli (ros. Франческо Бартоломео Растрелли; ur. 1700 w Paryżu, zm. 1771 w Petersburgu[1]) – architekt barokowy pochodzenia włoskiego, tworzący w stylu rosyjskiego baroku na terenie Rosji carskiej, zaprojektował m.in. Pałac Zimowy w Petersburgu, pałac w Rundāle oraz przebudowę Pałacu Katarzyny w Carskim Siole.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Francesco Bartolomeo Rastrelli urodził się w Paryżu w 1700 roku[2]. Był synem włoskiego rzeźbiarza i architekta Carla Bartolomea Rastrellego (1675–1744), z którym przyjechał do Rosji w wieku szesnastu lat[2][3][4]. Carlo Rastrelli, pracujący przez dekady we Francji, gdzie zdobył renomę jako rzeźbiarz i architekt wnętrz, przybył do Petersburga w 1716 roku, by pracować dla cara Piotra I Wielkiego[5][2].

Pierwsze nauki pobierał u ojca[2][3], z którym pracował nad projektami dla rosyjskiej arystokracji[4]. Jego pierwszym zleceniem, otrzymanym od hospodara Mołdawii Dymitra Kantemira w 1721 roku, był projekt pałacu dla władcy w Petersburgu[2][a]. Następnie w latach 20. XVII w. odbywał studia w Europie opłacane przez cara[2][3]. W 1724 roku na krótko powrócił do Petersburga, a po śmierci Piotra Wielkiego, cesarzowa Rosji Katarzyna I sfinansowała przynajmniej kolejne dwa lata jego studiów zagranicznych[3]. Nie wiadomo dokładnie gdzie studiował, przyjmuje się, że większość czasu spędził we Włoszech[3]. Studia zagraniczne trwały 5–8 lat, a Rastrelli mógł również kształcić się we Francji i w Niemczech[6].

Po powrocie do Rosji wyrobił sobie renomę[6]. W 1730 roku zaprojektował – nieistniejący już – gmach szkoły jazdy konnej przy Newskim Prospekcie[2]. Pod koniec lat 30. XVIII w. Rastrelli pracował dla faworyta cesarzowej Anny Romanowej – Ernesta Jana Birona, księcia Kurlandii i Semigalii od 1737 roku[2]. Dla Birona zaprojektował dwa pałace: pałac w Rundāle oraz pałac w Jełgawie, znajdujące się współcześnie na terenie Łotwy[2]. Cesarzowa Anna Romanowa nadała mu tytuł carskiego architekta nadwornego – honor nadany wcześniej niemieckiemu architektowi Schlüterowi (1660–1714) i francuskiemu architektowi Le Blondowi (1679–1719)[6]. Po odsunięciu Birona od władzy w 1740 roku, Rastrelli został wezwany z powrotem do Petersburga, gdzie powierzono mu projekt pałacu letniego (wzniesionego w latach 1741–1744)[2].

Jego pozycja ucierpiała podczas przewrotu pałacowego w 1741 roku, jednak szybko powrócił do łask, stając się ulubionym architektem cesarzowej Elżbiety Romanowej, która powierzała mu najważniejsze projekty w stolicy i okolicy[6]. W 1743 roku zainstalował w przebudowywanym na zlecenie cesarzowej Pałacu Zimowym Bursztynową Komnatę[7]. W 1744 roku otrzymał zlecenie projektu jej rezydencji letniej w Kijowie – Pałacu Maryńskiego[2]. W 1845 roku rozpoczął prace nad przebudową pałacu Peterhof, otwartego ponownie w 1755 roku[2][b]. W latach 1748–1764 według projektu Rastrellego wzniesiono w Petersburgu kompleks klasztorny Monasteru Smolnego, przy czym gmach soboru został ukończony dopiero w 1835 roku[2][c]. W 1748 roku Rastrelli sporządził bardzo podobny projekt cerkwi św. Andrzeja w Kijowie[2]. Również w 1748 roku Rastrelli rozpoczął prace nad pawilonem ermitażu w Carskim Siole, zbudowanym w 1749 roku[2]. W 1752 roku Rastrellemu powierzono przebudowę Pałacu Katarzyny w Carskim Siole, który miał się stać „rosyjskim Wersalem”[2]. W 1755 roku przeniósł tu z polecenia carycy Bursztynową Komnatę[7]. W latach 1754–1762 poprowadził budowę Pałacu Zimowego[2]. Za panowania Elżbiety Romanowej zaprojektował 12 pałaców oraz liczne cerkwie[4]. Opracowywał wówczas również oprawy uroczystości dworskich, sporządzając plany oświetlenia, fajerwerków, fontann winnych oraz bankietów czy pochodów[7].

W 1762 roku na tron wstąpiła Katarzyna II Wielka, która preferowała bardziej progresywny styl architektoniczny – neoklasycyzm[4] i zwolniła Rastrellego z pozycji nadwornego architekta w 1763 roku[2]. Rastrelli podjął wówczas ponownie prace dla Birona, by ukończyć wnętrza jego pałaców w Rundāle i Jełgawie[2].

W lutym 1771 roku Rastrelli został przyjęty jako honorowy członek do Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu[2][4]. Zmarł dwa miesiące później, w kwietniu 1771 roku w Petersburgu[2][4]. Miejsce jego pochowku nie jest znane[2].

Działalność

[edytuj | edytuj kod]

Rastrelli tworzył w stylu rosyjskiego baroku na terenie Rosji carskiej[3][6]. Łączył rokoko z tradycyjnymi elementami architektury rosyjskiej, tworząc bogato zdobione, wielokolorowe fasady[4]. Był architektem m.in. Pałacu Zimowego w Petersburgu, pałacu w Rundāle oraz przebudowy Pałacu Katarzyny w Carskim Siole[3][6].

Poniższa tabela przedstawia wybrane obiekty wzniesione lub przebudowane według projektów Rastrellego:

Obiekt – nazwa obiektu;
Zdjęcie – fotografia obiektu;
Budowa – lata budowy i/lub przebudowy;
Położenie – miasto, państwo, współrzędne geograficzne;
Opis – krótki opis obiektu.

     † nieistniejące

N° Zdjęcie Obiekt Położenie Budowa Opis
1. Pałac Dymitra Kantemira Petersburg
Rosja 		1720–1724 Pałac dla Dymitra Kantemira, wzniesiony w latach 1720–1724 a później kompletnie przebudowany[8].
2. Pałac Letni Anny Iwanownej Petersburg
Rosja 		1730 Pałac Letni Anny Iwanownej nad brzegiem Dużej Newy, jednopiętrowy gmach z drewna z 28 komnatami i salą reprezentacyjną[9]. Anna Iwanowna zmarła tu w 1740 roku[9]. Zburzony w 1747 roku[9].
3. Pałac Letni Anny Iwanownej Moskwa
Rosja 		1731
4. Pałac Zimowy Anny Iwanownej Moskwa
Rosja 		1733–1735 Zburzony w 1754 roku.
5. Pałac w Rundāle Pilsrundāle koło Bauski
Semigalia, Łotwa
56°24′46″N 24°01′32″E/56,412778 24,025556 		1736—1740
1764—1767
6. Pałac w Jełgawie Jełgawa
Łotwa
56°39′21″N 23°43′59″E/56,655833 23,733056 		1738—1740
1763—1772
7. Pałac Letni w Petersburgu Petersburg
Rosja
59°56′25,5″N 30°20′15,5″E/59,940417 30,337639 		1741–1744[d] Pałac Letni Elżbiety Piotrownej wzniesiony na południe od połączenia rzek Mojki i Fontanki[9]. Na kamiennej bazie osadzone piętro z drewna z ogromnymi oknami i pilastrami[9]. Pałac miał 160 pomieszczeń, w tym cerkiew i galerie[9]. W pałacu urodził się w 1754 roku przyszły car Paweł I, na którego rozkaz pałac zburzono w 1796 roku i wybudowano tu Zamek Michajłowski[9].
8. Peterhof Peterhof
Rosja
59°53′00″N 29°54′27″E/59,883333 29,907500 		1747—1755 (przebudowa)
9. Kaplica pałacu Peterhof Peterhof
Rosja
59°53′00″N 29°54′27″E/59,883333 29,907500 		1747—1751
10. Smolny Sobór Zmartwychwstania Pańskiego w Petersburgu Petersburg
Rosja
59°56′55″N 30°23′44″E/59,948611 30,395556 		1748—1764 Sobór jest częścią kompleksu klasztornego Monasteru Smolny w Petersburgu, zbudowanego według projektu Rastrellego w latach 1748–1769[10]. Prace nad wykończeniem wnętrz świątyni trwały do 1835 roku[11].
11. Cerkiew św. Andrzeja w Kijowie Kijów
Ukraina
50°27′32″N 30°31′05″E/50,458889 30,518056 		1748—1767 Projekt Rastrellego wzorowany był na jego wcześniejszym projekcie Smolnego Soboru w Petersburgu[2].
12. Pałac Woroncowa Petersburg
Rosja
59°55′36,12″N 30°19′04,08″E/59,926700 30,317800 		1749—1757 Pałac w centrum Petersburga, wzniesiony dla rodziny Woroncowów w latach 1749–1757[12][2].
13. Pałac Katarzyny w Carskim Siole Puszkin
Rosja
59°42′57″N 30°23′44″E/59,715833 30,395556 		1752—1756 (przebudowa) Pierwszy, niewielki pałac Katarzyny został wzniesiony w tym miejscu w latach 1717–1723, od 1743 roku prowadzono jego rozbudowę, od 1748 roku prace prowadził Rastrelli[13]. W 1752 roku Katarzyna zarządziła kompletna przebudowę i prace powierzyła Rastrellemu[13]. Przebudowa została ukończona w 1756 roku[13].
14. Ermitaż Puszkin
Rosja
59°42′57″N 30°23′44″E/59,715833 30,395556 		1749 (przebudowa) W parku Carskiego Sioła Rastrelli wzniósł lub przebudował szereg pawilonów ogrodowych, w tym pawilon ermitażu w 1749 roku[8].
15. Pałac Maryński w Kijowie Kijów
Ukraina
50°26′54″N 30°32′15″E/50,448333 30,537500 		1744–1755 Letnia rezydencja cesarzowej Elżbiety Romanowej w Kijowie, wzniesiona według projektu Rastrellego w latach 1744–1755[2].
16. Pałac Stroganowa Petersburg
Rosja
59°56′09″N 30°19′14″E/59,935833 30,320556 		1753—1754 (przebudowa) Pałac przy głównej ulicy Petersburga – Newskim Prospekcie Nr. 17, wzniesiony dla rodziny Stroganowów (1738) i przebudowany przez Rastrellego dla barona Sergieja Grigoriewicza Stroganowa w latach 1752–1754[14][2].
17. Pałac Zimowy Petersburg
Rosja
59°56′25″N 30°18′50″E/59,940278 30,313889 		1754—1762 Czwarty Pałac Zimowy nad brzegiem Newy wzniesiony w latach 1754—1762 według projektu Rastrellego, główna rezydencja carów rosyjskich do 1917 roku, jeden z największych pałaców w Europie[15][8]. Rastrelli prowadził przebudowy wcześniejszych pałaców zimowych – trzeciego (1732–36) i tymczasowego (1755)[8].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
  • pomnik upamiętniający czterech włoskich architektów Petersburga na Placu Maneżowym (ros. Манежная площадь) w Petersburgu – cztery brązowe popiersia architektów podarowane miastu przez Mediolan w 2003 roku z okazji 200. rocznicy powstania Petersburga, przedstawiają: Rastrellego, Giacomo Quarenghego (1744–1817), Antonio Rinaldego (1710–1794) i Carlo Rossiego (1775–1849)[16]
  • pomnik Rastrellego w Carskim Siole[2]
  • imieniem Rastrellego nazwano jeden z placów Petersburga – Plac Rastrellego (ros. Площадь Растрелли)[2]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Inne źródła podają lata budowy pałacu jako 1720–1724, zob. Encyclopaedia of St. Petersburg.
  2. ↑ Inne źródła podają lata przebudowy pałacu jako 1746–1755, zob. Encyclopaedia of St. Petersburg.
  3. ↑ Inne źródła podają lata budowy kompleksu jako 1748–1757, zob. Encyclopaedia of St. Petersburg.
  4. ↑ Inne źródła podają lata budowy pałacu jako 1742–1747, zob. Encyclopaedia of St. Petersburg.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Wielka Encyklopedia PWN. Tom 23. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 145. ISBN 83-01-14191-3.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Francesco Bartolomeo Rastrelli. [w:] saint-petersburg.com [on-line]. [dostęp 2017-09-09]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g Dmitriĭ Olegovich Shvidkovskiĭ: Russian Architecture and the West. Yale University Press, 2007, s. 210. ISBN 978-0-300-10912-2. [dostęp 2017-09-09]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g Bartolomeo Francesco Rastrelli, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-09-10] (ang.).
  5. ↑ Carlo Bartolomeo Rastrelli. [w:] saint-petersburg.com [on-line]. [dostęp 2017-09-09]. (ang.).
  6. ↑ a b c d e f Dmitriĭ Olegovich Shvidkovskiĭ: Russian Architecture and the West. Yale University Press, 2007, s. 210. ISBN 978-0-300-10912-2. [dostęp 2017-09-09]. (ang.).
  7. ↑ a b c Michael Lausberg: Kunst und Architektur in St. Petersburg. Tectum Wissenschaftsverlag, 2017, s. 51. ISBN 978-3-8288-6647-8. [dostęp 2019-09-10]. (niem.).
  8. ↑ a b c d A. V. Burdyalo: Rastrelli F.B., (1700–1771), architect. [w:] Encyclopaedia of Saint Petersburg [on-line]. [dostęp 2017-09-10]. (ang.).
  9. ↑ a b c d e f g Summer Palaces (entry). [w:] Encyclopaedia of Saint Petersburg [on-line]. [dostęp 2017-09-10]. (ang.).
  10. ↑ Smolny Architectural Ensemble. [w:] Encyclopaedia of Saint Petersburg [on-line]. [dostęp 2017-09-10]. (ang.).
  11. ↑ Serczyk W.: Kultura rosyjska XVIII wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984, s. 172. ISBN 83-04-01396-7.
  12. ↑ Vorontsov Palace. [w:] Encyclopaedia of Saint Petersburg [on-line]. [dostęp 2017-09-10]. (ang.).
  13. ↑ a b c Catherine Palace (Town of Pushkin). [w:] Encyclopaedia of Saint Petersburg [on-line]. [dostęp 2017-09-10]. (ang.).
  14. ↑ Stroganov Palace. [w:] Encyclopaedia of Saint Petersburg [on-line]. [dostęp 2017-09-10]. (ang.).
  15. ↑ Winter Palace. [w:] Encyclopaedia of Saint Petersburg [on-line]. [dostęp 2017-09-10]. (ang.).
  16. ↑ Monuments to Italian architects on Manezhnaya Ploshchad. [w:] saint-petersburg.com [on-line]. [dostęp 2017-09-09]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Lexikon der Kunst: Malerei, Architektur, Bildhauerkunst, Karl Müller Verlag Erlangen 1994.
  • Кузнецов, С. О.: История одного фасада Российской империи, [w:] Искусствознание 2000 № 1, s. 376–399.
  • Кузнецов, С. О.: Дворец и его архитекторы Historia budowy Pałacu Stroganowa na Newskim Prospekcie, [w:] [1]
  • Кузнецов, С. О.: Пусть Франция поучит нас «танцовать». Создание Строгановского дворца в Петербурге и своеобразие придворной культуры России в первой половине XVIII века, Sankt Petersburg 2003, 512 s., ISBN 5-303-001090-1.
  • Кузнецов, С. О.: Дворцы и дома Строгановых. Три века истории, Центрполиграф/МиМ-Дельта Sankt Petersburg 2008, 319 s., ISBN 978-5-9524-3471-4.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bartolomeo_Rastrelli&oldid=74292938”