Barwinek pospolity – Wikipedia, wolna encyklopedia

Barwinek pospolity

Pokrój rośliny
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	toinowate
Rodzaj	barwinek
Gatunek	barwinek pospolity
Nazwa systematyczna
Vinca minor L. Sp. pl. 1:209. 1753
Multimedia w Wikimedia Commons

Barwinek pospolity (Vinca minor L.) – gatunek rośliny należący do rodziny toinowatych (Apocynaceae). Rośnie dziko w zachodniej, wschodniej, południowej i środkowej Europie, brak go w Skandynawii^[3]. Jest jedynym gatunkiem barwinka występującym w Polsce w stanie dzikim (dość rzadko). W rozproszonych stanowiskach występuje niemal na całym niżu. W górach spotykany jest rzadziej. Jest również uprawiany jako roślina ozdobna.

Pokrój

Drobna, zimozielona krzewinka osiągająca wysokość do 20 cm.

Łodyga

Łodygi zdrewniałe dołem, pokładające się i zakorzeniające. Osiągają długość do 1 m. Łodygi kwiatowe wyprostowane, wzniesione.

Liście

Naprzeciwległe. Liście skórzaste, całobrzegie, eliptyczne, ciemnozielone i błyszczące, do 5 cm długości, krótkoogonkowe.

Kwiaty

Niebieskie lub jasnofioletowe, obupłciowe, o średnicy około 2,5 cm, wyrastające pojedynczo w pachwinach liści. Kielich kwiatowy pięciodzielny, znacznie krótszy od korony. Korona o rurce lejkowatej i płasko rozpostartych płatkach. Pięć pręcików przyrośniętych do rurki korony, słupek na szczycie zgrubiały, przy nasadzie zalążni dwa żółte miodniki.

Owoce

Dwa cylindryczne mieszki.

• 
  Liście
• 
  Pąk kwiatowy
• 
  Kwiaty

Roślina wieloletnia, chamefit. Kwitnie od marca do maja. Kwiaty owadopylne, zapylane przez pszczoły i motyle. Nasiona rozsiewane głównie przez mrówki (myrmekochoria). Rozmnaża się głównie wegetatywnie. Rośnie w lasach liściastych. Doskonale znosi zacienienie. Przeważnie występuje na żyznych, zasobnych w wapń i kwaśnych glebach, o odczynie pH 4,9-6,5). Często tworzy zwarte łany. Najwyższe zanotowane jego stanowiska znajdują się w Bieszczadach, gdzie sięga do wysokości 1100 m n.p.m. Cała roślina jest lekko trująca: Zawiera wininę, pubescynę i minorynę. Objawami zatrucia są: zmniejszenie ciśnienia krwi, zaburzenia pracy serca i oddychania^[4]. Liczba chromosomów 2n = 48^[5].

Roślina była objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin^[6]. Od 2014 roku nie podlega ochronie. Zagrożona ze względu na swoje walory dekoracyjne. Często jest bowiem wykopywana ze stanowisk naturalnych do uprawy jako roślina ozdobna.

• Roślina ozdobna, często uprawiana. Używana jako roślina okrywowa na kobierce, obwódki, często sadzona na cmentarzach. Ma bardzo małe wymagania zarówno co do gleby jak i oświetlenia. Obok bluszczu i kopytnika najlepiej znosi zacienienie.
• Roślina lecznicza:
  • Surowiec zielarski: ziela barwinka – Herba Vincae pervincae (Herba Vincae minoris, Herba Pervincae).
  • Skład: Zawiera alkaloidy: winkaminę, izowinkamina, perwincynę; kwas ursolowy, gorycz (wincynę), leukoantocyjanidyny, flawonoidy (robininę), garbniki, kwasy organiczne, pektyny, trójterpeny, sole mineralne.
  • Działanie: obniża ciśnienie krwi (hypotonicum), stosuje się go w przypadkach krwawień, stanów zapalnych błon śluzowych oraz w leczeniu egzem. Napar ziela stosuje się w zakrzepowym zapaleniu żył, stanach osłabienia oraz niedotlenienia serca i mózgu, zawrotach głowy, uporczywych migrenach, szumie w uszach, nerwicach wegetatywnych, padaczce, chorobach płuc, krwawieniach wewnętrznych i macicznych^[7].
  • Zbiór: od maja do sierpnia. Zebrany surowiec suszy się naturalnie, w miejscu przewiewnym i suchym
  • W krajach o cieplejszym klimacie jako surowiec dla przemysłu farmaceutycznego wykorzystuje się Vinca erecta, który ma więcej tych samych substancji aktywnych.

W uprawie znajduje się szereg kultywarów:

• 'Alba' – o białych kwiatach,
• 'Argenteovariegata' – o białopstrych liściach, wolniej rosnąca,
• 'Aureovariegata' – żółtopstra,
• 'Bowes Variety' – o większych kwiatach, bujniej rosnąca, ale bardziej zwarta ze względu na krótsze rozłogi,
• 'Rosea' – o różowych kwiatach i wolniejszym wzroście.
• 'Cahill' - o pstrej, żółtej barwie liści z zielonym brzegiem blaszki. Wyhodowana przez 1995 r. przez Christy A. Hensler z Newport w USA. W przeciwieństwie do innych, ta odmiana dobrze znosi pełne nasłonecznienie, rośnie przy tym równie dobrze w półcieniu i w miejscach zacienionych. Roślina mrozoodporna całkowicie w Polsce (strefa mrozoodporności 5a). Nadaje się do uprawy jako roślina rabatowa oraz okrywowa. Pędy są trwałe i dlatego mogą być używane jako uzupełnienie różnych kompozycji florystycznych^[8].

• Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2. Brak numerów stron w książce (Charakterystyka, występowanie, zagrożenia)