Białorzytka pustynna – Wikipedia, wolna encyklopedia

Białorzytka pustynna
	Oenanthe deserti
	(Temminck, 1825)
	; Samiec
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	muchołówkowate
Podrodzina	kląskawki
Rodzaj	Oenanthe
Gatunek	białorzytka pustynna
Synonimy
	Saxicola deserti Temminck, 1825; Saxicola atrogularis Blyth, 1847; Saxicola salina Eversmann, 1850; Saxicola homochroa Tristram, 1859; Saxicola oreophila Oberholser, 1900;
	Saxicola deserti Temminck, 1825; Saxicola atrogularis Blyth, 1847; Saxicola salina Eversmann, 1850; Saxicola homochroa Tristram, 1859; Saxicola oreophila Oberholser, 1900;
Podgatunki
	O. d. homochroa (Tristram, 1859); O. d. deserti (Temminck, 1825); O. d. oreophila (Oberholser, 1900);
	O. d. homochroa (Tristram, 1859); O. d. deserti (Temminck, 1825); O. d. oreophila (Oberholser, 1900);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Białorzytka pustynna^[5] (Oenanthe deserti) – gatunek małego ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae). Występuje w Afryce i Azji; wyjątkowo zalatuje do Polski. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Podgatunki i zasięg występowania

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny wyróżnia trzy podgatunki O. deserti^[6]:

O. d. homochroa – północna Afryka na wschód po północno-zachodni Egipt. Poza sezonem lęgowym Sahara i północna strefa Sahelu^[2].
O. d. deserti – północno-wschodni Egipt i wschodni Lewant, dalej, nieregularnie, po Azerbejdżan (i prawdopodobnie Armenię), południowy Kazachstan, Afganistan i Mongolię. Poza sezonem lęgowym północno-wschodnia Afryka (w tym Sokotra) i południowo-zachodnia Azja^[2].
O. d. oreophila – Kaszmir na wschód po Nepal, Pamir, Wyżynę Tybetańską i zachodnie Chiny (południowy Xinjiang). Poza sezonem lęgowym Arabia, południowo-zachodnia Azja oraz północno-zachodnie i centralne Indie^[2].

Granice zasięgów ptaków danego podgatunku nie są dokładnie określone, powyższe są jedynie przybliżone^[2].

W Polsce obserwowano dwukrotnie młodociane samce w październiku 1997 (jednego na Mierzei Helskiej, jednego w Darłówku)^[7], następnie na Helu młodocianą samicę 13 października 2016 i w kolejnych dniach^[8]^[9], a w grudniu 2019 samca w Białej Podlaskiej (pierwsze stwierdzenie w głębi kraju)^[8].

Morfologia

Długość ciała wynosi 14–15 cm, masa ciała 15–34 g^[2]. Wielkością i sylwetką białorzytki pustynne przypominają białorzytki zwyczajne. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samca gardło i policzek czarne oraz czarny ogon i białe barkówki, które u stojącego ptaka oddzielają płowy wierzch ciała od czarnych skrzydeł. Kuper i pokrywy nadogonowe białe. U samicy brak czarnych elementów na głowie, ponadto jest mniej rozpoznawalna – cechą rozpoznawczą jest biały kuper i całkowicie czarny ogon^[7].

Ekologia i zachowanie

Białorzytki pustynne gniazdują na stepach, półpustyniach i obrzeżach pustyń z nielicznymi roślinami, nad brzegami rzek, w uedach, kamieniołomach i ruinach. Podczas zimowania przebywają na podobnych siedliskach, jak w trakcie lęgów. Żywią się głównie owadami, zjadają również niewielkie nasiona^[7].

Okres lęgowy w Maroku trwa od lutego do czerwca, od środka marca do końca maja w Algierii i Tunezji, od maja do lipca w Egipcie^[2]. Gniazdo to raczej nieporęczna konstrukcja, utworzona z trawy i korzonków. Wyściółkę stanowią delikatniejsze trawy, wełna, włosie lub pióra. Umiejscowione jest w zagłębieniu przy drogach, na brzegu rzeki, ścianie skalnej, ścianie, na moście lub innej budowli, pod kamieniem, krzewem lub stertą kamieni, między wystającymi korzeniami lub w starej norze gryzonia. Zniesienie liczy od 3 do 6 jaj^[10].

Status i ochrona

IUCN uznaje białorzytkę pustynną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2022). Liczebność światowej populacji nie została oszacowana. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny^[4]. Organizacja ta wymienia 13 ostoi ptaków IBA, w których stwierdzono te białorzytki^[11].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[12].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Oenanthe deserti, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Collar, N: Desert Wheatear (Oenanthe deserti). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (26 października 2016)].
↑ ^a ^b ^c ^d D. Lepage: Desert Wheatear Oenanthe deserti. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-09]. (ang.).
↑ ^a ^b Oenanthe deserti, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 – kląskawki (wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-03].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-09]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 411. ISBN 978-83-7845-983-5.
↑ ^a ^b Białorzytka pustynna (wyniki wyszukiwania). Clanga. [dostęp 2023-02-09].
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 33. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017.
↑ Ashpole, J., Burfield, I., Ieronymidou, C., Pople, R., Wheatley, H. & Wright, L: Oenanthe deserti -- (Temminck, 1825). BirdLife International, 31 marca 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-18)].
↑ Desert Wheatear Oenanthe deserti. BirdLife International. [dostęp 2023-02-09].
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Oenanthe deserti, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Collar, N: Desert Wheatear (Oenanthe deserti). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (26 października 2016)].

[avibase-3] D. Lepage: Desert Wheatear Oenanthe deserti. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-09]. (ang.).

[iucn-4] Oenanthe deserti, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 – kląskawki (wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-03].

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-09]. (ang.).

[ptlist-7] Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 411. ISBN 978-83-7845-983-5.

[clanga-8] Białorzytka pustynna (wyniki wyszukiwania). Clanga. [dostęp 2023-02-09].

[kf2016-9] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 33. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017.

[blpdf-10] Ashpole, J., Burfield, I., Ieronymidou, C., Pople, R., Wheatley, H. & Wright, L: Oenanthe deserti -- (Temminck, 1825). BirdLife International, 31 marca 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-18)].

[birdlife-11] Desert Wheatear Oenanthe deserti. BirdLife International. [dostęp 2023-02-09].

[rozp-12] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]