Bronisław Taraszkiewicz – Wikipedia, wolna encyklopedia

Bronisław Taraszkiewicz

Браніслаў Тарашкевіч

Data i miejsce urodzenia	20 stycznia 1892 Maciuliszki, gubernia wileńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	29 listopada 1938 Mińsk, BSRR, ZSRR
Poseł I kadencji Sejmu (II RP)
Okres	od 5 listopada 1922 do 27 listopada 1927
Przynależność polityczna	Białoruski Klub Poselski
Multimedia w Wikimedia Commons

Bronisław Taraszkiewicz (biał. Браніслаў Тарашкевіч/Branisłaŭ Taraškievič; ur. 8 stycznia^?/20 stycznia 1892 w Maciuliszkach koło Ławaryszek, zm. 29 listopada 1938 w Mińsku)^[1][2] – białoruski polityk, poseł na Sejm Rzeczypospolitej, przewodniczący Białoruskiego Koła Poselskiego, przywódca Białoruskiej Włościańsko-Robotniczej Hromady, działacz społeczny, językoznawca, tłumacz, jeden z twórców ortografii języka białoruskiego.

Urodził się na Wileńszczyźnie w rodzinie chłopskiej. W okresie gimnazjalnym, spędzonym w Wilnie należał do polskich organizacji narodowowyzwoleńczych. Określił się jako Białorusin w czasie studiów na Uniwersytecie Petersburskim, który ukończył w 1916 na wydziale historyczno-filologicznym. Pozostał na uniwersytecie przy katedrze języka rosyjskiego i literatury, pracował również jako nauczyciel greki i łaciny (do 1918).

W 1917 został jednym z liderów Białoruskiej Socjalistycznej Gromady, był jej przedstawicielem na I Zjeździe Białoruskich Organizacji i Partii, gdzie wszedł w skład ciała wykonawczego Zjazdu – Białoruskiego Komitetu Narodowego. W 1918 był wykładowcą języka białoruskiego i greckiego w Mińskim Instytucie Pedagogicznym. W tym samym roku wydał pierwszy podręcznik gramatyki języka białoruskiego dla szkół średnich. W 1921 został dyrektorem białoruskiego gimnazjum w Wilnie.

Wszedł razem z Wacławem Iwanowskim w skład Tymczasowej Komisji Rządzącej Litwy Środkowej, powstałej na Wileńszczyźnie po zamachu gen. L. Żeligowskiego, gdzie był dyrektorem do spraw szkół białoruskich (1920–1922). Był delegatem Białoruskiego Komitetu Politycznego na rozmowy z władzami polskimi, Naczelnikiem Państwa Józefem Piłsudskim i premierem Antonim Ponikowskim, gdzie przedstawił postulaty dotyczące oświaty białoruskiej.

W 1922 został wybrany posłem na Sejm Rzeczypospolitej. Został przewodniczącym Białoruskiego Klubu Poselskiego (do 1925). W pracy parlamentarnej w tym okresie optował za autonomią dla Białorusi, walczył z osadnictwem wojskowym, walczył o język białoruski jako urzędowy na ziemiach zamieszkanych przez Białorusinów. M.in. w tym celu prowadził rozmowy z kandydatem na premiera RP Stanisławem Thuguttem. W 1925 wstąpił do Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi, a w listopadzie tegoż roku brał udział w III Konferencji KPZB w Moskwie. W 1925 dokonał rozłamu w Białoruskim Klubie Poselskim tworząc wraz z Szymonem Rak-Michajłowskim Białoruską Włościańsko-Robotniczą Hromadę.

Nowo powstała partia szybko zdobyła wpływy w Białoruskim Komitecie Narodowym w Wilnie, organie koordynującym działalność białoruskich ugrupowań politycznych. W latach 1926–1927 Taraszkiewicz stał na czele komitetu, co wpłynęło na zmianę charakteru organizacji z narodowo-demokratycznego na lewicowy^[3]. BWRH szybko rosła w siłę, przejmując kontrolę nad kolejnymi organizacjami białoruskimi. W styczniu 1927 władze polskie zdecydowały się na delegalizację „Hromady” i na uwięzienie jej przywódców, co nastąpiło 15 stycznia 1927. W 1928 Bronisława Taraszkiewicza za działalność komunistyczną skazano na 12 lat więzienia.

Zwolniony z więzienia w 1930, po wyjściu na wolność mieszkał w Gdańsku. 5 lutego 1931 został ponownie aresztowany przez władze polskie, gdy próbował przejechać przez terytorium Polski z Gdańska do Berlina, a w listopadzie 1932 skazany na 8 lat więzienia. W 1933 zgodził się na wyjazd do ZSRR i 3 września 1933 został wymieniony na Franciszka Alachnowicza. W ZSRR pracował jako przedstawiciel krajów bałtyckich w Międzynarodowym Instytucie Rolnym w Moskwie. Aresztowany 6 maja 1937 w czasie „wielkiej czystki”, został rozstrzelany 29 listopada 1938 w Mińsku^[1][2]. Zrehabilitowany 26 stycznia 1957.

Opracowany przez niego system ortografii białoruskiej nazywany jest potocznie taraszkiewicą^[4]. Przetłumaczył na język białoruski Pana Tadeusza Adama Mickiewicza oraz Iliadę Homera^[4][5].

Był masonem, należał do lóż „Prawda” i „Tomasz Zan”^[6].

Tablice pamiątkowe poświęcone Bronisławowi Taraszkiewiczowi znajdują się m.in. na ścianach domów, w których mieszkał: na ul. Taraszkiewicza w Mołodecznie^[7] i na budynku byłego szpitala w Radoszkowicach^[8].

5 marca 1969 jego imię zostało nadane Liceum Ogólnokształcącemu z BJN w Bielsku Podlaskim.

• Gimnazjum Białoruskie w Wilnie
• Narkamauka

• Eugeniusz Mironowicz, Białoruś, Warszawa 1999
• Jerzy Turonek, Wacław Iwanowski i odrodzenie Białorusi, Warszawa 1992
• korespondencja Aleksandry Bergman z Marianem Pieciukiewiczem w sprawie Bronisława Taraszkiewicza
• Pod red. Anny Kaminsky: Miescy pamiaci achwiarau kamunizmu u Biełarusi. Lipsk: Fundacja Badań nad Dyktaturą SED, 2011, s. 278. [dostęp 2011-07-27]. (biał.).

• Bronisław Taraszkiewicz – publikacje w bibliotece Polona