Brygada Syndykalistyczna – Wikipedia, wolna encyklopedia

Brygada Syndykalistyczna – oddział wojskowy złożony z działaczy Związku Syndykalistów Polskich (ZSP) i Syndykalistycznej Organizacji „Wolność” (SOW; walczących wcześniej w szeregach Armii Krajowej i Polskiej Armii Ludowej) oraz część żołnierzy 104 Samodzielnej Kompanii Syndykalistów ZSP/AK rozformowanej 6 września 1944^[a][1]. Oddział brał udział w powstaniu warszawskim na terenie dzielnicy Śródmieście.

Brygada była operacyjnie podległa Polskiej Armii Ludowej, należała jednak do Syndykalistycznego Porozumienia Powstańczego^[1]. Pod koniec powstania, 3 października, jej stan osobowy wynosił 250 osób^[2].

Brygada Syndykalistyczna utworzona została 2 września 1944, a dowódcą został kapitan Edward „Czemier” Wołonciej^[1]. Do Brygady wstąpili członkowie SOW, ZSP i uratowani z getta członkowie Anarchistycznej Federacji Polski (AFP), wcześniej walczący w oddziałach AK i Polskiej Armii Ludowej (PAL). Czarno-czerwoną flagę^[3] uznano za oficjalną barwę oddziału. 2 września dołączyły do nich niedobitki Kompanii Syndykalistów ZSP i grupa węgierskich Żydów. Stan osobowy brygady wzrósł wówczas do 256 ludzi^[4].

Siedziba brygady mieściła się w kamienicy przy ul. Marszałkowskiej 57 (dawne kino Imperial). Składała się ona z dwóch plutonów szturmowych, jednego plutonu zaopatrzenia, a także żandarmerii i łączności. Brygada wydawała biuletyn Syndykalista^[b][1], której redaktorem był Paweł Lew Marek^[4] oraz organizowała stołówkę dla cywili^[c][7].

W czasie powstania utworzono kolegialne kierownictwo w ramach Syndykalistycznego Porozumienia Powstańczego (SPP), w którym przewagę uzyskali anarchosyndykaliści (Tomasz Pilarski, Edward Wołonciej, Paweł Lew Marek). Dowództwo AK powierzyło brygadzie jedną z barykad do obrony. W połowie września z inicjatywy SOW odbyła się konferencja z udziałem partii lewicowych oraz stalinowskiej Polskiej Partii Robotniczej (PPR). Anarchosyndykaliści próbowali przekonać pozostałych do swojej „Platformy ruchu zawodowego w Polsce” i zasad demokracji bezpośredniej. Aczkolwiek bezskutecznie^[4].

Po upadku powstania nieliczna część oddziału przedostała się na prawą stronę Wisły, większa zaś opuściła miasto jako ludność cywilna, bądź oddała się do niewoli. Pozostali członkowie ukryli się 5 października w piwnicy domu przy ul. Śliskiej 7^[2]. W grudniu 1945 kierownictwo cywilne ZSP wezwało swoich członków do ujawniania się przed organami władzy komunistycznej, co też większość z nich uczyniła, chociaż niektórzy przypłacili to wyrokami więzienia^[4].

• Suplement C: Organizacje. W: Paweł Lew Marek: Na krawędzi życia: wspomnienia anarchisty z lat 1943-44. Kraków: Wydawnictwo „Dąb”, 2006. ISBN 83-922244-1-8.

• Reprint pierwszej strony „Syndykalisty” (nr 12 z 20 września 1944)