Bukowate – Wikipedia, wolna encyklopedia

Bukowate
	; Buk zwyczajny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bukowce
Rodzina	bukowate
	Nazwa systematyczna
	Fagaceae Dumort; Anal. Fam. Pl.: 11, 12. 1829
	Zasięg
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bukowate (Fagaceae Dumort.) – rodzina roślin z rzędu bukowców, obejmująca około 730–930 gatunków (w zależności od ujęcia systematycznego)^[2]^[3]. Zasięg tych roślin obejmuje obszary pod wpływem klimatu umiarkowanego na półkuli północnej, ale też Amerykę Środkową po północno-zachodnie krańce Ameryki Południowej oraz Azję Południowo-Wschodnią do Nową Gwineę^[3]. Do bukowatych należą ważne gospodarczo rodzaje drzew ze względu na to, że stanowią źródło surowca drzewnego. Ważnym surowcem o wielorakim zastosowaniu jest kora dębu korkowego. Liczne gatunki dostarczają także jadalnych nasion, zwłaszcza kasztan jadalny i kasztan chiński, ale nasiona innych gatunków z tego rodzaju i pozostałych spożywane były lokalnie, jako pożywienie głodowe lub pasza. Z kory dębów i drzew z rodzaju Castanopsis uzyskiwano barwniki, a żołędzi tych pierwszych używano do pozyskiwania tanin^[3].

Morfologia

Pokrój: Drzewa lub krzewy o liściach zimozielonych lub opadających zimą^[3].
Liście: Pojedyncze, skrętoległe, rzadko w okółkach po trzy (u Trigonobalanus). Blaszka liściowa całobrzega, faliście karbowana, piłkowana lub ząbkowana, zawsze z pierzastym użyłkowaniem. Przylistki obecne, zwykle szybko odpadające. Liście często pokryte są rozgałęzionymi lub gwiazdkowatymi włoskami^[3].
Kwiaty: Drobne, jednopłciowe, promieniste, skupione w różnego rodzaju kwiatostany – kłosy, główki, wierzchotki lub wyrastające pojedynczo w kątach liści. Kwiaty męskie często w kwiatostanach zwisających, wiotkich. Okwiat składa się najczęściej z 6 listków, czasem z 4 do 9. W kwiatach męskich znajduje się najczęściej 12, rzadziej od 4 do 20 pręcików. Pylniki nerkowate, otwierające się podłużnymi pęknięciami zwisają na długich, cienkich nitkach. Kwiaty żeńskie otoczone są przez kupulę. Czasem obecne są prątniczki w liczbie 6 do 12. Górna zalążnia jest dwu- do sześciokomorowa, z odpowiadającą liczbie komór liczbą szyjek słupka na szczycie. Znamiona są główkowate lub równowąskie^[3].
Owoce: Od jednego do trzech orzechów kulistawych, trójkanciastych lub oskrzydlonych zawsze wspartych lub w różnym stopniu zamkniętych w kupuli^[3].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jedna z rodzin rzędu bukowców należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[2]:

bukowce

bukanowate Nothofagaceae

bukowate Fagaceae

	woskownicowate Myricaceae

	orzechowate Juglandaceae

rzewniowate Casuarinaceae

	brzozowate Betulaceae

	Ticodendraceae

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa oczarowe (Hamamelididae Takht.), nadrząd Juglandanae Takht. ex Reveal, rząd bukowce (Fagales Engl.), rodzina bukowate (Fagaceae Dumort.)^[4].

Podział i wykaz rodzajów^[5]

Podrodzina Fagoideae K. Koch

Fagus L. – buk

Podrodzina Quercoideae Õrsted

Castanea Mill. – kasztan
Castanopsis (D.Don) Spach
Chrysolepis Hjelmq.
Lithocarpus Blume – litokarpus
Notholithocarpus Manos, Cannon & S.H.Oh^[6]^[7]
Quercus L. – dąb
Trigonobalanus Forman

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-06-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 277-278. ISBN 978-1-84246-634-6.
↑ Crescent Bloom: Fagaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-01-04]. (ang.).
↑ List of genera in family FAGACEAE. Vascular Plant Families and Genera. [dostęp 2010-01-04]. (ang.).
↑ Notholithocarpus Manos, Cannon & S.H.Oh. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-26].
↑ Paul S. Manos, Charles H. Cannon, Sang-Hun Oh. Phylogenetic Relationships and Taxonomic Status Of the Paleoendemic Fagaceae Of Western North America: Recognition Of A New Genus, Notholithocarpus. „Madroño”. 55, 3, s. 181-190, 2008. DOI: 10.3120/0024-9637-55.3.181.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-06-23] (ang.).

[maarten-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 277-278. ISBN 978-1-84246-634-6.

[4] Crescent Bloom: Fagaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-01-04]. (ang.).

[5] List of genera in family FAGACEAE. Vascular Plant Families and Genera. [dostęp 2010-01-04]. (ang.).

[6] Notholithocarpus Manos, Cannon & S.H.Oh. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-26].

[7] Paul S. Manos, Charles H. Cannon, Sang-Hun Oh. Phylogenetic Relationships and Taxonomic Status Of the Paleoendemic Fagaceae Of Western North America: Recognition Of A New Genus, Notholithocarpus. „Madroño”. 55, 3, s. 181-190, 2008. DOI: 10.3120/0024-9637-55.3.181.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]