Can Xue – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ta osoba nosi chińskie nazwisko Can.

Deng Xiaohua (chiń. upr. 邓小华; pinyin Dèng Xiǎohuá; ur. 30 maja 1953 w Changsha, Hunan), lepiej znana pod pseudonimem literackim Can Xue (chiń. upr. 残雪; pinyin Cán Xuě) – chińska pisarka.

Pseudonim ten można rozumieć jako „brudny śnieg”, który stopniowo się topi w miarę ocieplania się pogody albo jako najczystszy śnieg utrzymujący się na górskich szczytach przez cały rok. Ten zabieg oddaje charakter jej awangardowej twórczości, która w zaskakujący sposób łączy w sobie pozornie sprzeczne elementy^[1].

W latach 80. Can Xue zaczęła publikować artykuły w prestiżowych magazynach takich jak Renmin Wenxue(inne języki). Pisarka wydała 3 powieści oraz 50 noweli i 120 krótkich opowiadań oraz 6 książek krytycznoliterackich^[2]. Jej dzieła były tłumaczone m.in. na języki angielski, francuski, japoński, rosyjski i polski^[3].

Dzieciństwo Can Xue przebiegało w czasach rewolucji kulturalnej. Rodzice pracowali w „Xin Hunan Bao” (新湖南报; obecnie „Hunan Ribao”, 湖南日报, ang. „Hunan Daily”). Pisarka ma siedmioro rodzeństwa: trzech starszych braci, dwie starsze siostry i dwóch młodszych braci. W roku 1957 ojciec został uznany za prawicowca i wysłany do obozu reedukacji poprzez pracę, a matka została zesłana do pracy na wieś^[1]. Wychowaniem Can Xue zajęła się babcia; po jej śmierci z głodu w 1960 roku^[4] Can Xue podjęła naukę w szkole podstawowej w Changsha. W 1962 roku jej rodzice zostali wypuszczeni z obozów i ponownie kontynuowali pracę w gazecie „Xin Hunan Bao”. Autorka ukończyła pierwszy etap edukacji w 1966 roku. W latach 1967–1969 jej rodzice ponownie spędzili w obozach reedukacji przez pracę. W wieku 17 lat, Can Xue zaczęła pracę najpierw jako tzw. „bosonogi lekarz”, a następnie pracowała w fabryce jako frezerka i szwaczka^[5]. W roku 1978 wyszła za mąż za Lu Yonga; w 1979 urodziła syna Lu Lanyuana^[1].

Do roku 1983, Can Xue pracowała jako nauczycielka angielskiego, a później Lu Yong założył własny zakład krawiecki. Po opublikowaniu w kolejnych latach kilku dzieł, które spotkały się z uznaniem zwłaszcza wśród czytelników zagranicznych, Can Xue była kilkukrotnie zapraszana na spotkania literackie do Japonii i Stanów Zjednoczonych. W roku 2001 z całą rodziną przeprowadziła się z południowochińskiego Hunanu do Pekinu^[2].

Jednym z najsłynniejszych dzieł Can Xue jest nowela pt. Ulica błota (chiń. upr. 黄泥街; pinyin Huángní jiē), utwór ten pisany był przez 4 lata. Autorka pisze swoje dzieła, nie wprowadzając żadnych poprawek. Jak sama mówi:

Jej głównymi motywami twórczości jest chwiejność i ograniczoność ludzkiego umysłu, próby przejścia granicy dozwolonego. Jej twórczość odbiega od realistycznego stylu^[7]. Can Xue często porusza problem rywalizacji oraz braku wzajemnego porozumienia mężczyzn i kobiet. W jej utworach praktycznie każda zdeterminowana, dążąca do celu osoba jest kobietą. Mężczyźni często są opisywani jako istoty ograniczone umysłowo, pozbawione perspektyw^[8]. Uważana przez niektórych literaturoznawców i czytelników za jedną z najbardziej eksperymentalnych twórczyń na świecie, sama Can Xue opisuje swoje prace mianem literatury duszy lub też literatury życia^[9]. Jedna z najsłynniejszych amerykańskich krytyczek literackich Susan Sontag powiedziała, że chińska autorka jako jedyna wśród chińskich autorów zasługuje na Nagrodę Nobla^[10].

O Can Xue często mówi się na świecie jako o pisarce wyprzedzającej swoje czasy^[11]. W samych Chinach jednak jej twórczość nie spotyka się z przychylnością. Autorka przyznaje, że nie jest zaskoczona oschłą reakcją rodzimych odbiorców.

W 2015 jej książka pt. Ostatni kochanek (chiń. upr. 最后的情人; pinyin Zuìhòu de qíngrén), w przekładzie Annelise Finegan Wasmoen, dostała nagrodę American Best Translated Novel Award za najlepiej przetłumaczoną powieść^[13]. W tymże roku twórczyni poszerzyła grono osób, które zdobyły prestiżową nagrodę Neustadt International Prize for Literature, a także została nominowana do British Independent Foreign Fiction Award^[11].

• 最后的情人 (2005). Ostatni kochanek, przetłumaczona na ang. pt. The Last Lover przez Annelise Finegan Wasmoen.
• 边疆 (2008). Granica, przetłumaczona na ang. pt. Frontier(inne języki) przez Karen Gernant i Chen Zeping.
• 新世纪爱情故事 (2013). Historia miłości w nowym tysiącleciu, przetłumaczona na ang. pt. Love in the New Millennium przez Annelise Finegan Wasmoen.

Nowele

• 突围表演 (1988); później wydana pt. 五香街 (2002). Ulica pięciu smaków przetłumaczona na ang. pt. Five spice street przez Karen Gernant i Chen Zeping.
• 苍老的浮云 (1986). Stara pływająca chmurka (ang. Old Floating Cloud).
• 黄泥街 (1987). Ulica błota (ang. Yellow Mud Street).
• 种在走廊上的苹果树 (1987). Jabłoń na korytarzu (ang. Apple Tree in the Corridor).

Krótkie opowiadania:

• 天堂里的对话 (1988). Rajskie dialogi, przetłumaczone na ang. pt. Dialogues in Paradise przez Ronalda R. Janssena i Jian Zhang.