Chwaliszew – Wikipedia, wolna encyklopedia

Chwaliszew
wieś
Ilustracja
ul. Zdunowska
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

krotoszyński

Gmina

Krotoszyn

Liczba ludności (2012)

975

Strefa numeracyjna

62

Kod pocztowy

63-750[2]

Tablice rejestracyjne

PKR

SIMC

0201773

Położenie na mapie gminy Krotoszyn
Mapa konturowa gminy Krotoszyn, na dole znajduje się punkt z opisem „Chwaliszew”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Chwaliszew”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Chwaliszew”
Położenie na mapie powiatu krotoszyńskiego
Mapa konturowa powiatu krotoszyńskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Chwaliszew”
Ziemia51°38′38″N 17°31′57″E/51,643889 17,532500[1]

Chwaliszewwieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie krotoszyńskim, w gminie Krotoszyn. Leży ok. 9 km na wschód od Krotoszyna i ok. 17 km na zachód od Ostrowa Wlkp., nad Czarną Wodą, przy drodze Sulmierzyce-Biadki.

Do roku 1932 miejscowość położona była w powiecie odolanowskim, w latach 1932–1934 w powiecie ostrowskim, w latach 1975–1998 w województwie kaliskim, a w latach 1934–1975 i od 1999 w powiecie krotoszyńskim. Na początku roku 2009 liczyła 974 mieszkańców.

We wsi usytuowany jest neobarokowy kościół pw. św. Mikołaja Biskupa z 1898 r. z zabytkowymi barokowymi rzeźbami drewnianymi apostołów Piotra i Pawła. Naprzeciwko kościoła, za małym zespołem parkowym, znajduje się dworek z XIX w. W zachodniej części miejscowości zwanej Piaski (ul. Zdunowska) znajduje się dom drewniany z końca XIX w.

W Chwaliszewie urodził się Adam Olejnik (1887–1939), rzeźbiarz zajmujący się głównie tematyką patriotyczną (np. pomnik Konrada Wallenroda w Sędziszewie). Został zamordowany przez hitlerowców w Fordonie k. Bydgoszczy.

Nazwa „Chwaliszew” pochodzi od dawnych właścicieli miejscowości – Chwaliszewskich herbu Rola. Podczas zaboru pruskiego miejscowość nosiła nazwę Chwalischew.

W miejscowym zwyczaju funkcjonuje również podział miejscowości na następujące części: Chwaliszew (od Czarnej Wody na wschód), Piaski (zachodnia część do rzeki Czarna Woda), Piekło (czworaki obok dworku, ul. Krótka), Zapłocie (część południowa, ul. Spokojna, Południowa – dawniej Chwaliszewek), Jobki (przysiółek w części wschodniej), Sobki (przysiółek w części południowo-wschodniej)

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Stara chałupa drewniana

Pierwsze ślady osadnictwa na terenie Chwaliszewa pochodzą z epoki kamienia/epoki brązu. W roku 1952 na użytkowanej rolniczo wydmie prowadzone były (przez Alicję i Leona Łuków) badania archeologiczne. Znaleziono podczas ich trwania szczątki narzędzi kamiennych i naczyń glinianych, datowanych (prawdopodobnie) na przełom epoki kamienia i brązu. Nieopodal wsi znajdują się kurhany z epoki brązu, przypisywane kulturze łużyckiej.

Pierwsze pisemne wzmianki o Chwaliszewie pochodzą z 1521 r., choć wiadomo, iż pierwszy kościół w miejscowości istniał już w XIV wieku. W roku 1793 Chwaliszew znalazł się w granicach zaboru pruskiego. Podczas zaborów miejscowość przeszła w ręce rodziny Thurn und Taxis, która odegrała kluczową rolę w formowaniu instytucji poczty na terenie Europy.

Podczas I wojny światowej przez wieś przemieszczały się na front wschodni wojska Cesarstwa Niemieckiego. Po I wojnie światowej mieszkańcy brali czynny udział w powstaniu wielkopolskim. Byli to m.in. Marcin Serek[3] – były feldwebel wojsk cesarskich, odznaczony krzyżem żelaznym I klasy za uratowanie rannego dowódcy w bitwie pod Stębarkiem (niem. Tannenberg) oraz Józef Koniarek.

Podczas II wojny światowej Chwaliszew ponownie znalazł się pod okupacją niemiecką, wchodząc w skład Kraju Warty (niem. Warthegau). W ramach akcji Heim ins Reich we wsi osiedliły się dwie rodziny niemieckie – jedna pochodząca z Łotwy lub Estonii, druga z Besarabii.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 16920
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 161 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. Antoni Czwojdziński (red.): "Jutro". Tygodnik poświęcony aktualnym zagadnieniom polskim, oparty na ideologii niepodległościowej i powstańczej Polski Zachodniej, Rok 2, nr 41(58). Poznań, 24.10.1937. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2014-10-18]. (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]