Czachulec Stary – Wikipedia, wolna encyklopedia

Czachulec Stary

wieś
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	turecki
Gmina	Malanów
Liczba ludności (2022)	197[2]
Strefa numeracyjna	63
Kod pocztowy	62-709[3]
Tablice rejestracyjne	PTU
SIMC	0289940
Położenie na mapie Polski Czachulec Stary
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Czachulec Stary
Położenie na mapie powiatu tureckiego Czachulec Stary
Położenie na mapie gminy Malanów Czachulec Stary
51°54′56″N 18°25′37″E/51,915556 18,426944[1]
Strona internetowa

Czachulec Stary (do 2010 Stary Czachulec) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie tureckim, w gminie Malanów.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa konińskiego.

W 2010 roku została zmieniona nazwa wsi ze Stary Czachulec na Czachulec Stary^[4].

Rok powstania tej wsi jest dokładanie znany. W akcie nadawczym z 1780 roku widnieje wpis: W zarosłej borem wsi Czachucz, nowo założona przez oddanie niemieckim przybyszom gruntów na wyrudowanie^[5] wraz z drzewem. Dziedzic zażyczył sobie jedynie dębów i żołędzi. Koloniści dodatkowo zwolnieni byli przez okres siedmiu lat z wszelkich opłat i czynszów.

Po tym okresie zobowiązani byli płacić po sześć talarów z półhuby (15 mórg, czyli 8,4 ha) i odpracowywać po trzy dni robocze rocznie. Dziedzicem, który na ten teren sprowadził Niemców, był Maciej na Zabłociu Zabłocki – dziedzic Skarżyna.

W 1827 roku Czachulec Stary zamieszkiwało 141 osób w 25 domach. W wydanym pod koniec XIX wieku Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich napisano o Czachulcu Starym: Grunta dobre, osadnicy przytem trudnią się wyrobem desek, gontów, ogrodnictwem i znaczne z tego mają korzyści. Zamożność wysoka. Ludność dotąd mimo upływu stu lat od sprowadzenia jej przodków czysto niemiecka, słabo włada językiem polskim. Szkoła ewangelicka niemiecka, jak wszędzie podtrzymuje separatyzm.

 Osobny artykuł: Heidemühle.

Czachulec kojarzy się przede wszystkim z jednym z niewielu w Europie gett wiejskich, zlokalizowanym na terenie osiemnastu wsi gminy Kowale Pańskie. Obejmowało ono obszar 1711 ha, z którego wysiedlono Polaków. Jak podają źródła historyczne, powstało ono 20 października 1941 roku po likwidacji getta w Turku. Czachulec Stary położony był na jego zachodnim krańcu. Siedzibą władz getta był pobliski Czachulec Nowy – obecnie gmina Kawęczyn.

Od jesieni 1941 roku do lipca 1942 roku, przez getto przeszło od 4000 do 6000 Żydów. Byli to w większości mieszkańcy powiatu tureckiego, a konkretnie miejscowości: Turek, Dobra, Uniejów, Brudzew, Władysławów, Tuliszków i Pęczniew. Przebywali tam także Żydzi z Kalisza, Błaszek, Warty i Koźminka. Pracowali głównie w warsztatach rzemieślniczych i na roli. Inne źródła podają, że już w październiku 1940 roku w lasach pod Czachulcem, Gestapo wymordowała około 700 Żydów.

Pierwsza pacyfikacja Żydów z czachuleckiego getta rozpoczęła się w grudniu 1941 roku. Przewożono ich wozami do kościoła w Dobrej. Z relacji naocznych świadków wynika, że wielu z nich było w tak ciężkim stanie, że umierali w drodze, a następnie w kościele. Stąd wozy ich przywożące zajeżdżały od strony wejścia głównego, a następnie podjeżdżały do zakrystii, gdzie ładowano na nie zmarłych. Chowano ich na kirkucie położonym przy drodze do Warty. W sumie w tym czasie wywieziono do Dobrej około 1100 Żydów. Pozostałych przy życiu wywieziono 10 grudnia samochodami do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem.

Druga tura pacyfikacji getta, a zarazem jego likwidacji odbyła się w lipcu 1942 roku. Około 190 Żydów wywieziono do getta łódzkiego. Wśród więźniów getta w Czachulcu były bardzo znaczące osobistości żydowskiej społeczności, rabini: Dow Ber Issachar z Dobrej, Pinchaus Weiss z Turku i Rabbi Lewental z Uniejowa. Dwoje Żydów (matka i syn) przeżyli getto i ukrywali się kilka miesięcy w czachuleckich lasach. Zadenuncjowani zostali schwytani i rozstrzelani pod Nowym Światem, przez policję konną z Tokar. Wiejskie getto w Czachulcu przeżył ponoć tylko jeden Żyd, który po wojnie zamieszkał w Wielkiej Brytanii.

• Strona internetowa mieszkańców oraz Stowarzyszenia Sportowo-Kulturalnego Wsi Czachulec (wersja archiwalna)
• Czachulec Stary, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 727 .

• Nowy Czachulec