Czartorysk – Wikipedia, wolna encyklopedia

Czartorysk

Ruiny kościoła dominikańskiego przed adaptacją na cerkiew prawosławną
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	wołyński
Rejon	maniewicki
Powierzchnia	2,55 km²
Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość	1829 717,25 os./km²
Nr kierunkowy	3376
Kod pocztowy	44636
Tablice rejestracyjne	AC
Położenie na mapie Ukrainy Czartorysk
Położenie na mapie obwodu wołyńskiego Czartorysk
51°13′27″N 25°52′57″E/51,224167 25,882500
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Czartoryjsk

Czartorysk (ukr. Чарторийськ, Czartoryjśk) – wieś na Ukrainie, w obwodzie wołyńskim, w rejonie maniewickim, nad rzeką Styr. W 2001 roku liczyła ok. 1,8 tys. mieszkańców.

Do 2021 roku miejscowość nosiła nazwę Stary Czartorysk (ukr. Старий Чорторийськ, Staryj Czortoryjśk)^[1].

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1100 roku, kiedy władzę nad miejscowością uzyskał kniaź Dawid Igorewicz. W 1228 roku miejscowość przypadła Danielowi Halickiemu, ale niedługo przeszła na własność kniaziów pińskich.

W 1431 roku doszło tu do rozejmu pomiędzy królem Władysławem Jagiełłą i zbuntowanym księciem Świdrygiełłą.

W latach 1442–1601 było to gniazdo rodzinne rodziny Czartoryskich. Następnie ród ten sprzedał miejscowe dobra Pacom. Kolejnymi właścicielami byli Leszczyńscy, Wiśniowieccy, Radziwiłłowie (po 1725 roku), a od połowy XIX wieku rząd rosyjski^[2]. W latach 1915–1916 w pobliżu miasteczka miały miejsce walki z udziałem Legionów Polskich; od tego wydarzenia pochodzi nazwa jednego ze wzgórz w okolicy, znanego jako Góra Polaków^[2].

W II Rzeczypospolitej miejscowość posiadała status miasteczka i należała do powiatu łuckiego w województwie wołyńskim.

Czartorysk posiadał połączenie kolejowe. Dworzec kolejowy Czartorysk będący jednocześnie placówką pocztową leżał na linii Kowel-Sarny. Placówka ta jest wymieniona w „Spisie urzędów i agencji pocztowych, telegraficznych i telefonicznych” z 1933 roku, jako agencja pocztowo-telegraficzna pierwszego stopnia. Oznaczało to, że w okresie roku przewidywano wykonanie przez nią od 8 do 12 tysięcy usług (np. przyjętych poleconych przesyłek pocztowych, listów wartościowych, paczek lub telegramów). Drugi stopień przewidywał wykonanie od 4 do 8 tysięcy usług rocznie.

Przed II wojną światową w miasteczku przeważała ludność ukraińska. Oprócz Ukraińców mieszkało tu kilka rodzin polskich^[3] i żydowskich^[4].

We wrześniu 1939 roku Czartorysk znalazł się pod okupacją sowiecką. 29 czerwca 1941 roku został zajęty przez Wehrmacht. Niemcy eksterminowali Żydów z Czartoryska – około 300 osób rozstrzelano na uroczysku Kotelcy 27 lipca 1942 roku^[4]. W następnym roku Polacy mieszkający w miasteczku zostali zabici przez ukraińskich nacjonalistów podczas rzezi wołyńskiej^[3].

• kompleks dawnego klasztoru dominikańskiego z XVII wieku, przebudowanego w XVIII wieku^[2]. Klasztor został zlikwidowany w 1832 roku przez władze carskie, kościół był nadal czynny jako parafialny. Odebrany wiernym i zdewastowany po II wojnie światowej, od 1997 roku jest siedzibą monasteru Podwyższenia Krzyża Pańskiego^[5].
• zamek Czartoryskich, nieistniejący.

• Franciszka Urszula Radziwiłłowa – polska poetka

• Czartorysk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 773 .
• zamek w Czartorysku
• Czartorysk – gniazdo rodowe twórców "Polskich Aten"
• Czartorysk na stronie Rady Najwyższej Ukrainy