Czeper – Wikipedia, wolna encyklopedia

Czeper (zm. po 1310) – chan z rodu Ugedeja, panujący w latach 1303 - 1306.

Był najstarszym synem Kajdu (zm. ok. 1301). Według Raszida ad-Dina wyglądał jak Rusin albo Czerkies, nie był zatem czystej krwi Mongołem. Kajdu wyznaczył swoim następcą syna Urusa, jednak chan Czagataidów, Duwa (ok. 1282 - 1307), uznał, że Czeper będzie dla niego wygodniejszym władcą ułusu Ugedeja (1229 - 1241) i doprowadził do jego wyboru, który dokonał się wiosną 1303 roku w mieście Imil (w pobliżu dzisiejszego Tachengu w Xinjiangu). W sierpniu 1303 roku za namową Duwy Czeper uznał nominalną zwierzchność Wielkiego Chana Temüra Öldżejtü (1294 - 1307), kończąc tym samym wojnę prowadzoną przez swojego ojca, którego większość zdobyczy terytorialnych na wschodzie musiał oddać. Następnie wysłannicy Temüra Öldżejtü, Duwy i Czepera podpisali we wrześniu 1304 roku wspólne porozumienie z ilchanem Oldżajtu (1304 - 1316), tym samym przywracając nominalną jedność imperium mongolskiego. Jednak już w roku 1305 Duwa w porozumieniu z Wielkim Chanem zaatakował Czepera[1][2][3]. Został on pokonany w roku 1306 i jego młodszy brat, Jangiczar, został marionetkowym chanem rządzącym okrojonym ułusem Ugedeja pod protektoratem Duwy. Duwa zmarł w następnym roku i jego następcą został jego syn, Könczek (1307-1308). Ten zmarł w roku 1308 i kolejnym chanem został Taliku (1308-1309), pochodzący z innej linii niż Duwa, który podjął wrogie działania przeciwko jego synom. To wkrótce doprowadziło do rebelii, i Taliku został pokonany przez syna Duwy, Kebeka (ok. 1320 - 1327). Czeper wykorzystał zamieszanie związane z sukcesją po Duwie do podjęcia próby odzyskania dawnej pozycji i w roku 1309 wraz z braćmi wszczął bunt. Został jednak pokonany przez Kebeka i ostatecznie uciekł do Chin, gdzie w roku 1310 poddał się Wielkiemu Chanowi Külügowi (1308-1311). Kurułtaj, który Kebek zwołał w lecie roku 1309 potwierdził niemal całkowitą dezintegrację ułusu Ugedeja. Jego ziemie na południe i zachód od gór Ałtaj przejął Wielki Chan, natomiast większość pozostałego terytorium ułusu zagarnęli Czagataidzi[4][1].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b B. Spuler: Čapar. W: B. Lewis, Ch. Pellat, J. Shacht: The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume II. Leiden: E.J. Brill, 1991, s. 14. ISBN 90-04-07026-5.
  2. ↑ Paul D. Buell: Historical Dictionary of the Mongol World Empire. Lanham, Maryland, and Oxford: Scarecrow Press Inc., 2003, s. 87. ISBN 0-8108-4571-7.
  3. ↑ Peter Jackson: CHAGHATAYID DYNASTY. Encyclopaedia Iranica. [dostęp 2010-04-22]. (ang.).
  4. ↑ Hsiao Ch'i-Ch'ing: Mid-Yüan politics. W: Denis Crispin Twitchett, Herbert W Franke: The Cambridge history of China. Volume 6 Alien Regimes and Border States. Cambridge: Cambridge University Press, 1994, s. 504. ISBN 0-521-24331-9.; Liu Yingsheng: War and Peace between the Yuan Dynasty and the Chaghadaid Khanate. W: Reuven Amitai, Michal Biran: Mongols, Turks, and Others. London, Boston: Brill, 2005, s. 340. ISBN 90-04-14096-4.; Wasilij Bartold: Four Studies on the History of Central Asia. Tom I. Leiden: Brill, 1962, s. 131 - 133.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Wasilij Bartold: Four Studies on the History of Central Asia. I. Leiden: Brill, 1962. Podgląd ograniczony
  • Paul D. Buell: Historical Dictionary of the Mongol World Empire. Lanham, Maryland, and Oxford: Scarecrow Press Inc., 2003. ISBN 0-8108-4571-7.
  • Hsiao Ch'i-Ch'ing: Mid-Yüan politics. W: Denis Crispin Twitchett, Herbert W Franke: The Cambridge history of China. Volume 6 Alien Regimes and Border States. Cambridge: Cambridge University Press, 1994. ISBN 0-521-24331-9.
  • Liu Yingsheng: War and Peace between the Yuan Dynasty and the Chaghadaid Khanate. W: Reuven Amitai, Michal Biran: Mongols, Turks, and Others. London, Boston: Brill, 2005, s. 349 - 358. ISBN 90-04-14096-4.
  • B. Spuler: Čapar. W: B. Lewis, Ch. Pellat, J. Shacht: The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume II. Leiden: E.J. Brill, 1991, s. 14 - 15. ISBN 90-04-07026-5.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czeper&oldid=69411352”