Dereczyn – Wikipedia, wolna encyklopedia

Dereczyn
Ilustracja
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Państwo

 Białoruś

Obwód

 grodzieński

Rejon

zelwieński

Populacja (2009)
• liczba ludności


627[1]

Nr kierunkowy

+375 1564

Kod pocztowy

231952[2]

Tablice rejestracyjne

4

Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Mapa konturowa obwodu grodzieńskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Dereczyn”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, po lewej znajduje się punkt z opisem „Dereczyn”
Ziemia53°14′49″N 24°55′11″E/53,246944 24,919722

Dereczyn (biał. Дзярэчын) – wieś (niegdyś miasteczko) w rejonie zelwieńskim obwodu grodzieńskiego Białorusi, położona na północ od Różany nad rzeką Zelwą.

Siedziba parafii prawosławnej (pw. Przemienienia Pańskiego)[3] i rzymskokatolickiej (pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny).

Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie słonimskim województwa nowogródzkiego[4].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Niegdyś własność Kopoczewiczów, Połubińskich oraz Sapiehów, którzy mieli tutaj swój pałac zbudowany w 1786 r. W 1629 roku Konstanty Połubiński i jego żona, Zofia z Sapiehów ufundowali w Dereczynie kościół i klasztor dominikanów. W XVIII wieku kanclerz i hetman Aleksander Michał Sapieha polecił zbudować w Dereczynie gmach z przeznaczeniem na zakład naukowy dla 30 synów zasłużonych wojskowych[5]. Jego syn, Franciszek Sapieha (1772–1829), przeniósł się do Dereczyna w 1793 r. z rodzinnej siedziby w Różanie i rozbudował założenie pałacowe, m.in. o ogród[5]. Po upadku powstania listopadowego wyposażenie pałacu, łącznie ze wspaniałymi obrazami, bogatą biblioteką i obszernym archiwum zostały wywiezione przez Rosjan do Petersburga, skąd już, jak większość zrabowanego Polsce dziedzictwa kultury, nigdy nie powróciły. Podobnie poczynione ze zbiorami w pobliskiej Różanie, gdzie straty dla kultury polskiej były jeszcze większe.

W 1878 r. Dereczyn liczył 2269 mieszkańców.

W okresie międzywojennym miejscowość była siedzibą gminy Dereczyn w powiecie słonimskim województwa nowogródzkiego. Według spisu powszechnego z 1921 r. było to miasteczko liczące 338 domów. Mieszkało tu 2180 osób: 1044 mężczyzn i 1136 kobiet. Pod względem wyznania żyło tu 525 rzymskich katolików, 302 prawosławnych, 1346 żydów i 7 mahometan. Większość mieszkańców (1307) deklarowała narodowość polską, 136 białoruską, a 737 żydowską[6].

Podczas okupacji hitlerowskiej, styczniu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 4000 osób. 23 lipca 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowano na miejscu. Sprawcami zbrodni byli Niemcy z SD ze Słonimia, białoruska policja oraz litewskie i ukraińskie oddziały służ pomocniczych[7].

Urodził się tutaj Tymoteusz Lipiński (1797), polski historyk i archeolog, a zmarł książę Aleksander Antoni Sapieha (1812), przyrodnik, etnograf, podróżnik i szpieg.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego[3],
  • neogotycki kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, plebania i brama na cmentarz katolicki,
  • klasycystyczny pałac i kościół dominikanów już nie istnieją,
  • murowana synagoga, zburzona podczas II wojny światowej[8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
  2. Почтовые индексы, почтовые коды, телефонные коды городов.
  3. a b Храм Преображения Господня д.Деречин. orthos.org. [dostęp 2021-01-14]. (ros.).
  4. Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 98.
  5. a b K. Shastouski, Dereczyn | zabytki | zdjęcia [online], www.radzima.org [dostęp 2022-06-20].
  6. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 7, cz. 1: Województwo nowogródzkie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1923, s. 60. [dostęp 2012-06-16].
  7. Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1177.
  8. Dereczyn, [w:] Maria Piechotka, Kazimierz Piechotka, Bramy nieba: bożnice murowane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa: Krupski i S-ka, 1999, s. 392–393, ISBN 978-83-86117-18-5.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]