Diatryba – Wikipedia, wolna encyklopedia

Diatryba – gatunek filozoficzno-literacki ukształtowany w starożytnej Grecji. Miał formę dialogu, mowy, kazania lub wykładu o charakterze moralizatorskim. Łączył prostotę i ocierającą się niekiedy o rubaszność swobodę stylu z wywodem retorycznym okraszonym anegdotami i dowcipami. Formę tę upodobali sobie szczególnie cynicy z III w p.n.e., głównie Tales i Bion z Borystenes.

W czasach nowożytnych zaczęła oznaczać także utwór polemiczny, wyrażający za pomocą ostrych środków wyrazu gwałtowną krytykę lub sprzeciw (np. Na mniemany spisek mieszczan Franciszka Zabłockiego).

Wyraz ten wywodzi się od greckiego słowa diatribē (dosłownie „ścierać – spędzać – czas”)^[1], a określało się nim w starożytnej Grecji czas spędzany w szkole. Później tym samym terminem nazywano rozprawę szkolną mającą charakter retorycznego dialogu – sporu z wymyślonym oponentem.

• Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Ossolineum, 2000
• J.A. Cuddon, Dictionary of Literary Terms and Literary Theory, Penguin Books, 1991
• Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Nowe wydanie, Muza SA, wyd. XXV, Warszawa 2000, ISBN 83-7200-861-2.
• Stanisław Sierotwiński, Słownik terminów literackich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1970, wyd. III, bez ISBN.