Domnowo – Wikipedia, wolna encyklopedia

Domnowo

Домново

Państwo	Rosja
Obwód	królewiecki
Populacja (2010) • liczba ludności	820[1]
Kod pocztowy	238404
Położenie na mapie Rosji Domnowo
Położenie na mapie obwodu królewieckiego Domnowo
54°25′34″N 20°49′35″E/54,426111 20,826389
Multimedia w Wikimedia Commons

Domnowo (ros. Домново, niem. Domnau, pol. Domnowo^[2], lit. Dumnava) – miejscowość w obwodzie królewieckim Federacji Rosyjskiej.

Domnowo znajduje się na południu obwodu, na dwóch wzgórzach nad Jeziorem Zamkowym, powstałym w miejscu spiętrzenia rzeczki Gertlack, w pobliżu granicy rosyjsko-polskiej. Stolica obwodu – Królewiec – położona jest ok. 40 km na północny zachód od Domnowa, natomiast Prawdinsk 12 km na wschód.

Domnowo powstało około 1300 na terenie zamieszkanym przez pruski szczep Natangów. Nazwa wywodząca się z ich języka (w XIII w. Tummonis) oznacza miejsce podmokłe. Najpierw wzniesiono zamek krzyżacki, wzmiankowany 1309, około 1321 r. kościół, w 1400 osiedle otrzymało prawa miejskie z rąk wielkiego mistrza Konrada von Jungingen. Miasto i zamek uległy zniszczeniu podczas wojny trzynastoletniej w 1458 r. Po wojnie Domnowo otrzymał jako lenno rycerz frankoński Konrad von Egloffstein, który zbudował nowy zamek na wyspie jeziornej, a pozostałości dawnego rozebrano 1474.

W XVI–XVIII w. miasto było kilkakrotnie niszczone pożarami. Od 1815 należało do powiatu frydlądzkiego (w latach 1844–1902 było siedzibą landratury), od 1927 bartoszyckiego. 1880 liczyło 2082 mieszkańców, w 1939 2988. Miasteczko, małe i oddalone od głównych szlaków komunikacyjnych, stało się synonimem wschodniopruskiej prowincjonalności i jego mieszkańcy byli obiektem wielu – czasem niewybrednych – dowcipów. W kręgach wykształconych było traktowane z pobłażaniem jako „pruska Abdera”. Na początku I wojny światowej w 1914 r. uległo zniszczeniu w 2/3, ale już w 1916 zostało odbudowane z pomocą gminy Berlin-Schöneberg.

W 1945 r. zostało ponownie zniszczone, ale ocalał zabytkowy kościół parafialny (od 1525 ewangelicki), przerobiony na spichrz. Jest ceglaną gotycką budowlą salową, z ozdobnym szczytem od wschodu i wysoką wieżą od zachodu. Wnętrze jest kryte stropem. Znajdowało się w nim m.in. kilka figur gotyckich z XV w. i bogato zdobiony barokowy ołtarz z około 1700. W 1994 rozpoczęto renowację, lecz wobec odmowy zwrotu świątyni miejscowej parafii ewangelickiej, prac nie ukończono. Z zamku, przebudowanego w XVII i XVIII w. na rezydencję, przetrwały jedynie nikłe ruiny.

Domnowo należy do nielicznych miejscowości obwodu, które po 1946 r. zachowały dawną nazwę.

• Caspar Henneberger (1529-1600), duchowny luterański, regionalny kartograf i kronikarz, w latach 1554–1560 był jednym z kaznodziejów kościoła w Domnowie
• Georg Weissel (1590-1635), duchowny luterański, poeta, autor m.in. popularnej w świecie protestanckim pieśni adwentowej (niem.) „Macht hoch die Tür” – (pol.) Podnieście się, wy wierzchy bram opublikowanej 1642.
• Walter Krupinski (1920-2000), niemiecki pilot myśliwski

• Adolf Boetticher, Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreussen, H. 2, Natangen, 2. durchges. und erw. Aufl., Königsberg, Teichert, 1898
• Georg Dehio, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, neu bearb. von Ernst Gall, Deutschordensland Preussen, unter Mitw. von Bernhard Schmid und Grete Tiemann, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
• Handbuch der historischen Stätten, Ost- und Westpreussen, hrsg. von Erich Weise, Stuttgart, Kröner, 1981, ISBN 3-520-31701-X.
• AndrzejA. Rzempołuch AndrzejA., Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn: Remix, 1992, ISBN 83-900155-1-X, OCLC 833969011 . Brak numerów stron w książce
• Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreussen. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreussen (Deutschordensland Preussen) mit Bütower und Lauenburger Land, bearb. von Michael Antoni, München; Berlin, Dt. Kunstverl., 1993, ISBN 3-422-03025-5.
• Prusy Wschodnie – dokumentacja historycznej prowincji. Zbiory fotograficzne dawnego Urzędu Konserwatora Zabytków w Królewcu = Ostpreussen – Dokumentation einer historischen Provinz. Die photographische Sammlung des Provinzialdenkmalamtes in Königsberg, oprac. i red. bazy danych Jan Przypkowski, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, [2006], ISBN 83-89101-44-0.
• Jan Salm, Odbudowa miast wschodniopruskich po I wojnie światowej. Zagadnienia architektoniczno-urbanistyczne, Olsztyn, Borussia, 2006, ISBN 83-89233-27-4.

• Wiadomości o mieście (de)
• Fotografie W. A. Milowskij (de)
• Domnowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 118 .