Edmund Eysler – Wikipedia, wolna encyklopedia

Edmund Eysler

Data i miejsce urodzenia	12 marca 1874 Wiedeń
Data i miejsce śmierci	4 października 1949 Wiedeń
Gatunki	operetka wiedeńska
Zawód	kompozytor
Multimedia w Wikimedia Commons

Edmund Eysler (ur. 12 marca 1874 w Wiedniu, zm. 4 października 1949 tamże) – austriacki kompozytor operetkowy, jeden z głównych przedstawicieli II operetki wiedeńskiej.

Edmund Eysler urodził się w Wiedniu. Jego ojciec przybył do stolicy Austrii z Moraw, a matka z Węgier. To właśnie matka rozbudziła w nim zainteresowania muzyczne. Za jej radą poszedł do wiedeńskiego konserwatorium, gdzie zaprzyjaźnił się z Leo Fallem. Początkowo komponował utwory kameralne i instrumentalne, nie umiał jednak znaleźć dla nich ani wykonawców, ani słuchaczy. Po bankructwie ojca utrzymywał się dając lekcje gry na fortepianie i trochę aranżując. Napisał także operę, która chociaż nie została wystawiona, zwróciła na niego uwagę Ignaza Schnitzera, librecisty Barona cygańskiego^[1].

Schnitzer miał stare libretto sprzed 15 lat, przeznaczone dla Straussa, ale niewykorzystane przez niego – Hultaja z gór (Schelm von Bergen). Zmienił je nieco, dał nowy tytuł – Zwierciadło czarownic (Der Hexenspiegel) i podrzucił libretto Eyslerowi. Skontaktował go też z wydawcą Josefem Weinbergerem, a ten przyznał młodemu kompozytorowi stypendium na pracę nad operą. Eysler pracował starannie i z zapałem, ostatecznie nikt jednak nie przyjął słabego utworu. Weinberger chcąc ratować zainwestowane pieniądze, a przy tym wierząc w talent Eyslera, namówił go, by wybrał z nieudanej opery najlepsze partie i motywy i przerobił je na operetkę. Moritz West (Nitzelberger) napisał właśnie świetne libretto, a po śmierci Zellera szukał kompozytora. Wienberger polecił mu Eyslera i tak powstał Brat Straubinger (Bruder Straubinger) – historia wędrownego czeladnika szewskiego, ograbionego z dokumentów, który legitymuje się papierami swego zmarłego dziadka i jako 114-latek staje się atrakcją małomiasteczkowego jarmarku, na którym odnajduje go jego ukochana^[1]. Premiera 20 lutego 1903 roku miała spore powodzenie. Brat Straubinger osiągnął 187 przedstawień bijąc operetkowy debiut Lehára sprzed kilku miesięcy^[2].

W 1905 roku Eysler wystawił dwie świetnie przyjęte operetki Pufferl (komedię miłosną z lat kongresu wiedeńskiego) i Die Schützen (przedstawiające perypetie w drodze do milionowego spadku). W 1906 roku odniósł sukces operetką Künstlerblut, a w 1908 – Glückweinchen. Pisał coraz więcej, bo coraz więcej wydawał. Kobiety, karty, wyścigi konne pochłaniały sumy, które zapewnić mogły jedynie zaliczki na pośpiesznie pisane utwory^[3]. W latach 1908–1923 wystawił 30 utworów^[4]. Szesnaście spośród nich okazało się całkowitymi porażkami, dziewięć miało krótki żywot, cztery spotkały się z uznaniem publiczności: Der Fruenfresser (Wróg kobiet, 1911), Der lachende Echemann (Wesoły małżonek, 1913), Ein Tag in Paradies (1913) i Hanni geht tanzen (1916) i tylko jedna Unsterblicher Lump (1910) odniosła sukces. Librecista Feliks Dörmann opowiadał, że na pomysł libretta wpadł asystując przy odsłonięciu pomnika „Kochanego Augustyna” i słuchając przemówienia burmistrza Luegera, który powiedział: Jak myślicie moi mili, co też by powiedział ten wagabunda, miły Augustyn, gdyby tak znalazł się tu pośród nas i zobaczył swój własny pomnik. Unsterblicher Lump Dörmanna-Eyslera nie jest dudziarzem, lecz nauczycielem z Dolnej Austrii, utalentowanym kompozytorem, który ucieka do wielkiego miasta. Pisze tam operę, traci jednak równowagę moralną i niespodziewanie znika. Ludzie przypuszczają, że zginął. Po wielu latach u schyłku życia wraca do rodzinnej wsi, w dniu, w którym odsłaniany jest jego pomnik. Główna postać posiada rysy wiedeńskiego poety sprzed wiosny ludów, Ferdynanda Sautera i genialnego malarza Hokenjosa z powieści Jakuba Wassermanna. Eysler, którego uśmiechnięta dobroduszność skrywała często bolesne rozczarowanie, identyfikował się po trosze ze swym bohaterem. Pod wpływem współczucia napisał najczystszą, najbardziej osobistą muzykę w swojej twórczości^[5].

Eysler raz jeszcze wspiął się na wyżyny swych możliwości w połowie lat 20. Popadł wówczas w tarapaty finansowe poręczywszy za swego krewnego 160 tysięcy szylingów. Ponieważ nie posiadał żadnych rezerw, a tantiemy za dawne dzieła były albo zastawione albo sprzedane, przyjął pomoc swoich librecistów Brammera i Grünwalda, którzy przynieśli mu jedno z najlepszych swych librett. Tak powstała Złota majstrowa (Die gold’ne Meisterin). Jej premiera w 1927 roku została bardzo życzliwie przyjęta przez publiczność zmęczoną coraz dziwaczniejszymi fabułami operetkowymi. Złota majstrowa opowiada o wdowie po złotniku, Małgorzacie, której marzy się małżeństwo z arystokratą, a o mało co nie pada ofiarą dwóch nicponiów. Ostatecznie pada w ramiona zacnego czeladnika Chrystiana^[6].

Eysler zmarł w Wiedniu w 1949 roku po latach wojennej biedy^[7]

• Brat Straubinger (Bruder Straubinger, 1903)
• Pufferl (1905)
• Die Schützen (1905)
• Künstlerblut (1906)
• Glückweinchen (1908)
• Unsterblicher Lump (1910)
• Złota majstrowa (Die gold’ne Meisterin, 1927)

• Bernard Grun: Dzieje operetki. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1974. Brak numerów stron w książce
• Lucjan Kydryński: Usta milczą dusza śpiewa. Opowieść o życiu i twórczości Franciszka Lehára. Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji, 1992. ISBN 83-212-0621-2. Brak numerów stron w książce

• Edmund Eysler – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
• Dzieła Edmunda Eyslera w serwisie Polona.pl