Elusa – Wikipedia, wolna encyklopedia

Elusa – Haluza
(Szlak kadzidlany i miasta na pustyni Negew)^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Izrael
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	III, V
Numer ref.	1107
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2005; na 29. sesji
	Położenie na mapie Izraela Elusa – Haluza; (Szlak kadzidlany i miasta na pustyni Negew)
	31°05′49″N 34°39′07″E/31,096944 34,651944
	Multimedia w Wikimedia Commons
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Elusa, także: Haluza^[1]^[2] (hebr. חלוצה, Chaluca; arab. الخلصة, Al-Chalasa) – starożytne miasto nabatejskie położone na pustyni Negew w Izraelu, ok. 20 km na południowy zachód od współczesnej Beer Szewy^[3].

Ruiny miasta zostały odkryte w 1838 roku przez Edwarda Robinsona, ponownie zwiedził je na przełomie XIX i XX wieku Alois Musil. Prace wykopaliskowe rozpoczęła w 1938 roku anglo-amerykańska misja archeologiczna pod kierownictwem H.D. Colta. W latach 70. i 80. XX stulecia wykopaliska w Elusie prowadził Awraham Negew^[3].

Elusa rozwinęła się ze stacji handlowej położonej na szlaku z Petry do Gazy, dane archeologiczne świadczą, że istniała już w III wieku p.n.e.^[3] Jej teren ograniczony był przez dwie wadi, Nachal Besor i Nachal Atadim, z których systemem kanałów doprowadzano do miasta wodę. Rozkwit Elusy przypada na czasy nabatejskie i okres rządów rzymskich. W trakcie prac archeologicznych odsłonięto ruiny teatru i ufortyfikowanego pałacu. Obronę miastu zapewniała biegnąca frontem do dolin linia wież strażniczych^[3]. W okresie tym Elusa stanowiła ośrodek kultu bogini Wenus, który utrzymał się jeszcze w jakiś czas po wprowadzeniu chrześcijaństwa^[3]^[4].

W V wieku w mieście istniała już silna gmina chrześcijańska^[3]. Tutejsi biskupi uczestniczyli w soborach w Efezie (431) i Chalcedonie (451)^[4]. W czasach bizantyjskich Eleusa stanowiła centrum handlowo-administracyjne, wymieniane w źródłach jako stolica dystryktu^[3]. Została umieszczona na Tabula Peutingeriana i Mapie z Madaby^[5]. Z okresu tego pochodzą pozostałości wzniesionego ok. 350 roku na fundamentach dawnej nabatejskiej świątyni kościoła z otoczonym kolumnadą atrium^[3].

Miasto funkcjonowało jeszcze jakiś czas po podboju arabskim, ostatecznie zostało opuszczone ok. 800 roku^[4].

W 2005 izraelski fragment Szlaku kadzidlanego, wraz z położonymi na nim nabatejskimi miastami: Elusa, Sobota, Oboda i Mampsis, został wpisany przez UNESCO na listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego ludzkości^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b Polski Komitet ds. UNESCO: Szlak kadzidlany i miasta na pustyni Negew. [w:] Izrael [on-line]. UNESCO. [dostęp 2015-10-14]. (pol.).
↑ Jerome Murphy-O’Connor: Przewodnik po Ziemi Świętej (tłum. Marek Burdajewicz). Warszawa: Oficyna Wydawnicza Vocatio, 2001, s. 408. ISBN 978-83-7492-107-7.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Wojciech Machowski: Petra. Wrocław: Ossolineum, 2007, s. 142-143. ISBN 978-83-04-04822-5.
↑ ^a ^b ^c Richard Stillwell: The Princeton Encyclopedia of Classical Sites. Princeton: Princeton University Press, 1976. ISBN 0-691-03542-3.
↑ Jodi Magness: The Archaeology of the Early Islamic Settlement in Palestine. Winona Lake: Eisenbrauns, 2003, s. 191. ISBN 1-57506070-1.

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[UNESCO_pl-3] Polski Komitet ds. UNESCO: Szlak kadzidlany i miasta na pustyni Negew. [w:] Izrael [on-line]. UNESCO. [dostęp 2015-10-14]. (pol.).

[Murphy-4] Jerome Murphy-O’Connor: Przewodnik po Ziemi Świętej (tłum. Marek Burdajewicz). Warszawa: Oficyna Wydawnicza Vocatio, 2001, s. 408. ISBN 978-83-7492-107-7.

[machowski-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Wojciech Machowski: Petra. Wrocław: Ossolineum, 2007, s. 142-143. ISBN 978-83-04-04822-5.

[princeton-6] Richard Stillwell: The Princeton Encyclopedia of Classical Sites. Princeton: Princeton University Press, 1976. ISBN 0-691-03542-3.

[magness-7] Jodi Magness: The Archaeology of the Early Islamic Settlement in Palestine. Winona Lake: Eisenbrauns, 2003, s. 191. ISBN 1-57506070-1.

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]