Esrum Sø – Wikipedia, wolna encyklopedia

Esrum Sø

Esrum Sø w Fredensborgu
Położenie
Państwo	Dania
Lokalizacja	Region Stołeczny
Miejscowości nadbrzeżne	Fredensborg, Nødebo, Sørup
Wysokość lustra	9 m n.p.m.
Morfometria
Powierzchnia	17,3 km²
Wymiary • max długość • max szerokość	9 km 3 km
Głębokość • średnia • maksymalna	13,5 m 22,3 m
Długość linii brzegowej	27 km
Objętość	233 mln m³
Hydrologia
Rzeki zasilające	Fønstrup Bæk
Rzeki wypływające	Esrum Å
Rodzaj jeziora	wytopiskowe
Położenie na mapie Danii Esrum Sø
56°00′14″N 12°22′50″E/56,003889 12,380556
Multimedia w Wikimedia Commons

Esrum Sø – jezioro w Danii, w północno-wschodniej części wyspy Zelandii. Jest drugim jeziorem pod względem powierzchni w tym kraju i największym pod względem objętości wody^[1][2].

Jezioro leży w północno-wschodniej części duńskiej wyspy Zelandia położonej w zachodniej części Morza Bałtyckiego. Administracyjnie przynależy do gmin Fredensborg, Gribskov, Helsingør i Hillerød w Regionie Stołecznym. Znajduje się około 40 km na północ od Kopenhagi.

Swym zasięgiem jezioro obejmuje Park Narodowy Kongernes Nordsjælland^[3].

Jezioro ma kształt wanny ze stromymi zboczami nieopodal brzegu i duże stosunkowo płaskie, skaliste dno. Zasila je kilka małych strumieni. Wodę z jeziora odprowadza rzeka Esrum Å, która płynie w kierunku północnym przez miejscowość Esrum i uchodzi do morza w Dronningmølle^[1].

Na zachód od jeziora rozpościera się las Gribskov. Na jego wschodnim brzegu, w Fredensborg znajduje się zamek królewski wraz z ogrodem należący do duńskiej rodziny królewskiej^[2].

Jezioro jest długie na 9 km, a jego szerokość waha się od 3 do 4 km. Maksymalna głębokość wynosi 22,3 m, średnia zaś 13,5 m. Powierzchnia zlewni wynosi 62 km². Ma powierzchnię 17,3 km² i jest drugim pod tym względem jeziorem w Danii po ponad dwukrotnie większym Arresø, które położone jest około 15 km na zachód. Esrum Sø jest największym jeziorem w Danii pod względem objętości, która wynosi 233 mln m³ wody. Czas retencji wody w jeziorze wynosi 12,7 lat^[2][1]. Lina brzegowa ma długość 27 km^[4].

Jezioro powstało w czasie ostatniego zlodowacenia, prawdopodobnie w zagłębieniu utworzonym po wytopieniu się bryły lodu^[4][1].

W latach 1802–1805 wybudowano Esrum Kanal. Przy budowie kanału o długości 9 km, szerokości 9 m i głębokości 1,5 m pracowało 400 osób pod kierownictwem Adolpha von der Reckego. Byli to głównie więźniowie, żołnierze i chłopi z okolicy. Był wykorzystywany przez barki z drewnem opałowym jako droga wodna z lasu Gribskov na północne wybrzeże Zelandii i dalej do Kopenhagi. Brzegami kanału i zachodnim brzegiem jeziora biegła ścieżka holownicza. Transport tym szlakiem odbywał się do 1973 roku. W owym czasie poprawił się stan dróg kołowych, a w 1880 otwarto linię kolejową Gribskovbanen. Dziś kanał jest wyschnięty. Można go zwiedzać wzdłuż ścieżki edukacyjnej^[5][6][7].

W XIX wieku w Sørupie istniały pralnie, które korzystały z wód jeziora. W 1876 duński malarz Hans Ole Brasen uwiecznił scenerię prania na swym obrazie^[6].

Esrum Sø jest jednym z najczystszych jezior w Danii^[6]. W 1971 r. na południowym krańcu jeziora ustanowiono rezerwat ptaków Møllekrogen. Najczęściej spotykane tu gatunki ptaków to gągoł, łyska zwyczajna, krzyżówka, czernica, perkoz dwuczuby, łabędź niemy, a w ostatnich latach także znaczna ilość kormoranów. Ptactwo można podziwiać z dwóch wież obserwacyjnych. Jezioro jest objęte programem Natura 2000. Wzdłuż jego brzegów rozlokowane są skrzynki lęgowe. Esrum Sø dzięki wielostronnym badaniom naukowym jest jednym z najlepiej zbadanych jezior na świecie^[1][8].

Wśród najczęściej spotykanych w jeziorze gatunków ryb są troć jeziorowa, węgorz europejski, szczupak, okoń, jazgarz, leszcz, płoć, lin i ukleja^[1].

Pływanie w jeziorze Esrum jest dozwolone. W 2014 roku we Fredensborgu otwarto kąpielisko^[1]. Istnieje możliwość wypożyczenia kajaków od 15 kwietnia do 12 października. Nad jeziorem rozlokowane są liczne pola biwakowe^[4]. W okresie od 1 maja do 30 września odbywają się zorganizowane rejsy po jeziorze^[9]. Od 1972 roku corocznie organizowany jest 27–kilometrowy bieg wokół jeziora Esrum Sø Rundt^[10].

Ze względu na ochronę ptaków, kitesurfing jest tu zakazany. Łodzie i żaglówki poruszające się po jeziorze nie mogą przekraczać 7 metrów długości i 2,50 metra szerokości. Przystanie znajdują się we Fredensborgu i Sørupie. Komercyjne połowy ryb zakończyły się w 1997 r. Obecnie popularne jest tu wędkarstwo^[1][11].

Esrum Sø często było uwieczniane na obrazach. Wśród artystów, którzy malowali to jezioro, byli m.in. Hans Ole Brasen^[12], Johan Christian Clausen Dahl^[13], Carsten Henrichsen^[14], Peder Mønsted^[15], Dankvart Dreyer^[16] i Vilhelm Groth^[17].