Ettore Majorana – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ettore Hektor Majorana

Data i miejsce urodzenia	5 sierpnia 1906 Katania
Data śmierci	po 1959
Zawód, zajęcie	fizyk teoretyk
Multimedia w Wikimedia Commons

Ettore Hektor Majorana (ur. 5 sierpnia 1906 w Katanii, zm. po 1959) – włoski fizyk teoretyk, jeden z najwybitniejszych fizyków XX wieku^[1].

Urodził się 5 sierpnia 1906 r. w Katanii i zgodnie z legendą rodzinną miał się wywodzić od cesarza rzymskiego Majoriana. Jego stryj Quirino Majorana był profesorem fizyki na uniwersytecie w Bolonii^[2]. Już jako dziecko posiadał duże zdolności matematyczne^[3]. Początkowo uczył się w domu, ale po przeniesieniu się rodziny do Rzymu, podjął naukę w gimnazjum jezuitów, pomijając jedną klasę^[2]. Po maturze rozpoczął studia na wydziale inżynierii, ale nie ukończył ich, gdyż postanowił przenieść się na studia fizyczne^[3]. Namówił go do tego kroku Emilio Segrè, kolega z roku, który kilka miesięcy wcześniej również przeniósł się na studia fizyczne^[2].

Był studentem Enrica Fermiego^[4] i szybko zyskał duży szacunek innych studentów. Dzięki wyjątkowej dociekliwości zyskał przezwisko wielkiego inkwizytora, podczas gdy samego Fermiego nazywano papieżem^[2]. 6 lipca 1929 r. obronił z wyróżnieniem pracę doktorską dotyczącą reakcji rozpadu jądrowego i stał się prekursorem w dziedzinie badań nad jądrem atomu^[3]. W kolejnych latach opublikował 5 prac dotyczących ważnych problemów spektroskopii atomowej i opisu kwantowego cząsteczek chemicznych^[2]. Od 1931 r. zapraszano go wielokrotnie do odwiedzenia innych ośrodków w ZSRR, USA (Yale) i Wielkiej Brytanii (Cambridge), jednak wszystkie zaproszenia konsekwentnie odrzucał^[2], jedynie pod naciskiem Fermiego pojechał na początku 1933 r. do Lipska, spotkać Wernera Heisenberga^[2].

W 1932 podał opis kwantowy spinów w zmiennym polu magnetycznym; opierając się na wynikach prac Ireny i Frédérica Joliot-Curie, a także sugerował istnienie nowej neutralnej cząstki – neutronu (odkrytej w tym samym roku przez Jamesa Chadwicka)^[4] i zaproponował model, w którym neutrony i protony tworzyły jądro^[3]. Pomimo namów Fermiego, odmówił opublikowania tych rozważań, uznając je za niekompletne^[2]. Podał także formalizm relatywistyczny opisu cząstek o dowolnych spinach. W roku 1933 rozwinął teorię budowy jądra (teoria sił wymiany), a w 1937 przedstawił teorię neutrin, identycznych ze swoimi antycząstkami^[4].

Po powrocie z Lipska, w którym unikał kontaktów z innymi fizykami, zaczął izolować się od włoskich znajomych, a w 1936 r. niemal nie wychodził już z domu i dopiero w 1937 r. pojawił się w rzymskim Instytucie Fizyki, startując w konkursie na trzy stanowiska profesorskie^[2]. Od początku 1938 był profesorem uniwersytetu w Neapolu^[5]. W Neapolu utrzymywał bliższe kontakty jedynie z dyrektorem Instytutu Fizyki, Antonio Carrellim, i dalej prowadził życie samotnika^[2]. Po raz ostatni widziano go 25 marca 1938 r. na pokładzie statku Tirrenia płynąc w rejsie z Palermo do Neapolu, kilka dni po podjęciu środków ze spadku po ojcu^[3].

Po tajemniczym zniknięciu poprzedzonym zapowiedzią samobójstwa (i jej odwołaniem) stał się bohaterem licznych książek, m.in. Leonardo Sciascii Zniknięcie Majorany (Scomparsa di Majorana), filmu i sztuk teatralnych jako symbol obaw uczonego przed konsekwencjami swoich odkryć. W wyniku śledztwa w sprawie jego zniknięcia, zakończonego w 2015, stwierdzono, że żył jeszcze w 1959^[5], a w latach 1955–1959 mieszkał pod przybranym nazwiskiem w Wenezueli^[3].

W ocenie Enrico Fermiego był geniuszem na miarę Galileusza i Newtona^[2].

• fermion Majorany
• równanie Majorany

• Krzysztof Fiałkowski. Życie Ettore Majorany. „Prace Komisji Historii Nauki PAU”. X, 2010. Polska Akademia Umiejętności. ISSN 1731-6715.