François Villon – Wikipedia, wolna encyklopedia

François Villon

Portret François Villona namalowany przez Ludwiga Rullmanna[1]
Data i miejsce urodzenia	1 kwietnia 1431 Paryż
Data śmierci	po 1463
Narodowość	francuska
Język	francuski
Dziedzina sztuki	literatura, poezja
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

François Villon (ur. 1431 lub 1432 w Paryżu, zm. po 1463) – francuski poeta epoki średniowiecza, autor Małego testamentu i Wielkiego testamentu (napisanego około 1461). Jego prawdziwe nazwisko brzmiało François de Montcorbier lub François des Loges^[2].

Informacje o biografii Villona pochodzą z dwóch źródeł: z jego utworów oraz z dokumentów sądowych.

Poeta urodził się w biednej rodzinie paryskiej. Po śmierci ojca adoptował go, uczył i wychowywał kanonik przy klasztorze św. Benedykta, Guillaume de Villon. Stąd też wzięło się używane przez poetę nazwisko. Studiował i uzyskał tytuł magistra na Uniwersytecie Paryskim, kończąc wydział sztuk wyzwolonych w roku 1452.

W wyniku awanturniczego usposobienia, o którym świadczy uczestnictwo w wielu bijatykach, Villon wcześnie wszedł w konflikt z prawem. Po bójce z księdzem Filipem de Charymore, który umarł w wyniku otrzymanej rany, trafił do więzienia Chatelet. Wydostał się z niego tylko dzięki wstawiennictwu kanonika de Villon^{[potrzebny przypis]}. Opuścił na jakiś czas Paryż i został zawodowym przestępcą. Był członkiem organizacji złodziei, oszustów i fałszerzy pieniędzy, zwanych Muszelnikami (les Coquillards). Posługiwali się oni tajnym językiem, w którym poeta napisał kilka ballad. W 1456 r. brał udział w obrabowaniu Kolegium Nawarskiego (był inspiratorem tego czynu, jednak podczas kradzieży ograniczył się do czuwania na straży). W latach 1460 i 1461 dwukrotnie siedział w więzieniu, czego ślad znajduje się w "Wielkim testamencie", napisanym po wyjściu z biskupiego więzienia w Meung-sur-Loire. W 1462 r. wrócił do Paryża. W 1463 r., po bójce ze studentami z użyciem noża, trafił ponownie do więzienia i został skazany na powieszenie. Wtedy napisał "Balladę o powieszonym", w której rozważa świat z perspektywy szubienicy. Ostatecznie uniknął egzekucji, gdy w wyniku apelacji zmieniono mu karę na 10 lat wygnania z Paryża^[2].

W źródłach brak informacji o życiu Villona po opuszczeniu Paryża.

Twórczość Villona nacechowana jest ciężkimi doświadczeniami poety, który sporą część życia spędził w więzieniu. Oba testamenty stanowią żartobliwy opis niektórych epizodów z życia poety.

Villon kwestionował piętnastowieczny porządek w poezji. Łączył radość z rozpaczą, śmiech z płaczem, poczucie własnej wartości z pokorą. Stworzył groteskowy, ale równocześnie wzruszający obraz świata. Poeta drwił z ówczesnego porządku. W jednym z utworów stwierdził, że mógłby żyć dostatnio i spokojnie, gdyby został księdzem. Temat śmierci i przemijania przewija się często w twórczości poety. Villon jest świadomy swego życia w grzechu, lecz wielokrotnie odwołuje się do Bożego miłosierdzia i opiera na nim swoją nadzieję na życie wieczne. Villon posługuje się często w swoich wierszach obyczajową i artystyczną prowokacją.

Polski przekład jest dziełem Tadeusza Żeleńskiego (Boya), który na użytek tej poezji stworzył oryginalny, archaizowany przekład. Mały testament tłumaczył Jacek Kowalski.

Poezja Villona jest wykorzystywana przez współczesnych artystów jako teksty do piosenek lub jest inspiracją dla takich tekstów. Do najbardziej znanych należą:

• Молитва Франсуа Вийона (Молитва), rosyjski przekład tekstu Bułat Okudżawa, muz. Bułat Okudżawa, śpiewa Bułat Okudżawa
• Modlitwa François Villona (polska wersja pieśni Молитва Франсуа Вийона), muz. Bułat Okudżawa, polski przekład tekstu Andrzej Mandalian, śpiewa Gustaw Lutkiewicz. W późniejszym czasie utwór ten wykonywało wielu artystów. Polska wersja nosi również tytuły: Modlitwa oraz François Villon.
• The Prayer of François Villon (Molitva), autorstwa Reginy Spektor
• Ballada o paniach minionego czasu, muz. Jerzy Satanowski, śpiewają: Hanna Banaszak i Mirosław Czyżykiewicz
• Villon (Ballada piękney płatnerki do dziewcząt letkiego obyczayu), muz. Maciej Maleńczuk, śpiewa Maciej Maleńczuk
• Rozalia (Ballada piękney płatnerki do dziewcząt letkiego obyczayu), muz. Jacek Łągwa, śpiewa Ich Troje
• Niegdysiejsze śniegi (Ballada o paniach minionego czasu), muz. Jacek Łągwa, śpiewa Ich Troje
• Rock’n’Villon (Ballada o Wilonie i Grubey Małgośce), muz. Jacek Łągwa, śpiewa Ich Troje
• Die Sommerballade von der armen Louise, śpiewa Peter Rohland
• La Ballade des dames du temps jadis, śpiewa Georges Brassens
• Niepublikowany, koncertowy utwór poezji śpiewanej wiersza Jana Rybowicza „Pytania”, śpiewa SDM
• Ballada z turnieju w Blois, śpiewa Aleksandra Maurer (Piwnica pod Baranami)
• La Ballade des Dames du temps jadis (ca. 1986), trio na sopran, wibrafon i akordeon; kompozytor: Zbigniew Wiszniewski (1920, Lwów - 1999, Warszawa). Prawykonanie: Warszawa, Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina 1986, M. Armanowska - sopran; H. Mikołajczyk - wibrafon; Z. Koźlik - akordeon

Zespół Ich Troje przygotował materiał na płytę Wielki testament w całości zawierającą piosenki z tekstami Villona w przekładzie Boya-Żeleńskiego.

Villon jest bohaterem książek Jacka Komudy „Imię Bestii”, której akcja rozgrywa się w średniowiecznym Paryżu, oraz „Herezjarcha”, opowiadającej o losach poety skazanego na banicję z Paryża i przemierzającego XV-wieczną Francję.

• Jerzy Rajman, Encyklopedia Średniowiecza, wyd. Zielona Sowa, Kraków, 2006, s. 986-988
• Popularna encyklopedia, wyd. Olesiejuk, 2008, s. 730-731

• Dzieła François Villona w Projekcie Gutenberg.
• Utwory François Villona w serwisie Wolne Lektury
• François Villon – dzieła w bibliotece Polona