Franciszek Żymirski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Franciszek Żymirski
	generał dywizji
Data i miejsce urodzenia	5 października 1778/1779 ; Kraków, Rzeczpospolita Obojga Narodów
Data i miejsce śmierci	25 lutego 1831 ; Warszawa, Królestwo Polskie
	Przebieg służby
Lata służby	1794–1831
Siły zbrojne	Armia Rzeczypospolitej; Legiony Polskie we Włoszech; Armia Księstwa Warszawskiego; Wojsko Polskie Królestwa Kongresowego
Jednostki	2 Regiment Grenadierów Krakowskich, Legiony Polskie we Włoszech: 2 Legia, Legia Włoska, 2 Półbrygada Polska – późniejsza 114 Półbrygada Liniowa, 2 Pułk Piechoty Księstwa Warszawskiego, 5 Pułk Piechoty Księstwa Warszawskiego, 13 Pułk Piechoty Księstwa Warszawskiego, Pułk Grenadierów Gwardii, 2 Dywizja Piechoty (powstanie listopadowe)
Stanowiska	pułkownik Wojsk Polskich Księstwa Warszawskiego, generał Wojsk Polskich Królestwa Polskiego (kongresowego), generał Powstania listopadowego
Główne wojny i bitwy	Insurekcja kościuszkowska; wojny napoleońskie; powstanie listopadowe
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Franciszek Żymirski herbu Jastrzębiec (ur. 5 października 1778 lub 1779^[a] w Krakowie, zm. 25 lutego 1831 w Warszawie) – generał polski, dowódca 2 dywizji piechoty, kawaler orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Młodość, insurekcja kościuszkowska, konspiracja popowstaniowa

Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej o tradycjach wojskowych^[1]. Brał udział w insurekcji kościuszkowskiej, 21 X 1794 awansował na porucznika w 2. Regimencie Grenadierów Krakowskich^[2], co – z uwagi na brak koneksji rodzinnych i młody wiek – dobrze świadczy o zdolnościach wojskowych Żymirskiego. Po upadku powstania przekradł się do Galicji i rozpoczął działalność jako emisariusz w Centralizacji Lwowskiej. Podczas jednej z misji – do Konstantynopola – na skutek donosu konfidenta wpadł w krąg zainteresowań agentów policji austriackiej. Po powrocie do Galicji został aresztowany, ale zdążył zniszczyć kompromitujące materiały, a w czasie przesłuchania złożył zręczne zeznania i został zwolniony^[3]. Władze austriackie szybko zdały sobie sprawę z błędu, ale Żymirski nie dał się złapać drugi raz. Na początku 1797 wraz z Michałem Kleofasem Ogińskim udali się do Paryża^[3] zręcznie unikając ścigających ich Austriaków^[b].

Legiony, San Domingo, powrót do Europy

Od 1797 w Legionach Polskich. Był w grupie 30 oficerów przedstawionych Napoleonowi do awansu 27 V 1797 i 1 VI otrzymał stopień kapitana oraz dowództwo kompanii piechoty w V batalionie 2 Legii a po reorganizacji Legionów w lipcu 1797 w II batalionie 2 Legii^[3]. Wziął udział w walkach pod Legnano, Weroną i w oblężeniu Mantui. Po kapitulacji twierdzy przebywał w niewoli 10 miesięcy w ciężkich warunkach w Leoben^[3]. Po powrocie z niewoli awansowany na kapitana II klasy i przydzielony do V batalionu Legii Włoskiej. Uczestniczył w blokadzie Ferrary^[3]. W grudniu 1801 po reorganizacji Legii Włoskiej przydzielony do 2 Batalionu w utworzonej 2 Półbrygadzie Polskiej^[2], którą po przemianowaniu w 114 Półbrygadę Piechoty Liniowej Francuskiej, Napoleon skierował do tłumienia powstania na Saint-Domingue. W 1803 uczestniczył w walkach na wyspie, a po wzięciu do niewoli trafił do angielskiego obozu na Jamajce, skąd po zwolnieniu, przez Stany Zjednoczone powrócił w lutym 1804 do Europy^[4]. W 1805 wziął udział w bitwie pod Ulm.

Księstwo Warszawskie

Od marca 1807 w randze podpułkownika. Wziął udział w oblężeniu Grudziądza. Za udział w kampanii 1807 otrzymał krzyż Virtuti Militari. W wojnie z Austrią w 1809 walczył w bitwie pod Raszynem. Za zasługi dostał awans na majora 5 pułku oraz dowództwo twierdzy częstochowskiej^[3]. W kwietniu 1811 awansowany został na stopień pułkownika i nominowany na dowódcę 13 pułku piechoty stacjonującego w Zamościu^[3].

Królestwo Polskie

Awans do stopnia generała brygady otrzymał w czerwcu 1817, a na generała dywizji w 1830. W tym samym roku został Nagrodzony Znakiem Honorowym za 30 lat służby^[5]. Odznaczony Orderem Świętego Stanisława II klasy w 1819 roku^[6]

Powstanie listopadowe i wojna polsko-rosyjska 1831

W noc listopadową 1830 wyprowadził swój pułk gwardii na plac apelowy i czekał na ukonstytuowanie się władz powstańczych. Nie zezwolił podwładnym na aktywne wystąpienie po stronie powstańców, ale jednocześnie odmówił Konstantemu użycia pułku do tłumienia powstania. W bitwie o Olszynkę Grochowską dowodził 2 Dywizją Piechoty, broniącą kluczowej pozycji. Dywizja poniosła ogromne straty, ale przez wiele godzin powstrzymywała gwałtowne ataki rosyjskie. W czasie krwawego boju gen. Żymirski został śmiertelnie ranny (kula armatnia oberwała mu ramię^[7]).

Według lokalnej tradycji gen. Żymirski zmarł przy krzyżu na rozwidleniu ówczesnej Szosy Brzeskiej (obecna ul. Grochowska) i drogi do Gocławia (ul. Grenadierów), stąd prostopadła do Grochowskiej ul. Międzyborska miała go do 1950 za swojego patrona. W rzeczywistości po zniesieniu z pola bitwy został przewieziony do lazaretu powstańczego urządzonego w Salach Redutowych Pałacu Krasińskich. Tam po operacji amputacji wykonanej przez doktora Sturmmera^[8], lekarza naczelnego WP, przeniesiono go do jego domu (naprzeciw Pałacu Krasińskich) gdzie zmarł w otoczeniu rodziny około godziny 17.

Jego prawnukiem był Władysław Żymirski^[9].

Upamiętnienie

Od 1969 imię gen. Żymirskiego nosi ulica znajdująca się na terenie obecnej warszawskiej dzielnicy Praga-Południe, na osiedlu Przyczółek Grochowski^[10]. Generał jest również jest patronem Szkoły Podstawowej nr 254^[11]. W Alei Chwały na warszawskiej Pradze przy ulicy Traczy jest poświęcony mu głaz:

Uwagi

↑ Nie zachował się akt urodzenia. Za 1778 przemawia fakt, że ta data figuruje w stanach służb, z których jeden, z okresu Księstwa Warszawskiego, pisany był własnoręcznie przez Żymirskiego, drugi z czasów Królestwa Polskiego także zawiera datę 1778. Data 1779 jest na tablicy nagrobkowej generała w kościele klembowskim.
↑ krótki, ale ciekawy opis tej ucieczki przedstawia Ogiński w swoich Pamiętnikach

Przypisy

↑ Tarczyński 1988a ↓, s. 15.
↑ ^a ^b Kosim i Stolarski 1991 ↓, s. 17.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Tarczyński 1988a ↓.
↑ Pachoński 1979 ↓, s. 377.
↑ Przepisy o znaku honorowym niemniej Lista imienna generałów, oficerów wyższych i niższych oraz urzędników wojskowych, tak w służbie będących, jako też dymisjonowanych, znakiem honorowym ozdobionych w roku 1830, [b.n.s]
↑ Stanisław Łoza, Kawalerowie orderu Św. Stanisława, w: Miesięcznik Heraldyczny, r. XI, nr 11, Warszawa 1932, s. 205.
↑ Kronika powstań polskich 1794-1944, Marian BM.B. Michalik (red.), EugeniuszE. Duraczyński (oprac.), Warszawa: Wydawnictwo Kronika, 1994, s. 107, ISBN 83-86079-02-9, OCLC 834009097 .
↑ Przewodnik Naukowy i Literacki: dodatek do Gazety Lwowskiej. 1919, z. 1 ↓.
↑ † Władysław Żymirski. „Słowo Polskie”. Nr 21, s. 4, 22 stycznia 1919.
↑ Uchwała nr 32 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 31 stycznia 1969 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”, Warszawa, dnia 20 czerwca 1969 r., nr 6, poz. 32, s. 2.
↑ Grzegorz Nowik: Straż nad Wisłą. Warszawa: Wydawnictwo Rytm, 2002. ISBN 83-88794-55-8.

Bibliografia

Marek Tarczyński: Franciszek Żymirski generał zapomniany. Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988. ISBN 83-03-02449-3.
Marek Tarczyński: Generalicja powstania listopadowego. Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1988. ISBN 83-11-07410-0.
Wiesław Majewski: Grochów 1831. Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06677-9.
Andrzej Kosim, Rafał E. Stolarski: Car, honor i ojczyzna.... Oficyna Wydawnicza "Blitz-Print", 1991. ISBN 83-900086-2-9.
Benigna Kazimierzowa Małachowska Pamiętniki: Przewodnik Naukowy i Literacki: dodatek do Gazety Lwowskiej. 1919, z. 1. 1919.
Pamiętniki Michała Ogińskiego o Polsce i Polakach : od roku 1788 aż do końca roku 1815. Tom II.
Jan Pachoński: Legiony polskie 1794-1807: T.IV "Z ziemi włoskiej do Polski". Wydaw. Min. Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06312-5.

Linki zewnętrzne

Biografia Franciszka Żymirskiego

[1] Nie zachował się akt urodzenia. Za 1778 przemawia fakt, że ta data figuruje w stanach służb, z których jeden, z okresu Księstwa Warszawskiego, pisany był własnoręcznie przez Żymirskiego, drugi z czasów Królestwa Polskiego także zawiera datę 1778. Data 1779 jest na tablicy nagrobkowej generała w kościele klembowskim.

[5] rótki, ale ciekawy opis tej ucieczki przedstawia Ogiński w swoich Pamiętnikach

[CITEREFTarczyński1988a15-2] Tarczyński 1988a ↓, s. 15.

[CITEREFKosimStolarski199117-3] Kosim i Stolarski 1991 ↓, s. 17.

[CITEREFTarczyński1988a-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Tarczyński 1988a ↓.

[CITEREFPachoński1979377-6] Pachoński 1979 ↓, s. 377.

[7] Przepisy o znaku honorowym niemniej Lista imienna generałów, oficerów wyższych i niższych oraz urzędników wojskowych, tak w służbie będących, jako też dymisjonowanych, znakiem honorowym ozdobionych w roku 1830, [b.n.s]

[8] Stanisław Łoza, Kawalerowie orderu Św. Stanisława, w: Miesięcznik Heraldyczny, r. XI, nr 11, Warszawa 1932, s. 205.

[9] Kronika powstań polskich 1794-1944, Marian BM.B. Michalik (red.), EugeniuszE. Duraczyński (oprac.), Warszawa: Wydawnictwo Kronika, 1994, s. 107, ISBN 83-86079-02-9, OCLC 834009097 .

[CITEREFPrzewodnik_Naukowy_i_Literacki:_dodatek_do_Gazety_Lwowskiej._1919,_z._1-10] Przewodnik Naukowy i Literacki: dodatek do Gazety Lwowskiej. 1919, z. 1 ↓.

[11] † Władysław Żymirski. „Słowo Polskie”. Nr 21, s. 4, 22 stycznia 1919.

[12] Uchwała nr 32 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 31 stycznia 1969 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”, Warszawa, dnia 20 czerwca 1969 r., nr 6, poz. 32, s. 2.

[13] Grzegorz Nowik: Straż nad Wisłą. Warszawa: Wydawnictwo Rytm, 2002. ISBN 83-88794-55-8.

[a]

[1]

[2]

[3]

[b]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]